Bakı. Trend:
Qazaxıstan və Rusiya uzun illərdir strateji tərəfdaşlığıdəstəkləyir və bu əməkdaşlıq dərin qarşılıqlı asılılıq, həmçinin,müxtəlif sahələrdə geniş əlaqələrlə xarakterizə olunur. Dünyanın ənuzun quru sərhədinə malik olan bu iki ölkə arasında tarixi,iqtisadi, mədəni və siyasi əlaqələr onların sıx ikitərəflimünasibətlərinin əsasını təşkil edir. Hazırda Rusiya PrezidentiVladimir Putin Qazaxıstana dövlət səfərindədir. Bu il RusiyaPrezidentinin Qazaxıstana ikinci dövlət səfəri əməkdaşlığındəyişməz gücünü və əhəmiyyətini vurğulayır.
Qazaxıstan və Rusiya arasında ticarət-iqtisadi əlaqələr sürətləinkişaf edir. Ölkə liderlərinin son danışıqlarında qarşılıqlıticarət dövriyyəsinin 30 milyard dollara çatdırılması hədəfimüəyyən edilib. Bu məqsəd real görünür, çünki mövcud ticarətdövriyyəsi artıq 28 milyard dolları ötüb və bu, Qazaxıstanın ümumixarici ticarət dövriyyəsinin 20 faizini təşkil edir.
Rusiyanın Qazaxıstana sərmayələri əhəmiyyətli olaraqqalır: Rusiya şirkətlərinin Qazaxıstan iqtisadiyyatına yatırımlarıümumilikdə 13 milyard dolları keçib. Hazırda Qazaxıstanda 23 minəyaxın Rusiya şirkəti fəaliyyət göstərir, onlardan 4 mini yalnızkeçən il qeydiyyata alınıb. 2023-cü ildə Rusiya şirkətləriQazaxıstana 3 milyard dollardan çox sərmayə yatırıb ki, bu daQazaxıstanın Rusiyaya yatırdığı sərmayə həcmi ilə müqayisə ediləbilər.
Qazaxıstan və Rusiya arasında əməkdaşlıq energetika, sənaye,nəqliyyat, logistika və kənd təsərrüfatı kimi bir çox sahəni əhatəedir. İndiyədək ümumi dəyəri 18 milyard dollardan çox olan 90-dançox birgə layihə həyata keçirilib, daha 49 layihə isə işlənməmərhələsindədir. Prezident Kasım-Jomart Tokayev bildirib ki, bulayihələr 22 mindən çox iş yeri yaradıb və gələcəkdə əlavə 20 minyeni iş yerinin yaradılmasını təmin edə bilər.
Energetika Qazaxıstan və Rusiya arasında ən dinamik əməkdaşlıqsahələrindən biri olaraq qalır. Xüsusilə Rusiya infrastrukturundanistifadə edən Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumu sayəsində Qazaxıstanneftinin 80 faizindən çoxu beynəlxalq bazarlara ixrac edilir. Həriki ölkə karbohidrogen yataqlarının kəşfiyyatı və işlənməsi, enerjiresurslarının emalı və boru kəməri sistemlərinin genişləndirilməsiistiqamətində fəal əməkdaşlıq edir.
Ən mühüm layihələrdən biri "Kalamkas-si-Xəzər" dənizyatağının işlənməsidir. Bu layihə Rusiya şirkəti "LUKOIL" ilətərəfdaşlıqda həyata keçirilir və ümumi investisiya məbləği 6milyard dollardan çoxdur.
Neft-kimya sahəsində Rusiya şirkətləri Qazaxıstan iləbirlikdə 2022-ci ildə Mərkəzi Asiyanın ən böyük polipropilenistehsalı müəssisəsini istifadəyə verib. Bundan başqa, "TATNEFT"ilə əməkdaşlıq çərçivəsində illik 1,2 milyon ton istehsal gücünəmalik polietilen zavodu və 340 min tonluq butadien zavodununtikintisi planlaşdırılır.
