COP29 (BMT-nin İqlim Dəyişiklikləri üzrə Çərçivə Konvensiyasının29-cu Konfransı), Azərbaycanın ev sahibliyi ilə keçirilməsiölkəmizin beynəlxalq nüfuzunu bir daha təsdiqlədi. Bu tarixi tədbirAzərbaycanı qlobal səviyyədə lider mövqeyə çıxararaq, Bakını dünyaiqlim diplomatiyasının mərkəzinə çevirdi. Tədbirdə 196 ölkədən 72min iştirakçı, o cümlədən 80 prezident, vitse-prezident və başnazirin iştirakı Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş kimi qəbulolunduğunu bir daha nümayiş etdirdi.
Paris Sazişi çərçivəsində həllini tapmamış əsas məsələlərdənbiri, karbon bazarlarının tənzimlənməsini nəzərdə tutan 6-cı maddəidi. COP29 çərçivəsində bu məsələnin həllində irəliləyiş əldəolunması qlobal iqlim siyasəti tarixində dönüş nöqtəsi oldu. Karbonkreditlərinin beynəlxalq mübadiləsi və iqlim layihələrininmaliyyələşdirilməsi ilə bağlı mexanizmlər, xüsusən də inkişafetməkdə olan ölkələr üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. ABŞ və Avropaİttifaqının liderliyi ilə əldə edilən razılaşma Azərbaycanın evsahibliyi etdiyi tədbirin tarixi əhəmiyyətini daha da artırdı.
2015-ci ilin dekabr ayında Parisdə keçirilən COP21 (BMT-ninİqlim Dəyişiklikləri üzrə Çərçivə Konvensiyasının 21-ci Konfransı)çərçivəsində qəbul edilən Paris Sazişi qlobal iqlim dəyişikliyi iləmübarizə sahəsində ən mühüm hüquqi sənəd olaraq tarixə düşdü.Sazişin əsas məqsədi qlobal istiləşməni sənaye inqilabından əvvəlkidövrə nisbətən 2°C-dən aşağı səviyyədə saxlamaq və mümkün olduğutəqdirdə bu həddi 1.5°C-ə yaxınlaşdırmaqdır. Bu məqsəd, həm inkişafetmiş, həm də inkişaf etməkdə olan ölkələrin birgə fəaliyyətinitələb edir və qlobal əməkdaşlıq üçün vahid çərçivə yaradır.
Sazişin əsas müddəaları belədir:
Qlobal istiləşmənin məhdudlaşdırılması. ParisSazişi, qlobal istiləşməni məhdudlaşdırmaq üçün hər bir ölkəninmilli töhfə planlarını (NDC) təqdim etməsini tələb edir. Bu planlarölkələrin karbon emissiyalarını azaltmaq və ekoloji dayanıqlılığıartırmaq üçün atacaqları konkret addımları əhatə edir.
Karbon emissiyalarının azaldılması: Sazişçərçivəsində 2050-ci ilə qədər karbon emissiyalarının sıfırbalansına nail olmaq əsas hədəf kimi müəyyənləşdirilib. Bunun üçüntəmiz enerji mənbələrinə keçid, yaşıl texnologiyaların inkişafı vəmeşə örtüyünün qorunması kimi tədbirlər ön plandadır.
Maliyyə dəstəyi: Paris Sazişi, inkişaf etmişölkələrin inkişaf etməkdə olan ölkələrə iqlim dəyişikliklərinintəsirlərini azaldacaq layihələr üçün maliyyə dəstəyi göstərməsininəzərdə tutur. Bunun üçün illik 100 milyard dollarlıq iqlim fonduyaradılıb.
Saziş iqlim dəyişikliyinin təsirlərinə uyğunlaşma və butəsirlərə qarşı müqavimət göstərmək üçün ölkələr arasında texnolojivə təcrübə mübadiləsini təşviq edir.
Paris Sazişi təkcə hüquqi bir sənəd deyil, həm də qlobaləməkdaşlıq üçün bir platformadır. Bu saziş çərçivəsində:
İnkişaf etmiş ölkələr təmiz enerji texnologiyalarını inkişafetdirmək və bu texnologiyaları inkişaf etməkdə olan ölkələrləbölüşmək üçün öhdəliklər götürdülər.
