Razi Nurullayev Parlamentdə büdcə müzakirə zamanı- ” Vəsaitlər ciddi nəzarət altında xərclənmir …”

İlk öncə, uğurlu COP29 tədbirinin yüksək səviyyədə keçirilməsinə görə ölkə başçısını, Azərbaycan xalqını, hökumət üzvlərini və hakim partiyanın təmsilçilərini təbrik edirəm.

Təqdimatlarda öz işinə tənqidi yanaşma yoxdur. İstərdim ki, təqdimatlarda heç olmazsa az da olsa çatışmazlıqlar, problemlər, çağırışlar, süni və təbii maneələr haqqında da nələrsə deyilsin. Ola bilməz ki, hər şey 100 faiz yaxşı olsun. Heç Norveçdə, Yaponiyada, Sinqapurda belə hər şey ideal deyil. Biz öz fəaliyyətimizə belə tənqidi rakursdan yanaşmasaq, inkişaf olmaz. Boşluqları demək lazımdır, ciddi müzakirələr və fərqli fikirlər bir-birini antoqonist mövqeyə çəkməlidir ki, doğrular bilinsin. Məqsədim tənqid yox, plüralizmə, fikir çoxluğuna və tənqidi yanaşmaya söykənən mülahizələrdir. İnkişaf üçün tənqidi yanaşma da olmalıdır və biz bunu birinci növbədə təqdimatlardan eşitməliyik. Hesabalama Palatasının yanaşmasında doğru məqamlar var və onların qeyd etdikləri nöqsanlar aradan qaldırlmalıdır. Amma, sual olunur, ki, onlar niyə ildən-ilə təkrarlanır?

Büdcədən xeyli vəsait ayrılır, amma uzunmüddətli səmərə effekti zəifdir. Vəsaitlər ciddi nəzarət altında xərclənmir. Büdcə vəsaitləri şişirdilmiş rəqəmlərlə də xərclənir. Bu barədə çox uzağa getmirəm, elə internet axtarış şəbəkələrində “büdcə yoxlaması”, “büdcə oğurluğu”, “şişirdilmiş büdcə vəsaiti”, “yeyinti” yazıb “ok” düyməsini basmaq bəs edir ki, aldığın informasiyanı həzm etmək üçün “festal”a ehtiyac duyasan. Mən demirəm ki, hər şey pisdir, amma narahatedici məqamlar var və nəzarət sistemi güclənməlidir.

Səmərəliliyin əldə olunması üçün hazırda mövcud qanunlara edilməli olan dəyişikliklərə də ehtiyac var və gərək bunlar edilsin. Səbəb nə olur-olsun, gecikdirmək olmaz. Hesablama Palatasının sədri o məqamları çox gözəl bilir. Mənim üçün ən vacib məsələ büdcənin səmərəli xərclənməsi və uzunmüddətli inkişafa nail olmasıdır. Hamımız çalışmalıyıq ki, büdcə vəsaitinin xərcləndiyi hər bir manat özü ilə inkişaf gətirsin, dəyər yaratsın. Yarada bilirmi?

Iş yerlərinin yaradılması

Xarici və daxili sərmayələrin cəlb olunması üçün aşkarlığın, şəffaflığın və qaydaların sadələşdirilməsi vacibdir. Hazırkı biznes mühiti çox da şəffaf və aydın deyil. Məhz, elə bu səbəbdən ciddi sərmayələr daxil olmur. Əmlakın qorunması, toxunulmazlığı vacibdir. O layihələr tez reallaşır ki, onlar birbaşa cənab Prezidentin nəzarətindədir. Amma, ölkədə on minlərlə layihələr həyata keçirilir. Ölkə başçısı hamısına tək nəzarət edə bilməz axı…

Şirkət yaratmaq asandır, bir gün tələb olunur. Bəs real olaraq, Azərbaycan reallığından çıxış edərək real işə başlamaq üçün nə qədər zaman tələb olunur?

Vergi qanunvericiliyi tam olaraq sadələşdirilməli və hər kəsin başadüşəcəyi formata salınmalıdır. Torpaqların tələb olunan qaydalar əsasında təyinatının dəyişdirilməsi üçün iştirakçı olduğum bir məclisdə eşitdim ki, az qala bu mümkün deyil. Belə bir halda yeni iş yerlərinin açılması ilə bağlı münbit şərait var deyə də bilmərik.

Mənim bir seçicim var, bir də yaxından tanıdığım bir adam. Onların hər ikisi xarici sərmayə cəlb ediblər, amma ciddi problemlərlə üzləşirlər və bunlar aylarla, illərlə davam edir. Bunları müzakirə etmək və nəzərinizə çatdırmaq istərdim ki, görüm səbəb nədir. Bəlkə mən nəyisə düzgün anlaya bilmirəm…Gecikdirmələr və süründürməçilik bəzən daha çox şəxslərə və ayrı-ayrı qurumlara aiddir.