Qazaxıstan və Rusiya arasında qaz sektoru üzrə mühümnailiyyətlər əldə edilib. İlk dəfə olaraq Rusiya qazınınÖzbəkistana tranziti Qazaxıstan ərazisi vasitəsilə həyatakeçirilir. Bundan əlavə, "Qazprom" ilə Qırğızıstana qaz tranzitibarədə razılaşma imzalanıb, Qazaxıstana qaz tədarükünə dairuzunmüddətli müqavilələr isə fəal müzakirə olunur.
Ənənəvi energetika layihələri ilə yanaşı, Qazaxıstan və Rusiyayaşıl iqtisadiyyatın inkişafına da böyük diqqət ayırır. Qazaxıstanbərpa olunan enerji mənbələrinə sərmayələr yatırır və rustərəfdaşlarının dəstəyi ilə ümumi gücü 370 meqavatt olan layihələrhəyata keçirilib. Gələcəkdə ekoloji cəhətdən təmiz enerjiistehsalını 1 giqavatta qədər artırmaq planlaşdırılır ki, bu daregionun karbon izi göstəricilərinin azaldılmasında əhəmiyyətliaddım olacaq.
Rusiya Dövlət Korporasiyası "Rosatom" Qazaxıstanın atomsənayesində əsas tərəfdaşdır. Şirkət uran sənayesi və nüvə yanacağıdövriyyəsinin inkişafına texniki dəstək göstərir.
Prezident Vladimir Putin bildirib ki, "Rosatom" Qazaxıstanda irilayihələr, o cümlədən, yaxınlarda referendumda təsdiqlənmiş atomelektrik stansiyasının tikintisi layihəsini həyata keçirməyəhazırdır.
Nəqliyyat və logistika Qazaxıstan və Rusiya arasındaəməkdaşlığın əsas istiqamətlərindən biridir. Qazaxıstan 2030-cu iləqədər 11 min kilometr dəmir yolunu təmir etməyi və 5 minkilometrdən çox yeni dəmir yolları tikməyi planlaşdırır. Ən vaciblayihələrdən biri Qazaxıstanı Rusiya və Çinlə birləşdirənmultimodal nəqliyyat şəbəkəsinin yaradılmasıdır.
Qazaxıstan və Rusiya arasında əməkdaşlıq çərçivəsində mühümnailiyyətlərdən biri Selyatinoda yerləşən nəqliyyat-loqistikamərkəzinin birgə tikintisidir. Bu mərkəz Çin-Qazaxıstan-Rusiyatranzit dəhlizinin bir hissəsi olaraq Avrasiya boyunca yük axınınınfasiləsiz hərəkətini təmin edir və bölgədə ticarət-iqtisadiinteqrasiyanı gücləndirir.
Qazaxıstan və Rusiya arasında ikitərəfli münasibətlər bütünsahələrdə dərinləşir. Siyasi dialoq dinamik inkişaf edir,ticarət-iqtisadi əlaqələr genişlənir, mədəni əməkdaşlıq isə daha damöhkəmlənir. 2021-2025-ci illər üçün İqtisadi Əməkdaşlıq üzrəKompleks Proqram və 2024-2026-cı illər üçün Fəaliyyət Planı kimison razılaşmalar, iki ölkənin gələcəkdə tərəfdaşlığı inkişafetdirmək niyyətinin bir göstəricisidir.
Qazaxıstan-Rusiya münasibətlərinin inkişafı hər iki ölkəiqtisadiyyatına əhəmiyyətli bir təkan verəcək və onların MərkəziAsiyanın gələcəyinin formalaşmasında və beynəlxalq səviyyədə dahaəhəmiyyətli rol oynamasında mühüm amil olacaq.
Prezident Vladimir Putinin son səfəri çərçivəsində irəli sürüləniddialı layihələr və razılaşmalar, strateji tərəfdaşlığınuzunmüddətli perspektivdə daha da dərinləşəcəyini təsdiqləyir.
