“Müəllim adından məhrum edilmək məsələsi təhsilin keyfiyyətini artırmaq, bu sahədə peşəkar yanaşmanı təmin etmək və gələcək nəsillərin sağlam təhsil mühitində formalaşmasını təmin etmək baxımından əhəmiyyətlidir. Müəllimlərin fəaliyyəti yalnız bilik ötürməkdən ibarət deyil, eyni zamanda nümunəvi davranış və əxlaq normalarına riayət etməkdir. Təhsil sahəsində etik, peşəkar və qanuni qaydaların pozulması hallarında müəyyən tədbirlər görülməli, hətta bu peşə adından məhrumetmə qərarı qəbul edilməlidir”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib.
Kamran Əsədov sözlərinə belə davam edib: “Etik qaydaların pozulması, müəllimlərin adından məhrum edilməsi üçün əsas səbəblərdən biridir. Şagirdlərə qarşı zorakılıq, təhqir və diskriminasiya halları müəllim nüfuzuna ciddi zərər vurur və onların dərhal təhsildən uzaqlaşdırılmasını tələb edir. Eyni zamanda, müəllimlərin həm iş mühitində, həm də ictimai həyatda nümunəvi davranış göstərmələri vacibdir. Hər hansı qeyri-etik və ya qeyri-peşəkar davranış müəllimlik adını daşımağa maneədir.
Peşə məsuliyyətini yerinə yetirə bilməyən şəxslər də bu peşədən uzaqlaşdırılmalıdır. Müəllimlərin dərs proqramını düzgün yerinə yetirməməsi, davamlı olaraq dərslərə gecikməsi və ya şagirdlərin təhsilinə laqeyd yanaşması tədris prosesinə ciddi mənfi təsir göstərir. Həmçinin, müəllimlər müasir biliklərə yiyələnməli, daima özlərini inkişaf etdirməli, dövrün tələblərinə uyğun olaraq peşəkar hazırlıq səviyyələrini yüksəltməlidirlər. Sertifikasiyadan keçə bilməyən və ya öz ixtisaslarına uyğun hazırlıq səviyyəsini sübut etməyən müəllimlər tədris prosesindən kənarlaşdırılmalıdır. Məsələn, Azərbaycanın təhsil sistemində son illərdə tətbiq olunan müəllimlərin sertifikasiya prosesi bu istiqamətdə mühüm addımdır. Bu proses zamanı peşəkar standartlara cavab verməyənlərin müəllim adından məhrum edilməsi cəmiyyətin təhsil keyfiyyətinə olan inamını artırır.
Rüşvət və korrupsiya halları müəllimlik adına ən böyük zərbədir. Şagirdlərdən qiymət yazmaq və ya imtahandan keçirmək üçün rüşvət tələb etmək, təhsil sistemində saxtakarlıq və qeyri-qanuni fəaliyyətlər müəllim nüfuzunu sarsıdır. Bu cür hallar yalnız müəllimlərin adından məhrum edilməklə deyil, həm də qanunvericiliyə uyğun şəkildə cəzalandırılmalıdır. Həmçinin, saxta sertifikat və diplomlarla təhsil prosesinə daxil olan şəxslər aşkarlandıqda dərhal bu peşədən uzaqlaşdırılmalıdırlar.
Müəllimlik şəxsi və siyasi maraqlar üçün istifadə edilməməlidir. Təhsil prosesində siyasi təbliğat, dini ideologiyanın yayılması və ya şagirdlərin hər hansı şəkildə manipulyasiya edilməsi yolverilməzdir. Şagirdlərdən şəxsi işlər üçün istifadə edilməsi, onları qanunsuz fəaliyyətlərə cəlb etmək və ya şəxsi maraqlar uğrunda istismar etmək müəllimlik prinsiplərinə ziddir və ciddi tədbirlər görülməsini tələb edir.
Müəllimlər cəmiyyətdə nümunəvi davranışları ilə seçilməlidirlər. Sosial mediada qeyri-etik paylaşımlar və ya ictimai həyatda nüfuzdan salan hərəkətlər müəllimlik adına uyğun deyil. Cəmiyyətdə təhsil işçilərindən daha çox nümunə gözləndiyi üçün onların davranışları şagirdlər və valideynlər üçün əsas meyar rolunu oynayır.
Psixoloji və fiziki sağlamlıq da müəllimlik peşəsinə təsir edən vacib amillərdir. Müəllimlərin psixoloji və ya fiziki sağlamlıq problemləri varsa və bu problemlər onların tədris prosesinə mənfi təsir göstərirsə, həmin şəxslər tibbi müayinəyə göndərilməli və zəruri hallarda bu peşədən uzaqlaşdırılmalıdır.
Dünya təcrübəsi göstərir ki, müəllimlərin sertifikasiyadan keçirilməsi, peşə fəaliyyətinin davamlı olaraq qiymətləndirilməsi və standartlara uyğunluğun yoxlanılması təhsilin keyfiyyətinin artırılmasında mühüm rol oynayır. Məsələn, Finlandiya, Sinqapur və Kanada kimi ölkələrdə müəllimlərin seçilməsi və işdən kənarlaşdırılması prosesi çox ciddi şəkildə həyata keçirilir. Bu ölkələrdə müəllimlər yalnız yüksək bilik və bacarıqlara görə deyil, həm də əxlaqi və etik prinsiplərə uyğunluqlarına görə seçilir. Hətta ABŞ-da “tenure” sistemi müəllimlərin peşə fəaliyyətini dəyərləndirmək üçün tətbiq olunur, lakin standartlara cavab verməyənlər işdən azad edilir.
Bu sahədə şəffaflıq və ədalətli yanaşma əsas prinsiplərdən biri olmalıdır. Müəllimlərin adından məhrum edilməsi qərarı yalnız ciddi araşdırmalar, sübutlar və müvafiq komissiyanın qərarı əsasında qəbul edilməlidir. Eyni zamanda, bu prosesin məqsədi cəza vermək deyil, təhsilin keyfiyyətini yüksəltmək və cəmiyyətdə müəllim nüfuzunu qorumaq olmalıdır”.
Ayşən Vəli