Kənd yerlərinin inkişafı urbanizasiyanın qarşısının alınmasının ən asan yoludur. Amma, kəndlərimizdə vəziyyət yaxşı deyil. Hər kəs kəndləri tərk edib şəhərə axışır. Qarabağda normal kəndlər salınır, biz Azərbaycanın hər yerində kəndləri inkişaf etdirməliyik. Bunun üçün də Kəndlərin inkişafı ilə bağlı xüsusi dövlət proqramının qəbul olunmasına ehtyac var. Buna qədər isə, cənab Baş nazir xahiş edirəm ki, bu ilki dövlət büdcəsində 21 kəndin inkişafı ilə bağlı dövlət vəsaiti nəzərdə tutulsun. 7 rayon seçilsin və hər birindən 3 kənd seçilməklə pilot layihə həyata keçirilsin.

Bura daxildir: kənd ərazisində biznes və istehsalat sahələrinin aydınlaşdırılması, bacarıqlı kənd adamlarından ibarət biznes kursu keçəcək adamların təlimə cəlb edilməsi, bələdiyyənin inkişaf layihəsinə cəlb olunması. Bələdiyyələrlə bağlı komitə iclasında qeyd etmişəm ki, bələdiyyələr çox işə görə bilər, əgər onlara dövlət dətəyi olarsa. Amma, bu dəstək yardım şəklində yox.

Bələdiyyələr və biznes qurumları kənd və şəhərlərdə birlikdə 50-50-yə biznes qursunlar. Həm bələdiyyə öyrənsin, həmdə biznes maraqlı olsun. Elə subvensiyalar müştərək layihələrə yönləndirilsin. Kənd mədəniyyətinin formalaşdırılması üçün təlimlər və dövlət hesabına bəzi infrastruktur layihələrin həyata keçirilməsi də vacibdir. Çox xahiş edirəm ki, bu məsələ ciddi müzakirə olsunsun və elə bu ilin büdcəsində pilot kəndlərin inkişafı ilə bağlı müəyyən məbləğ nəzərdə tutulsun.

Hazırda mövcud qanunvericiliyə görə sənəd olmadan heç kim evinə qaz, su, işıq çəkə bilmir. Məhdudlaşdırıcı qanunun qəbulundan sonra tikilən evləri demirəm, 50-60 il bundan öncə tikilən evlər də infrastruktur layihələrindən yararlana bilmir. Onlardan tələb olunur ki, evlərinin sənədlərini düzəltsinlər. Kənd yerlərində ev və torpaqla bərabər, ən kiçik ev və həyətin sənədləşməsi üçün 1000 manata qədər vəsait tələb olunur. Daha böyük ev və torpaq sahəsi olanlara isə 3-4 min manat tələb olunur. Bu vəziyyətdən dolayı kəndlərdə təbii qaz axını olsa da onlar sənədləşmə tələbi ucbatından evlərinə qaz xətti çəkə bilmir.

Əgər bu tələb 10 il də davam etsə, elə ailələr var ki, onlar o tələbi heç zaman yerinə yetirə bilməyəcəklər. Bu məsələ ilə bağlı sadələşmə lazımdır. Icra hakimiyyətinin arayışı ilə qaz çəkilişinə icazə verilməsi vacibdir. Bütövlükdə isə sənədləşmənin həyata keçirilməsi üçün dövlətdən sosial yardım alan, əlillik dərəcəsi olan, şəhid ailəsi, müharibə veteranı və digər güzəştli kateqoriya insanlar üçün sənədləşmənin həyata keçirilməsi üçün dövlət büdcəsindən vəsait ayrılsın, ya da onlardan vəsait tələb olunmasın. Bütün hallarda, onlar bu şəkildə sənədləşməyə getməyəcəklər.

İmişlinin kanalizasiya sistemi çəkilib və yarımçıq qalıb. Küçələrə asfalt vurulur, nə zamansa, kanalizasiya çəkiləndə o yollar dağılacaq. Kanalizasiya sistemi olmadan şəhərin səmərəli və planlı inkişafı mümkün deyil. Xahiş edirəm, cənab baş nazir, İmişlinin yarımçıq qalmış kanalizasiya sisteminin tamamlanması üçün vəsait ayrılsın. Bu gün kanalizasiya sistemi olmadığı üçün bir çox evlər və hündürmərtəbəli evlər basdırılmış mina üzərində yaşamalı olur. Keçən çağırışda bu məsələni hər il qaldırmışam, amma nəzərə çarpacaq dərəcədə belə irəliləyiş olmayıb.

Hazırda İmişli şəhərində peşə məktəbinin təmiri gedir. Bu məsələ rayon üçün çox vacib idi. Təhsilzsiz, peşəsiz insan, ölkə, rayon, Saxara səhrasında susuz və dəvəsiz kimidir. Bu işdə bizə köməklik edən hökumətə, Təhsi nazirliyinə və Peşə agentliyinə təşəkkürümü bildirirəm.