Sentyabrın 2-də Türkiyə Gənclik Birliyinin üzvləri İzmir limanında gəmidən enən iki amerikalı əsgərə hücum edərək, “Yankilər, evə qayıt” qışqıraraq onları başlarına torba keçirərək küçələrdə gəzdiriblər. Bu hadisədən sonra Türkiyə polisi 15 nəfəri saxlayıb.
Hərbi analitik və politoloq Dmitri Taran pravda.ru saytına NATO üzvü olan ölkədə belə bir hücumun mümkün səbəbi barədə danışıb.
– ABŞ ordusuna hücumun NATO üzvü olan Türkiyədə baş verməsinin səbəbi nədir?
-Türkiyənin NATO üzvü olmasına baxmayaraq, bu yaxınlarda Türkiyə Prezidenti Rəcəb Ərdoğan BRİKS-ə də üzvlüyə mümkünlüyü barədə açıqlama verib. Türkiyə əslində dünyanın iki mühüm hissəsini ayıran bir ölkədir. Baxmayaraq ki, bir çox Avropa ölkələrində, məsələn Almaniyada, Polşada elitada amerikapərəst əhval-ruhiyyə güclüdür, biz onlarda da anti- Amerika və anti-Britaniya əhval-ruhiyyəsi müşahidə edirik. Onlar çox yaxşı başa düşürlər ki, amerikalılar və ingilislər özlərini hər yerdə evdəki kimi hiss edirlər, buna görə də yerli sakinlər onlara çox aqressiv yanaşırlar. Amerikalılar hətta Okinavada da özlərini əmin hiss edirlər, orada da tez-tez insidentlər baş verir, çünki yapon kişiləri onların hərəkətlərinə dözə bilmirlər. Elitalar amerikalılara baş əyir, adi vətəndaşlar isə oturub bıçaqlarını itiləyir və “vur” əmrinin veriləcəyi anı gözləyirlər. Bu günün reallığı belədir…
-Amerikalılar başqa hansı ölkələrdə özlərini təhlükəsiz hiss etmirlər?
-Bu, Amerikanın hərbi bazalarının yerləşdiyi ölkələrdir. Bunlar təbii ki, ticarət yolları boyunca yerləşən Afrika və Hind okeanındakı kiçik ölkələrdir. Biz bilirik ki, ticarət yolları Aralıq dənizi, Süveyş kanalı, Fars körfəzi, Hind okeanı və Sakit okeandır. Və bütün bu qövs boyu Amerikanın hərbi bazalar var. Amerikalılar və ingilislər daha oralarda da özlərini təhlükəsiz hiss edə bilmirlər.
-Necə düşünürsünüz, insanlar ABŞ-ın öz iradəsini, qaydalarını tətbiq edən, hər kəsə necə yaşamağı öyrədən hərbi üstünlüyündən beziblər, yoxsa səbəb Amerika elitasının təkəbbürlü davranışları ilə bağlıdır?
– Burada bir çox səbəblər var. Siz və mən hamımız Amerika filmlərində tərbiyə almışıq. Birləşmiş Ştatlar son yüz ildə özünü qlobal jandarma kimi göstərib ki, bu da insanlarda müəyyən yorğunluq yaradıb.
-Amerika hərbçiləri ilə insidentdən sonra türk polisi 15 nəfəri saxlayıb. Sizcə, bu, Türkiyənin İzmir şəhərində yeni bir narazılıq və ya hətta iğtişaşlara səbəb ola bilərmi? İnsanlar adətən, belə fəalları dəstəkləyir.
– Türk elitasının nümayəndələrinin bu hücumda iştirak edib-etmədiyini anlamaq lazımdır. Məsələn, əks-kəşfiyyat iğtişaşlara icazə verirsə, bu o deməkdir ki, haradasa yuxarıda bu barədə məlumatlıdırlar. Türkiyədə çox dərin proseslər gedir, nəyisə proqnozlaşdırmaq çətindir.
-Amerikalı turistlərə və adi Amerika vətəndaşlarına qarşı aqressiya Türkiyə kurortlarından başlaya bilərmi? Axı bu, kifayət qədər dönməz prosesdir: əvvəlcə hərbçilərə qarşı aqressiya var, sonra mülki əhaliyə yayılır.
-Bu, uzun onilliklər ərzində mövcud olan “ümumi anti- Amerika əhval-ruhiyyə” adlanır. Fransa, Böyük Britaniya, Xorvatiya və Adriatik dənizi ölkələrində amerikalı turistlərlə hər zaman insidentlər olub. Mən bunu xüsusi bir hadisəyə çevirməzdim, çünki bu, ümumi tendensiyadır. İndi görünür, kimsə diqqəti bu hadisəyə yönəltməli idi, qlobal jandarmanın dəyişdirilməsi, ərazilərin yenidən formatlaşdırılması, bəzi ərazilərin, məsələn, BRİKS kimi digər qlobal qurumlara verilməsi prosesləri güclənir. Əgər bunların hamısını ümumiləşdirsək, uzaqgedən nəticə də çıxarmazdım, baxmaq, müşahidə etmək lazımdır.
-Bu hücum türk elitasından ABŞ-a hərbi siyasətinə yenidən baxmağın və bazalarını bağlamağın vaxtının gəldiyinə dair ilk siqnal ola bilərmi?
– Hər şey buna gətirib çıxarır. Və burada məsələ o deyil ki, amerikalılar daha mehriban olacaqlar və ya daha az pul xərcləyəcəklər. Məhz bu nöqteyi-nəzərdən bu hadisə qlobal əks-kəşfiyyatın fəaliyyətinin göstəricisi ola bilər ki, bu da ABŞ-ın Qara dəniz regionunda bazaları ətrafında sakitliyi saxlamağın getdikcə çətinləşdiyini göstərir. Bu, gələcəkdə ABŞ-ın hərbi mövcudluğunun məhdudlaşdırılması qərarı ilə bağlı arqument ola bilər.
-Türkiyə gənclərinin nümunəsi digər ölkələr üçün də yoluxucu olacaqmı, xüsusən də hadisəni törədənlər sadəcə olaraq cərimələnsələr?
– Adətən belə olur, izləmək lazımdır. Nəticə çıxarmağa tələsməzdim, amma bu hadisənin təsadüfən baş vermədiyini göstərən əlamətlər var.Musavat.com
