BMT Baş Katibi Antoniu Guterreş, COP29 Dünya Liderləri İqlim Sammitində güclü açılış nitqi ilə çıxış edərək, G20 ölkələrini iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizənin maliyyələşdirilməsində əsas rol oynamağa çağırdı və bu ölkələrin ən böyük istixana qazı emissiyaçıları kimi məsuliyyətlərini vurğuladı.
“Bu ölkələr ən böyük çirkləndiricilərdir, lakin onların ən çox resursları və öhdəlikləri var,” — deyə Guterreş, Azərbaycan paytaxtında toplaşan liderlərə müraciət etdi. “Onlar texnoloji biliklərini digər inkişaf etmiş ölkələrlə birləşdirərək, inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatları və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəni dəstəkləməlidirlər.”
Guterreş, BMT-nin bu səylərə davamlı dəstək verəcəyinə söz verərək, təşkilatın hazırda “İqlim vədləri” təşəbbüsü çərçivəsində inkişaf etməkdə olan ölkələrin yeni Milli Təyin Edilmiş Töhfələr (NDC) hazırlamasına yardım etdiyini vurğuladı. O, həmçinin BMT-nin qlobal enerji keçidinə rəhbərlik etmək üçün ekspertlər qrupunun yaradıldığını qeyd etdi və uğurun milli ambisiyalara və hərəkətlərə bağlı olduğunu bildirdi.
2024 ilinin tarixdə ən isti il olacağı gözlənilir
Guterreş xəbərdarlıq etdi ki, 2024-cü il tarixdə ən isti il olacaq və bunun ağır nəticələri ola bilər. “Bu, biomüxtəlifliyin məhv edilməsi, daha çox sel və fırtınalar, artan aclıq deməkdir. Bütün bu fəlakətlər insan səbəbli iqlim dəyişikliyi ilə daha da pisləşir. Heç bir ölkə bu təsirlərdən kənarda qalmır,” — deyə o bildirdi. “Qlobal iqtisadiyyatda tədarük zəncirlərindəki pozulmalar hər yerdə xərclərin artmasına səbəb olur. Məhv olmuş məhsullar qida qiymətlərini qlobal miqyasda artırır.”
O, dünya liderlərini iqlim adaptasiya səylərini sürətləndirməyə və növbəti milli iqlim planlarını (NDC 3.0) 1,5 dərəcə Selsi limitinə uyğunlaşdırmağa çağırdı.
İqlim fəaliyyətinə ictimai tələb artır
Guterreş, Oksford Universiteti və Birləşmiş Millətlər İnkişaf Proqramı tərəfindən aparılan sorğuya istinad edərək, dünya üzrə insanların 80%-nin iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə daha çox tədbir görmək istədiyini vurğuladı. “Alimlər, aktivistlər və gənclər dəyişiklik tələb edirlər — onları dinləmək lazımdır, susdurmaq yox,” — deyə o bildirdi. “Fəaliyyətin iqtisadi əsasları hər zamankindən daha aydın və inandırıcıdır — hər yeni bərpa olunan enerji layihəsi ilə, elektrik qiymətlərinin hər bir enişi ilə.”
O, günəş və külək enerjisinin demək olar ki, hər yerdə yeni elektrik enerjisinin ən ucuz mənbələri olduğunu vurğuladı. “Fosil yanacaqların payını artırmaq absurddur,” — deyə BMT Baş Katibi qeyd etdi.
İqlim fəaliyyəti üçün üç əsas prioritet
Baş Katib beynəlxalq ictimaiyyət üçün üç təcili prioriteti vurğuladı. Birincisi, o, dərhal emissiyaların azaldılmasına çağırdı. “Qlobal temperatur artımını 1,5 dərəcə Selsi ilə məhdudlaşdırmaq üçün hər il qlobal emissiyaları 9% azaltmalıyıq. 2030-cu ilə qədər onlar 2019-cu il səviyyələri ilə müqayisədə 43% azalmalıdır,” — deyə Guterreş bildirdi. O, COP29-da liderləri karbon bazarları üçün ədalətli və effektiv qaydalar qəbul etməyə çağırdı ki, bu qaydalar yerli icmaların hüquqlarına hörmət etsin və grinvashing və ya torpaq qəsbini qarşısını alsın.
İkinci prioritet, iqlim böhranının dağıdıcı təsirlərinə qarşı müdafiənin gücləndirilməsidir. Guterreş inkişaf etməkdə olan ölkələrin həssaslığını vurğulayaraq, adaptasiya üçün maliyyələşdirmə boşluğunun hər il 359 milyard dollara çatacağına diqqət çəkdi. “Ən həssas olanlar ekstremal hava hadisələrinə qarşı müdafiəsiz qalırlar,” — deyə o qeyd etdi.
İqlim maliyyələşdirməsində boşluğun aradan qaldırılması
Guterreşin üçüncü nöqtəsi iqlim maliyyələşdirilməsinin artırılmasının təcili ehtiyacına dair idi. “Bu, abstrakt məsələ deyil — bu, itirilmiş həyat, məhv olmuş məhsullar və qaçırılmış inkişaf imkanlarıdır,” — deyə o vurğuladı. İnkişaf etmiş ölkələri adaptasiya üçün maliyyələşdirməni 2025-ci ilə qədər ən azı 40 milyard dollara çatdırmağa çağırdı. “Adaptasiya investisiyaları iqtisadiyyatları transformasiya edə və davamlı inkişaf məqsədlərinə nail olmağa kömək edə bilər.”
Guterreş, adaptasiya üçün maliyyə ehtiyaclarını müəyyən etmək məqsədilə yeni milli iqlim planlarına ehtiyac olduğunu da vurğuladı və 2027-ci ilə qədər hər bir insanın qlobal erkən xəbərdarlıq sistemi ilə qorunmalı olduğunu bildirdi.
İnkişaf etməkdə olan ölkələrə daha çox dəstək çağırışı
Guterreş, Zərər və Təlafat Fondu üçün töhfələrin artırılmasının vacibliyini vurğuladı və inkişaf etməkdə olan ölkələrin məhdud dövlət maliyyələşdirməsi, yüksək kapital xərcləri və artan borc yükü kimi maneələrlə qarşılaşdıqlarını bildirdi. “Nəticə: adaptasiya gecikdirilir. Bu vəziyyət dəyişdirilməlidir,” — deyə o vurğuladı.
Sammit davam etdikcə, Guterreşin mesajı aydındır: dünya sürətli və qətiyyətli hərəkət etməli, emissiyaları azaltmalı, həssas əhalini qorumalı və maliyyə öhdəliklərini yerinə yetirməlidir. Belə hərəkətlər olmasa, iqlim böhranı yalnız dərinləşəcək və qlobal sabitliyin təməlini təhlükə altına alacaq.
