Milyonlarla qalaktikadan alınan məlumatlar Albert Eynşteynin ən məşhur nəzəriyyəsini təsdiqlədi. 20-ci əsrin əvvəllərində Eynşteyn tərəfindən irəli sürülən ümumi nisbilik nəzəriyyəsi kainatın ən əsas qüvvələrindən biri olan cazibə qüvvəsini məkan-zaman quruluşu ilə əlaqələndirir.
Hafta.az-ın “Science Alert”ə istinadən yazdığına görə, məşhur fizik kəşf etdi ki, cismin kütləsi ilə mütənasib olaraq artan cazibə qüvvəsi məkan-zaman parçasını əyərək onun ətrafından keçən digər cisimlərə təsir edir. Bu qüvvə həm də kainatı bir yerdə tutmağa xidmət edir.
ABŞ-ın Miçiqan Universitetindən Draqan Huterer deyir: "Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsi kütləvi cisimlərin onların yaratdığı cazibə sahəsində hərəkətini izah edir. Bu, əlimizdə olan ən uğurlu fizika nəzəriyyələrindən biridir".
Lakin sürətlənən kainatın kəşfi ümumi nisbi nəzəriyyənin bəlkə də dəyişdirilməsinin lazım olduğu təkliflərinə səbəb oldu.
Huterer və həmkarları 2019-cu ildən bəri davam edən Qaranlıq Enerji Spektroskopik Aləti (DESI) araşdırmasının nəticələrini araşdıraraq bu nəzəriyyəni sınaqdan keçiriblər. Kainatın son 11 milyard ilində yayılmış təxminən 6 milyon qalaktikanın müşahidələrini təhlil edən elm adamları Eynşteynin nəzəriyyəsini bu günə qədər bəlkə də ən böyük sınaqdan keçirdilər.
Hələ nəzərdən keçirilməyən və arXiv preprint serverində üç ayrı məqalədə dərc edilən tapıntılar fizikin haqlı olduğunu sübut etdi. Cazibə qüvvəsinin bu qalaktikaları kainatın genişlənməsinin yaratdığı zahiri qüvvəyə qarşı kosmik şəbəkəyə gətirməsi və bu şəbəkənin zamanla təkamül yolu Eynşteynin məşhur nəzəriyyəsinin verdiyi proqnozlara tam uyğun gəlirdi.
Elm adamları uzun müddətdir ki, cazibə qüvvəsinin davranışının daha böyük miqyasda dəyişib-dəyişmədiyi ilə maraqlanırdılar.
Ümumi nisbi nəzəriyyəyə əsaslanan standart kosmoloji modelə görə, kainatın yalnız kiçik hissəsi müşahidə olunan maddədən ibarətdir. Təxminən 68 faizinin qaranlıq enerjidən, 27 faizinin isə qaranlıq maddədən ibarət olduğu güman edilir.
İşıqla qarşılıqlı əlaqədə olmadığı üçün müşahidə edilə bilməyən bu iki şeyin mahiyyəti tam məlum deyil. Qaranlıq maddənin xüsusilə kainatın ilk illərində qalaktikaların meydana gəlməsində böyük rol oynadığı və qaranlıq enerjinin kainatın genişlənmə sürətini artırdığı iddia edilir.
Lakin bəzi müşahidələrin standart modelin müdafiə etdiyi ilə üst-üstə düşməməsi etirazlara səbəb olur. Standart modelə qarşı çıxan bəzi alimlər Modifikasiya olunmuş Nyuton Dinamikası (MOND) nəzəriyyəsini dəstəkləyirlər. Bu nəzəriyyə cazibə qüvvəsinin kainatın hər yerində eyni şəkildə işləmədiyini iddia edir. Yeni tapıntılar standart modelə zidd olan müşahidələri tam izah etmir, lakin MOND nəzəriyyəsinə güclü zərbə vurduğunu söyləmək olar.
Tədqiqat qrupu həmçinin deyir ki, DESI tapıntıları dinamik qaranlıq enerjiyə işarə edir.
Dünyanın müxtəlif ölkələrindən 900-dən çox tədqiqatçını birləşdirən DESI layihəsi hələ də davam edir. Tamamlandığında təxminən 40 milyon qalaktikanın araşdırılmasını hədəfləyən layihənin kainatın ən böyük sirlərini işıqlandırması gözlənilir.
