Hazırda gündəmdə olan və müzakirə predmetinə çevrilən “Vəd edilmiş torpaqlar” anlayışı həm dini, həm də tarixi cəhətdən dərin mənalara malikdir. Əsasən ibrahimi dinlərdəki müqəddəs yazılarda yer alan bu termin hər üç əsas din – yəhudilik, xristianlıq və islam – tərəfindən müxtəlif formalarda şərh edilməkdədir.
Bu anlayışın hansı mənanı ifadə etdyini daha ətraflı şəkildə nəzərdən keçirək:
Yəhudilikdə vəd edilmiş torpaqlar
Yəhudilikdə “Vəd edilmiş torpaqlar” konsepti Tanrının İbrahim peyğəmbərə verdiyi vədlərlə bağlıdır. Tövrata görə, Tanrı İbrahimə və onun nəslinə müəyyən bir ərazini – Kənan torpağını – vəd edir. Bu torpaqların coğrafi sərhədləri Tövratın müxtəlif yerlərində təsvir olunur, ən geniş şəkildə isə “Yaradılış” kitabında (Yaradılış 15:18-21) belə təsvir edilir: Tanrı İbrahimin nəslinə “Misir çayından Fərata qədər olan ərazini” vəd edir. Bu ərazilər bugünkü İsrail, İordaniya, Livan və Suriya ərazilərini əhatə edir.
Yəhudi inancına görə, bu torpaqlar Tanrı ilə yəhudi xalqı arasında əbədi bir əhdin simvoludur. Musanın liderliyi ilə yəhudi xalqı Misirdən çıxdıqdan sonra bu torpaqları fəth etməyə çalışdı, lakin yəhudilərin bəzən bu əraziləri itirməsi və ya sürgünə göndərilməsi Tanrı ilə əhdlərini pozduqlarına dair dini izahlarla şərh edilir.
Xristianlıqda vəd edilmiş torpaqlar
Xristianlıqda “Vəd edilmiş torpaqlar” anlayışı yəhudi mənşəli olmaqla yanaşı, daha geniş ruhi və mənəvi bir anlam daşıyır. Xristian inancına görə, bu torpaqlar sadəcə coğrafi bir ərazi deyil, daha çox Tanrının vəd etdiyi ruhani sülh və qurtuluşdur. Xristianlar üçün “Vəd edilmiş torpaqlar” İsa Məsihin gəlişi ilə insanlara bəxş edilən cənnət və ya axirət həyatını da simvollaşdıra bilər. Bu anlayış əsasən Ruhi Kənan kimi mənəvi bir yerə çevrilir, hər kəsin imanla daxil ola biləcəyi bir “ruhani torpaq” olaraq qəbul edilir.
İslamda vəd edilmiş torpaqlar
İslamda “Vəd edilmiş torpaqlar” anlayışı Quranın bəzi ayələrində əks olunur və əsasən İbrahim peyğəmbərin və onun nəsillərinin yaşayacağı torpaqlarla əlaqələndirilir. Quranda (Əl-İsra, 17:104) İsrail oğullarına müəyyən bir yerin vəd edildiyi qeyd olunur, lakin bu torpaqların coğrafi dəqiqliyi haqqında geniş müzakirələr mövcuddur. İslamda bu torpaqların müqəddəsliyinin İbrahim peyğəmbərə dayandığına inanılır, lakin bu anlayış çox vaxt yəhudilikdəki coğrafi sərhədlər qədər vurğulanmır. Bunun əvəzində daha çox peyğəmbərlərin keçmişinə aid müqəddəs yerlər olaraq dəyərləndirilir.
Müasir kontekstdə vəd edilmiş torpaqlar
Bu anlayış xüsusilə müasir İsrail-Fələstin münaqişəsi çərçivəsində aktuallığını qoruyur. Yəhudilər üçün İsrailin qurulması və müstəqillik qazanması Tanrının onlara verdiyi vədin yerinə yetməsi kimi görülə bilər. Bununla yanaşı, ərəb və fələstinlilər də bu torpaqlar üzərində tarixi və dini iddialara sahibdirlər. Bu, münaqişənin əsas ideoloji və dini səbəblərindən birinə çevrilib.
Beləliklə, “Vəd edilmiş torpaqlar” anlayışı həm dini inanclarla, həm də tarixi və coğrafi iddialarla sıx bağlıdır və bu gün də böyük əhəmiyyət daşıyır.
