Suriya prezidenti Bəşər Əsədə atası Hafiz Əsəddən miras qalan Tehran-Dəməşq ittifaqı 2011-ci ilin martında Suriyada başlayan vətəndaş müharibəsi ilə tədricən zərurətə çevrilib. Bu vəziyyət Yaxın Şərqdəki hazırkı müharibə kontekstində Əsəd üçün narahatedici yükə çevrilib.
Xüsusilə, 2024-cü ilin 17-18 sentyabr tarixlərində “Hizbullah”ın istifadə etdiyi 3000-dən çox peycer və radionun partlaması ilə nəticələnən hadisələr İsrailin Livanda “Hizbullah”a qarşı başlatdığı hərbi əməliyyatın xəbərçisi idi. Bu vəziyyət həm Beyrutda, həm də Dəməşqdə ciddi təşviş yaradıb.
Publika.az xəbər verir ki, İsrailin Livana hücumundan bir ay əvvəl Suriyanın Baş Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru general Hüseyn Luka Beyruta gizli səfər edib. O, “Hizbullah” baş katibinin müavini Naim Kasımla görüşündə İsrailin təxribatlarına qarşı diqqətli olmaq və hərbi tələyə düşməmək lazım olduğunu vurğulayıb.
Qeyd edək ki, Bəşər Əsəd rejimi 2011-ci ildən bəri ən mürəkkəb problemlərdən biri ilə üzləşib: Suriya-Livan sərhədində nəzarəti saxlamaq. Bu bölgə həm “Hizbullah”, həm də İran üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir. İsrail Qəzzada işğalını davam etdirib Livanda müharibə aparsa da, 40 ilə yaxındır əsas hədəfi şübhəsiz ki, Suriyadır.
İran liderləri hesab edirlər ki, “Hizbullah”ın ağır məğlubiyyəti onların milli təhlükəsizliyinə ciddi təsir göstərəcək. Livan qrupu İranın İsrail və ABŞ-a qarşı ilk müdafiə xətti və strateji sövdələşmə vasitəsi kimi qiymətləndirilir. Bu kontekstdə İran Suriya-Livan sərhədindən keçidi təmin etmək üçün “Hizbullah”a üstünlük verir və bu vəziyyət Əsəd rejimi üçün getdikcə daha böyük problemə çevrilir.
İsrail Suriya-Livan sərhədinə nəzarəti ələ keçirmək üçün üç hərbi ssenarini müzakirə edib:
Livana quru müdaxiləsi: Bekaa Vadisi və Baalbek kimi ərazilərə hücum planı. Ancaq bu, çox bahalı və mürəkkəb seçimdir.
Suriyada quru əməliyyatı: Qolan təpələri vasitəsilə Dəməşqin qərbinə doğru irəliləyərək sərhədi bağlamaq cəhdi. Rusiyanın Suriyadakı mövcudluğu səbəbindən bu variant o qədər də uğurlu deyil.
İntensiv hava zərbələri: İsrail sərhəddəki keçid məntəqələrinə hava zərbələrini gücləndirib. Lakin bu hücumlar “Hizbullah”ın logistik əməliyyatlarının qarşısını tam ala bilməyib.
İran 2011-ci ildən bəri Əsəd rejiminə hərbi və iqtisadi dəstək verməklə Suriyadakı təsirini artırıb. Lakin bu vəziyyət Əsədi İranın maraqlarından asılı vəziyyətə salıb. Bu asılılıq rejim üçün həm təhlükəsizlik, həm də iqtisadi baxımdan ciddi risklər yaradır. Rusiya isə fərqli yanaşma nümayiş etdirir. Moskva Suriyadakı maraqlarını İrandan ayırmaqla, Əsəd rejiminin sağ qalmasına və Aralıq dənizi sahillərindəki bazalarının qorunmasına üstünlük verir.
Rusiyanın bu mövqeyini İsrailin Suriyadakı İran hədəflərinə qarşı hava zərbələrinə susmasında da görmək olar. Məsələn, 2024-cü ilin sentyabrında İsrail İran İnqilab Keşikçiləri Korpusuna məxsus hərbi obyektə hücum edəndə bölgədəki Rusiyanın “S-400” hava hücumundan müdafiə sistemləri işə salınmayıb.