Beynəlxalq maliyyə institutları, iqlim dəyişikliyinintəsirlərini azaltmaq üçün inkişaf etməkdə olan ölkələrə dəstəkgöstərmək üçün yeni mexanizmlər yaratdılar.
Saziş, həm dövlət sektorunu, həm də özəl sektoru iqlimdəyişikliklərinə qarşı mübarizədə fəal iştirak etməyə dəvətedir.
Azərbaycan Paris Sazişinə 2016-cı ildə qoşulub və ölkə olaraqqlobal iqlim siyasətinə öz töhfəsini vermək üçün müxtəlif tədbirlərhəyata keçirir. Azərbaycanın milli səviyyədə müəyyən edilmiştöhfələrinə (NDC) əsasən, 2030-cu ilə qədər karbon emissiyalarını1990-cı il səviyyəsinə nisbətən 35% azaltmaq planlaşdırılır.
Azərbaycanın bu məqsədlərə çatmaq üçün gördüyü tədbirlərixatırladaq:
Təmiz enerji istehsalı: Azərbaycan təbii qazdanistifadəni artırmaqla yanaşı, külək və günəş enerjisi sahələrindədə layihələr həyata keçirir.
Yaşıl texnologiyalar: Əsasən sənaye və kəndtəsərrüfatı sektorlarında yaşıl texnologiyaların tətbiqigenişlənir.
Ekoloji layihələr: Meşələrin salınması və biomüxtəlifliyinqorunması sahəsində mühüm addımlar atılır.
Azərbaycan, həmçinin, iqlim dəyişikliyinin təsirlərininazaldılması və uyğunlaşma tədbirləri üçün beynəlxalq maliyyə vətexnologiya dəstəyi almaq məqsədilə beynəlxalq tərəfdaşlarlaəməkdaşlığı gücləndirir.
... Paris Sazişi əhəmiyyətli bir qlobal təşəbbüs olsa da, onunhəyata keçirilməsi bir sıra çətinliklərlə üzləşir
2023-cü ilin məlumatlarına görə, dünya üzrə karbon emissiyalarıhələ də artmaqda davam edir. Xüsusən də, sənayeləşmiş ölkələrin busahədə daha aktiv addımlar atmaması qlobal istiləşmə ilə mübarizədəciddi maneələr yaradır.
İnkişaf etmiş ölkələr tərəfindən inkişaf etməkdə olan ölkələrəillik 100 milyard dollar məbləğində maliyyə dəstəyinin tam təminolunmaması Paris Sazişi çərçivəsində irəliləyişə mane olur.
Bəzi ölkələrin iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə məsələsindəmüttəfiqlik mövqeyi göstərməməsi qlobal səylərin effektivliyinəmənfi təsir edir.
İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə təmiz enerji texnologiyalarınakeçid üçün resursların olmaması bu ölkələrin sazişə töhfəsiniməhdudlaşdırır.
Paris Sazişi qlobal iqlim siyasətində bir dönüş nöqtəsidir vəonun uğurla həyata keçirilməsi yalnız qlobal əməkdaşlıqdanasılıdır. 2030 və 2050-ci illər üçün qoyulmuş məqsədlərə çatmaqüçün bütün ölkələr emissiyaları azaltmaq üçün təmiz enerjimənbələrinə keçidi sürətləndirməli, beynəlxalq maliyyə dəstəyiniartıraraq inkişaf etməkdə olan ölkələrin layihələrinə dəstəkverməli və sənaye sektorunda yaşıl texnologiyaları tətbiq edərəkekoloji təsirləri minimuma endirməlidirlər.
Paris Sazişi dünya ölkələrinin iqlim dəyişikliyinə qarşı birgəmübarizəsini əks etdirən ən mühüm qlobal sənəddir. Onun uğurlahəyata keçirilməsi, yalnız qlobal istiləşmənin təsirlərininazaldılmasına deyil, həm də ekoloji dayanıqlılığın təmin edilməsinəxidmət edəcək. Azərbaycan, bu sazişin tələblərinə uyğun olaraq öztöhfəsini verməklə yanaşı, regional və qlobal səviyyədə ekolojisiyasətində lider mövqeyini gücləndirməkdədir. Bu proses ölkəmizingələcək iqtisadi inkişafı və ekoloji təhlükəsizliyinin təminolunması baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edir.
