Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Narkotiklər və Cinayətkarlıq İdarəsinin (UNODC) hesabatına görə, Taliban-ın qadağanına baxmayaraq, Əfqanıstanda tiryək istehsalı 2024-cü ildə 19 faiz artacaq.
Hafta.az-ın yazdığına görə, artım 2023-cü ildəki 95 faizlik azalmanın ardından baş verib. Bununla belə, tiryək istehsalının hazırkı səviyyəsi hələ də 2022-ci il səviyyəsindən xeyli aşağıdır.
UNODC-nin icraçı direktoru Qada Vəli əfqan fermerlərin problemlərini nəzərə alaraq onların alternativ variantlarının yaradılmasının vacibliyini vurğulayıb.
“Əfqanıstanda tiryək istehsalı aşağı səviyyədə qalsa da, bizim əfqan fermerlərə qeyri-qanuni bazarlardan kənarda davamlı gəlir mənbələrinin inkişaf etdirilməsində dəstək vermək öhdəliyimiz və imkanımız var”, - o deyib.
Rəsmi əlavə edib ki, əfqan qadınlar və kişilər ağır maliyyə və humanitar problemlərlə üzləşməyə davam edir və təcili olaraq alternativ dolanışıq vasitələrinə ehtiyac duyurlar.
UNODC hesabatında tiryək yetişdirilməsində əhəmiyyətli coğrafi fərqlər qeyd olunur. Əfqanıstanın cənub-qərb hissəsi ənənəvi olaraq ölkənin “tiryək mərkəzi” olsa da, bu il bu narkotik maddənin istehsalının 59 faizi şimal-şərq rayonlarının payına düşüb. Bu, ötən illə müqayisədə rayonda tiryək istehsalının təxminən 4 dəfə artdığını göstərir.
UNODC-nin fikrincə, tiryək istehsalının yenidən canlanmasına səbəb olan amillərdən biri bazar dinamikası və fermerlərin üzləşdiyi çətinliklər ola bilər. 2024-cü ilin birinci yarısında quru tiryək ekstraktının qiyməti kiloqramı təxminən 730 dollar olub.
BMT baş katibinin Əfqanıstan üzrə xüsusi nümayəndəsi, BMT-nin bu ölkədəki missiyasının rəhbəri Roza Otunbayevanın sözlərinə görə, tiryək istehsalının azaldılması təkcə Əfqanıstan üçün deyil, həm də region və bütün dünya üçün müsbət haldır.
Eyni zamanda o əlavə edib ki, fermerlər ağır vəziyyətdədir, kənd icmaları mühüm gəlir mənbəyini itirib və tiryək istehsalını dayandırmaq üçün təcili olaraq beynəlxalq yardıma ehtiyac duyurlar.
Bundan əvvəl taliblərin tiryək əkilməsi qadağasından sonra bütün ölkə üzrə fermerlərə 100 min tona yaxın buğda və qarğıdalı toxumu, həmçinin 200 min ton kimyəvi gübrə payladığı bildirilirdi.
"Fermerləri dəstəkləmək üçün milli və beynəlxalq təşkilatlarla sıx əməkdaşlıq şəraitində respublikaya toxum və gübrələr paylanılıb", - Əfqanıstan rəsmisi bildirib.
Onun sözlərinə görə, bu ilin sonuna qədər fermerlər daha 53 min ton toxum alacaqlar. Bu gün qarğıdalı və buğda becərilməsi fermerlərə xaşxaş əkini qədər gəlir gətirmir. Ona görə də Kənd Təsərrüfatı Nazirliyindən xahiş edirlər ki, tiryək taxıldan daha gəlirli olan bitkilərlə əvəz edilsin.
“Taliban” 2023-cü ildə Helmand əyalətində tiryək əvəzinə xurma əkmək üçün alternativ variant kimi qeyd edib. İlk məhsul 19 aydan sonra yığıla bilər və palma ağaclarının buğdadan daha az suya ehtiyacı olur. Helməndin quru iqliminin bunun üçün əlverişli olduğu qeyd edilir. “Taliban” daha sonra yeni məhsul üçün 100 hektar ərazinin ayrılacağını bildirib.
