Tarixdə çox nadir hallarda bir xalqın və ya dövlətin öz ərazilərini, milli maraqlarını qorumaq üçün mübarizə edərək düşməni kapitulyasiya aktının imzalanmasına məcbur etməsi kimi mühüm hadisələr yaşanmışdır. Azərbaycanın müasir tarixində belə bir zəfər, 2020-ci ilin noyabrında Ermənistanla imzalanan üçtərəfli bəyanat və kapitulyasiya aktı ilə qazanıldı. Bu müqavilə, Ermənistanın təslim olması və Qarabağ bölgəsindəki işğalçı mövqelərini tərk etməsi ilə nəticələndi, həmçinin Azərbaycanın milli birliyi və ərazi bütövlüyü tam bərpa edildi.
Kapitulyasiya Nədir?
Kapitulyasiya, adətən, müharibədə məğlub tərəfin müstəqil və ya şərtlərlə təslim olmasıdır. Bu, müharibə nəticəsində yaranan güclü təzyiqlə bir dövlətin, müstəqilliyini qoruyaraq, daha artıq qan tökülməsinin qarşısını almaq məqsədilə müharibəni bitirməsi üçün imzaladığı aktdır. Həmin aktda, məğlub tərəf çox vaxt strateji əraziləri təslim edir, siyasi şərtlərə razı olur və bəzən həmçinin müharibə təzminatlarını ödəyir.
Azərbaycanın 2020-ci il 27 sentyabrda başladığı İkinci Qarabağ müharibəsindəki zəfəri, çox ciddi hərbi və diplomatik nəticələr doğurdu. Ermənistanın təslimiyyəti və kapitulyasiya aktının imzalanması, Azərbaycanın hərbi gücünün və diplomatik ustalığının bir göstəricisi oldu.
Qarabağ Müharibəsi və Kapitulyasiya Aktının İmzalanması
Azərbaycanın 2020-ci il 27 sentyabrda başlatdığı hərbi əməliyyatlar, Ermənistanın işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərindəki mövqelərinə qarşı təsirli zərbələr endirilməsi ilə başladı. Azərbaycan ordusunun sürətli irəliləyişi və zəfərləri, beynəlxalq aləmdə geniş rezonans doğurdu. Azərbaycan ordusunun müharibədəki üstünlüyü və işğal altındakı ərazilərin azad edilməsi, Ermənistanı ciddi təslimiyyət şərtləri irəli sürməyə məcbur etdi.
2020-ci il 10 noyabr tarixində Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan arasında üçtərəfli bəyanat imzalandı. Bu bəyanat, faktiki olaraq Ermənistanın kapitulyasiyası kimi qəbul edilib. Həmin sənəd, Ermənistanın müharibədə məğlubiyyətini və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasını təsdiq edən bir akt oldu.
Bəyanatın şərtləri əsasında:
Ermənistan, Qarabağda işğal etdiyi əraziləri tərk etdi.
Şuşa və Laçın rayonları daxil olmaqla, çox mühüm strateji ərazilər Azərbaycanın nəzarətinə keçdi.
Ermənistan silahlı qüvvələri, Azərbaycan ərazilərindən tamamilə çıxarılmalı idi.
Bu addım, Azərbaycanın bütün işğal olunmuş ərazilərinin azad edilməsini təmin etdi.
Rusiya sülhməramlıları bölgədə yerləşdirildi.
Rusiyanın bu rolu, Ermənistanın müharibədəki təslimiyyətini, Azərbaycanın isə ərazi bütövlüyünü təmin edən bir vasitə oldu.
Lacin dəhlizinin idarə edilməsi və Naxçıvanla əlaqənin təmin olunması.
Naxçıvanla Azərbaycanın əsas hissəsi arasında dəhliz yaradılması, hər iki tərəf üçün strateji əhəmiyyət daşıyırdı.
Bu üçtərəfli bəyanat, Azərbaycan dövlətinin müharibə ərzindəki hərbi uğurlarını və həm də diplomatik bacarığını təsdiq etdi. Ermənistanın kapitulyasiya aktını imzalaması, Azərbaycan xalqının əzmkarlığının və mübarizəsinin nəticəsi oldu. Bu müqavilə həmçinin beynəlxalq hüququn, dövlətlərin suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunmasına da mühüm töhfə verdi.
Kapitulyasiyanın Hərbi və Diplomatik Təsirləri
Bu kapitulyasiya aktı yalnız bir müharibənin sonlanması deyil, həm də regionda yeni bir geosiyasi nizamın yaranmasına səbəb oldu. Azərbaycan, həm beynəlxalq hüquq baxımından, həm də ərazi baxımından böyük bir zəfər qazanaraq, 30 illik işğal altındakı torpaqlarını azad etdi.
Bundan başqa, bu müharibə və kapitulyasiya aktı Azərbaycanın beynəlxalq aləmdəki mövqeyini möhkəmləndirdi. Bir çox ölkələr, xüsusilə münaqişə tərəfi olan ölkələr, Azərbaycanın zəfərini qəbul edərək onun ərazi bütövlüyünü tanıdı.
Nəticə
"Biz düşməni kapitulyasiya aktının imzalanmasına məcbur etdik" ifadəsi, Azərbaycanın bu müharibədəki tarixi və strateji üstünlüyünü simvollaşdırır. Bu zəfər, yalnız hərbi qüvvə və diplomatik ustalıqla deyil, həm də Azərbaycan xalqının iradəsi və birliyi ilə əldə edildi. Qarabağda sülhün bərpası üçün bundan sonrakı mərhələlərdə diplomatik cəhdlər, regiondakı balansın qorunması və gələcəkdə münaqişələrin qarşısının alınması əhəmiyyətli rol oynayacaq. Ancaq 2020-ci il müharibəsi, Azərbaycanın Qarabağda öz haqqını bərpa etməsi və düşməni kapitulyasiya aktını imzalamağa məcbur etməsi, bir daha göstərdi ki, Azərbaycan xalqı öz torpaqlarını heç vaxt itirməyəcək.

Kənan Quliyev
Yeni Azərbaycan Partuyası Laçın rayon təşkilatının məsləhətçisi

• Imza
• Akt
• Düşmən
• Məcbur
• Kapitulyasiya