Həddindən artıq quraqlıqdan təsirlənən yer səthinin sahəsi 1980-ci illərdən bəri üç dəfə artıb. Keçən il yer səthinin 48%-i 1980-ci illərdəki 15% ilə müqayisədə ən azı bir aylıq həddindən artıq quraqlıq yaşayıb.
Valyuta.az xəbər verir ki, bu barədə “Lancet Countdown on Health and Climate Change” jurnalının apardığı araşdırmaya istinadən BBC məlumat yayıb.
Təhlillərə görə, dünyanın demək olar ki, 1/3-i - 30%-i 2023-cü ildə üç ay və ya daha çox davam edən həddindən artıq quraqlıq yaşayıb. 1980-ci illərdə bu rəqəm orta hesabla 5% təşkil edib.
Həddindən artıq quraqlıq həddinə altı aylıq çox az yağıntı və ya çox yüksək buxarlanma və ya hər ikisindən sonra çatılır. Tədqiqatda deyilir ki, bu, su təchizatı və kanalizasiya, ərzaq təhlükəsizliyi və ictimai sağlamlıq üçün dərhal risk yaradır və enerji təchizatına, nəqliyyat şəbəkələrinə və iqtisadiyyata təsir göstərə bilər.
Quraqlığın səbəbləri arasında suyun mövcudluğuna təsir edən müxtəlif amillər var - təbii hava hadisələrindən tutmuş insanların torpaqdan istifadə tərzinə qədər. Lakin iqlim dəyişikliyi qlobal yağıntı modelini dəyişdirərək bəzi bölgələri quraqlığa daha çox meylli edir. Quraqlığın artması xüsusilə Cənubi Amerika, Yaxın Şərq və Afrika Buynuzu bölgələrində güclü olub. Cənubi Amerika Amazonunda quraqlıq hava şəraitini dəyişmək təhlükəsi yaradır. Yağış buludlarının əmələ gəlməsində mühüm rol oynayan ağacları öldürür, balanslaşdırılmış yağış dövrlərini pozur və bu da öz növbəsində daha da quraqlığa səbəb olur.
Keçən il 1990-cı illərlə müqayisədə quraqlıq 151 milyon daha çox insanın qida çatışmazlığından əziyyət çəkməsinə və bu da qida çatışmazlığına səbəb olub. 65 yaşdan yuxarı insanlar arasında istidən ölümlər 1990-cı illərlə müqayisədə 167% artıb.
Quraqlıq zamanı çaylar, göllər quruyur, torpaq yanır, yəni bərkiyir və bitki örtüyünü itirir. Şiddətli yağış yağarsa, su yerə hopdura bilmir və əvəzinə axaraq daşqınlara səbəb olur. Bitkilər müəyyən dərəcədə həddindən artıq quraqlığa uyğunlaşa bilər, lakin daşqın onların fiziologiyasını pozur. Bu, ərzaq təhlükəsizliyinə və kənd təsərrüfatı sektoruna pis təsir edir.
Bununla belə, böyük ərazilərin quruması ilə eyni vaxtda ekstremal yağıntıların sayı da artıb: son 10 ildə dünya ərazisinin 61%-də 1961-1990-cı illərin əsas orta göstəricisi ilə müqayisədə ekstremal yağıntıların sayında artım müşahidə edilib.
Hesabatda vurğulanır ki, istixana qazları emissiyaları azalmasa və qlobal temperaturun daha da artması dayandırılmasa, biz daha böyük quraqlıqlar və daha intensiv yağışlar gözləyə bilərik.
Paşa Məmmədli
