Azərbaycanda ev sahibi olmaq istəyənlərin ən yaralı yeri ipoteka kreditləridir. Çünki mənzillərin artan qiymətləri ilə insanlar nağd şəkildə pul ödəyib ev sahibi ola bilmirlər. İpoteka isə onlara bu imkanı yaradır. Son illərdə ölkədə mənzil satışlarının böyük bir hissəsi ipoteka kreditləşməsi ilə reallaşdırılır. Xüsusilə də sosial ipotekaya maraq böyükdür. Əsas gözləntilərdən biri də sosial ipoteka kreditlərinin faizlərinin aşağı salınması ilə bağlıdır. Gənclər və idman nazirinin müavini Fərhad Hacıyev də bu günlərdə Gənc Ailə Forumunda çıxışı zamanı deyib ki, sosial ipoteka kreditlərinin faizlərinin aşağı salınması arzudur. Amma bunun reallaşması üçün gərək banklar da tərəfdaş kimi maraqlı olsunlar. “Ailələr üçün güzəştli kredit şərtlərinin daha yumşaq olmasına çalışmalıyıq”, – deyə nazir müavini bildirib.
Bəs görəsən, sosial ipoteka kreditlərində faizlərin azaldılması nə dərəcədə realdır? Bu reallşarsa, əmlak bazarına necə təsir edə bilər?
Əmlak eksperti Mülkədar Rüstəmov düşünür ki, sosial ipoteka faizlərinin aşağı salınması real ola bilər: “Sadəcə, dövlət güzəştə getməlidir. Banklara tövsiyə xarakterli göstəriş verilməlidir ki, bəzi kateqoriyalara daxil olan insanlara, imtiyazlı şəxslərə güzəşt tətbiq edilsin. Necə ki, dörd faizlik güzəşt xüsusi şəxslərə tətbiq edilir, bu şəkildə digər insanlara da güzəşt edilə bilər. Gələcəkdə belə bir halın nəzərdə tutulması mümkündür. Amma ən yaxşı halda yanvar ayını gözləməliyik. Çünki ilin əvvəlində İpoteka Fondu yeni limitləri müəyyənləşdirir. Nəzərə almalıyıq ki, artıq dörd ildir limit dəyişməz qalır”.
M.Rüstəmov bildirdi ki, limitlərin artırılması vacibdir. Çünki əmlak bazarında vəziyyət dörd il əvvəlkindən çox fərqlidir: “Son dörd ildə əmlak bazarında mənzillərin qiyməti 40 faizə qədər yüksəlib. 100 minlik limitlə insanlar mənzil sahibi ola bilmirlər. Ən minimum halda limit 200 min olmalıdır. Yalnız bu halda güzəştli ipotekaya düşən şəxslər bundan istifadə edə biləcək”.
M.Rüstəmovun sözlərinə görə, əgər faizlər aşağı salınarsa, limit artırılarsa, bu, əmlak bazarına çox müsbət təsir edəcək. Mənzil bazarında canlanma başlayacaq: “Bu il mənzil bazarında vəziyyət çox durğun oldu. Nəzərə alaq ki, əmlak bazarındakı durğunluq bütün sahələrə təsirini göstərir. Ümidvarıq ki, 2025-ci ilin yanvar ayında İpoteka Fondu limitləri artırmaqla bağlı dəyişikliyə gedəcək. Çünki hazırda əmlak bazarında hər 10 mənzildən yeddisi ipoteka yolu ilə satılır”.
İqtisadçı Elçin Rəşidov isə əmlak eksperti kimi düşünmür. O hesab edir ki, sosial ipoteka faizləri kifayət qədər aşağıdır: “Mövcud faiz hətta inflyasiya faizlərindən də aşağıdır. Oradan gələcək alternativ dəyər də azdır. Daha aşağı təklif irəli sürmək mümkünsüzdür. İqtisadi cəhətdən də alınmır. Əmlak bazarında yaradacağı təsirlər də destruktivdir”.
E.Rəşidovun fikrincə, faizlər aşağı salınarsa, mənzil bazarında yaranan aktivlik ilə qiymətlər daha da yüksələ bilər: “Sosial ipotekaya müəyyən qrup insanlar aid olur. Faizlər aşağı salınsa onların problemi həll olunur. Amma digər şəxslər üçün mənzillər daha da əlçatmaz olacaq. Çünki ipotekadan istifadə edə bilənlər artdıqca, qiymətlər daha da yüksəlir və beləliklə bu imtiyaza sahib olmayan insanlar daha çətin vəziyyətə düşürlər. Əgər belə bir addım atsaq, bu, iqtisadiyyatımıza da zərər vura bilər”.