COP29 zamanı iqlim maliyyəsi üzrə əldə edilən razılaşmalarqlobal səviyyədə dayanıqlı inkişaf üçün yeni imkanlar açdı. DünyaBankı öz maliyyə öhdəliyini 170 milyard dollara çatdıracağını bəyanetdi. Bundan əlavə, Avropa İttifaqı və digər beynəlxalq maliyyəqurumları inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün iqlim fondlarına əlavəvəsait ayırmağı öhdələrinə götürdülər. Bu fondlar təmiz enerjitexnologiyalarının tətbiqi, karbon emissiyalarının azaldılması vəekoloji layihələrin həyata keçirilməsində istifadə olunacaq.
Azərbaycan bu tədbir vasitəsilə beynəlxalq maliyyə qurumları iləəlaqələrini daha da gücləndirərək, qlobal iqlim siyasətində lidermövqeyə yüksəldi. COP29-un təşkilində nümayiş etdirilən yüksəksəviyyəli təşkilatçılıq və diplomatik səylər Azərbaycanınbeynəlxalq arenada nüfuzunu daha da artırdı. Tədbir zamanıAzərbaycan qlobal liderlər və maliyyə qurumları ilə gələcəkəməkdaşlıqlar üçün mühüm platforma qurdu.
COP29 Azərbaycanın daxili inkişaf strategiyasında da mühüm roloynadı. Təmiz enerji layihələrinin genişləndirilməsi, yaşıltexnologiyaların tətbiqi və karbon emissiyalarının azaldılması üzrəyeni təşəbbüslər ölkə iqtisadiyyatının rəqabət qabiliyyətiniartıracaq. Azərbaycanın dayanıqlı enerji siyasəti həm daxiliehtiyacları qarşılamaq, həm də qlobal iqlim siyasətində nümunəolmaq üçün yeni imkanlar açır.
COP29 zamanı Azərbaycanın göstərdiyi təşkilatçılıq dünyaliderləri tərəfindən yüksək qiymətləndirildi. Təhlükəsizliktədbirlərinin effektivliyi, qonaqların rahatlığı üçün yaradılmışşərait və Bakı şəhərinin müasir infrastrukturunun təqdimatıtədbirin yüksək səviyyədə keçirilməsinə zəmin yaratdı. İştirakçılarAzərbaycanın bu tədbiri həm təşkilatçılıq, həm də məzmun baxımındanmükəmməl səviyyədə həyata keçirdiyini vurğuladılar.
COP29-un uğurla keçirilməsinə baxmayaraq, bəzi Qərb dairələritədbiri nüfuzdan salmaq üçün cəhdlər göstərdilər. Azərbaycanıniqlim siyasətini tənqid edən əsassız ittihamlar beynəlxalqictimaiyyət tərəfindən rədd edildi. Azərbaycan hökumətinindiplomatik səyləri, Qərbin boykot cəhdlərinin qarşısını alaraqtədbirin müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsini təmin etdi. NəticədəCOP29 Azərbaycanın iqlim siyasəti sahəsində əsas oyunçu olduğunubir daha nümayiş etdirdi.
COP29 Azərbaycan üçün yalnız qlobal nüfuz baxımından deyil, həmdə daxili inkişaf baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. Təmizenerji sahəsində yeni layihələr, ekoloji baxımdan dayanıqlıiqtisadiyyatın qurulması və beynəlxalq tərəfdaşlıq əlaqələriningücləndirilməsi Azərbaycanın inkişaf strategiyasının əsasprioritetləridir.
COP29 Azərbaycanın beynəlxalq siyasətdə liderlik ambisiyalarınıhəyata keçirdiyi bir platforma oldu. Tədbir zamanı əldə edilənrazılaşmalar, iqlim maliyyəsi üzrə yeni təşəbbüslər və dünyaliderlərinin Bakıya diqqəti Azərbaycanın qlobal səhnədəki rolunumöhkəmləndirdi. Bakı yalnız regional deyil, qlobal səviyyədə dəmühüm diplomatik və ekoloji qərarların qəbul olunduğu bir mərkəzkimi qəbul edildi. COP29 Azərbaycanın qlobal miqyasda nüfuzunuartırmaqla yanaşı, dayanıqlı gələcək üçün yeni perspektivlər açdı.Bu, Azərbaycanın strateji əhəmiyyətini daha da artıracaq vəölkəmizin beynəlxalq arenada davamlı liderliyini təmin edəcək.
