BMT-nin İqlim Konfransının 29-cu sessiyasının Bakıda keçirilməsidünya siyasətinin qlobal miqyasda necə dərin bir transformasiyakeçdiyini göstərir. Bu tədbir, insanların sağ qalması üçün həyatiəhəmiyyət kəsb edən məsələlərin belə, böyük dövlətlərin maraqlarınaalət olduğunu bir daha sübut etdi. Konfrans təkcə Azərbaycanınqlobal lider kimi mövqeyini gücləndirmədi, konfrans həmçinin iqlimməsələlərinin insanlıq üçün nə qədər önəmli olduğunu göstərməkməqsədini güdür.
Azərbaycanın COP29-a ev sahibliyi etməsi ölkəmizin qlobalmiqyasda artan nüfuzunun və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədəgöstərdiyi təşəbbüskarlığın bariz nümunəsidir. Tədbirin yüksəksəviyyədə təşkili Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatçılıq bacarığını,dayanıqlı inkişaf sahəsində liderliyini və qlobal problemlərinhəllinə fəal töhfə verdiyini bir daha sübut edir. Hazırlıqişlərinin əhatəliliyi, sərf olunan maliyyə resursları və yaradılmışmüasir infrastruktur Azərbaycanın qlobal miqyasda lider ölkə kimiöz yerini möhkəmləndirməsinə xidmət edir.
Azərbaycan hökuməti COP29-un Bakıda keçirilməsi qərarı qəbuledildikdən dərhal sonra genişmiqyaslı hazırlıq işlərinə startverdi. Əsas təşkilatçılıq mərkəzi kimi Bakı Olimpiya Stadionuseçildi. Burada müasir konfrans mərkəzləri, ekoloji dayanıqlı sərgipavilyonları və təhlükəsizlik məntəqələri inşa edildi. Tədbirinkeçirildiyi ərazi yüksək texnologiyalı informasiya və təhlükəsizliksistemləri ilə təchiz olundu, bu da dünyanın hər yerindən gəlmişqonaqlar üçün rahatlıq və təhlükəsizlik təmin edir.
Azərbaycanın COP29-un təşkilatçılığına dair beynəlxalq müsbətrəylər tədbirin nə dərəcədə yüksək səviyyədə hazırlandığını birdaha sübut edir. Böyük Britaniyanın ətraf mühit naziri Maykl QovCOP29-un Bakıda keçirilməsini "qlobal səviyyədə təşkilatçılıqstandartlarını yüksəldən bir addım" kimi qiymətləndirib vəAzərbaycanın bu sahədə gördüyü işləri nümunə adlandırıb.
ABŞ-ın iqlim üzrə xüsusi nümayəndəsi Con Kerri də Azərbaycanınqlobal iqlim problemlərinin həllində liderliyini vurğulayaraqbildirib: "Azərbaycan COP29 üçün ideal ev sahibidir. Bakı, qlobaləməkdaşlıq və konstruktiv dialoq üçün mükəmməl platformadır."
Dünya Bankının prezidenti Ajay Banga Azərbaycanın təşkilatçılıqsəylərinə xüsusi diqqət çəkərək bildirib: "Azərbaycan təkcə tədbirtəşkilatçılığı ilə deyil, həm də qlobal ekoloji bərabərliyintəşviqində önəmli bir nümunə göstərir."
İqlim dəyişikliyi ilə bağlı problemlər artıq çoxdan sırf elmimüzakirə mövzusu olmaqdan çıxıb. Qərb ölkələri iqlim mövzusuüzərindən Rusiya kimi rəqiblərini enerji bazarlarından sıxışdırmağaçalışır. Eyni zamanda, Rusiya Qərbin iqlim dəyişikliyi ilə bağlınarahatlıqlarını şübhə altına alan siyasətçilərlə, məsələn,Almaniyanın "Alternativ" partiyası ilə əməkdaşlıq edir. Bu isəiqlim məsələlərinin qlobal əməkdaşlıq tələb etdiyi bir dövrdəgeosiyasi rəqabətin alətinə çevrildiyini göstərir. Halbuki, iqlimdəyişikliyindən ən çox təsirlənən ölkələr – xüsusilə Qlobal Cənubdövlətləri – artıq mübahisələr üçün vaxt qalmadığını anlayır vətəcili tədbirlərə çağırır.
Azərbaycan bu müzakirələrdə insanlıq adına məsuliyyətlimövqeyini göstərdi. Bakıdakı konfrans rəsmi Bakının beynəlxalqnüfuzunu artıraraq, qlobal məsələlərin həllində aktiv lider kimiçıxış etdiyini sübut etdi. Qlobal iqlim problemlərininmarjinallaşdırılmasına qarşı mübarizə Azərbaycanın məsuliyyətliyanaşmasının və dünya miqyasında hörmət qazanan siyasətiningöstəricisidir.
COP29 konfransı BMT-nin iqlim məsələlərinə dair 1992-ci ildənbəri keçirdiyi tədbirlərdən biridir. Fəqət hazırkı beynəlxalqşəraitdə belə qlobal tədbirlərin keçirilməsi artıq möcüzəyəbənzəyir. Qlobal səviyyədə əsas mexanizmlərin, məsələn, ATƏT vəAvropa Şurasının təsir imkanlarını itirməsi, geosiyasiqarşıdurmaların kəskinləşməsi ilə əlaqədardır. Qərb ölkələrinindaxilində siyasi böhranların yaranması – ABŞ-da Donald Trampınseçilməsi və ya Almaniyada hakimiyyət koalisiyasının dağılması kimihadisələr də bu problemləri daha da dərinləşdirir.
Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Azərbaycan 200-ə yaxın ölkəni,o cümlədən böyük dövlətlərin rəhbərlərini Bakıya toplaya bildi.Türkiyə və Səudiyyə Ərəbistanı kimi çoxvektorlu siyasət yürüdənölkələrdən tutmuş, Böyük Britaniya və İtaliya kimi Qərbdövlətlərinin liderlərinə qədər geniş spektrli iştirakçılarınolması konfransın əhəmiyyətini bir daha vurğulayır. Hətta Rusiya vəBelarus kimi ölkələrin yüksək səviyyəli nümayəndələrinin konfransaqatılması onun universallığını nümayiş etdirdi.
Konfransın əsas məsələlərindən biri Qlobal Cənub ölkələrininiqlim dəyişiklikləri ilə mübarizə üçün maliyyə dəstəyinə dairçağırışları idi. Bu ölkələr iqlim dəyişikliyinin təsirləriniazaltmaq üçün ciddi vəsaitlər tələb edirlər. Bununla yanaşı, Qərbdövlətləri daha çox köhnə yanacaq növlərindən imtinaya yönəlmişstrategiyalara üstünlük verirlər. Bakı konfransında bu ziddiyyətlərarasında kompromis formulunun tapılması bir nailiyyət oldu.
Avropa İttifaqının ticarət məhdudiyyətləri kimi məsələlər hələdə mübahisəli qalır. Çin və Hindistan kimi inkişaf edən ölkələrAvropanın transsərhəd karbon tənzimləmə siyasətini tənqid edərək,bunu sərbəst ticarət prinsiplərinə zidd hesab edirlər. Bu mübahisənə qədər kəskin olsa da, sonda konsensus əldə olunmasa da, bu cürməsələlərdə qlobal razılığın vacibliyi bir daha vurğulandı.
İqlim problemlərinə dair qlobal tədbirlərin həyata keçirilməsiüçün tələb olunan maliyyə vəsaitlərinin çatışmazlığı ciddi birmaneədir. 2009-cu ildə illik 100 milyard dollarlıq vəsait ayrılmasıbarədə razılıq əldə olunsa da, bu hədəf yalnız bir neçə dəfəreallaşdırılıb. Qlobal Cənub ölkələri bu məbləğin 1 trilyon dollaraqədər artırılmasını tələb edirlər. Bu isə maliyyələşdirmə modelinintəkmilləşdirilməsini və daha ədalətli bölgünün təmin edilməsinizəruri edir.
BMT-nin İqlim Konvensiyasının sekretariatı belə, maliyyəçatışmazlığı səbəbindən fəaliyyətində çətinliklərlə üzləşir. Təxirəsalınan tədbirlər və iş saatlarının azaldılması kimi problemləriqlim məsələlərinin həllində kollektiv səylərin zəifliyinigöstərir.
COP29 çərçivəsində müzakirə olunan əsas mövzulardan biri də YeniKollektiv Kəmiyyət Hədəfinin (NCQG) müəyyənləşdirilməsidir.Azərbaycan qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin maliyyə yükününyalnız inkişaf etməkdə olan ölkələr üzərinə düşməməsi mövqeyiniaçıq şəkildə bəyan edib. Qlobal ekoloji problemlərin həlli bütünBMT üzvlərinin birgə səylərini tələb edir.
Hazırda iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün tələb olunan maliyyəresurslarının həcmi trilyonlarla dollar ilə ölçülür. BirləşmişMillətlər Təşkilatının məlumatına görə, iqlim dəyişikliyi ilə bağlılayihələr üçün 2025-ci ilə qədər inkişaf etməkdə olan ölkələrə ildəən azı 100 milyard dollar vəsait ayrılmalıdır. Mövcud reallıqgöstərir ki, bu hədəflərə çatmaq üçün daha böyük beynəlxalq dəstəklazımdır.
Azərbaycanın COP29-a sədrliyi ölkəmizin qlobal iqlim siyasətindədaha fəal rol almasına, beynəlxalq əməkdaşlığı gücləndirməsinə vəiqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə yeni təşəbbüslər irəli sürməsinəimkan yaradacaq.
Azərbaycan tərəfindən yaradılmış müasir platforma qlobalmüzakirələrin daha effektiv aparılmasına şərait yaradaraq, realnəticələrin əldə edilməsinə təkan verəcək. COP29 çərçivəsindəkeçiriləcək yüksək səviyyəli görüşlər və qəbul ediləcək qərarlariqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə daha iddialı hədəflərinmüəyyənləşdirilməsinə imkan yaradacaq.
Azərbaycan COP29-a ev sahibliyi etməklə qlobal miqyasda nəinkitəşkilatçılıq bacarığını nümayiş etdirdi, həm də qlobal iqlimproblemlərinin həllində nümunəvi bir ölkə olduğunu sübut etdi. Ammabu səylərin davamlı nəticələr verməsi üçün inkişaf etmiş ölkələr dəöz üzərlərinə daha böyük məsuliyyət götürməli, maliyyə və texnolojidəstəyi artırmalıdır.
Ölkəmizin bu təşəbbüsləri göstərir ki, ölkəmiz qlobalproblemlərin həlli üçün yalnız təşəbbüskar deyil, həm də konkretaddımlar atan lider bir dövlətdir. Bu isə Azərbaycanı qlobal iqlimdiplomatiyasında ön sıralara çıxarır.
Azərbaycan COP29 konfransı ilə bir daha sübut etdi ki, qlobalsəviyyədə məsuliyyətli liderlik mümkündür. Bakı konfransı yalnıziqlim məsələlərinə dair müzakirələrlə məhdudlaşmadı, həm də dünyasiyasətinin əsas problemlərinin işıqlandırılması üçün platformaoldu. İqlim dəyişikliyi məsələlərinin həllində göstərilən səylər,insanlıq üçün daha təhlükəsiz və davamlı gələcəyin yaradılmasınayönəlmiş bir addımdır.
Ancaq həqiqi irəliləyiş yalnız qlobal siyasətin əsaslı şəkildədəyişməsi ilə mümkündür. Azərbaycan Bakıda bu istiqamətdə vacib biraddım atdı və göstərdi ki, insanlığın gələcəyi üçün mübarizədə realliderlik yalnız sözlə deyil, əməllə mümkündür.
