Bu gün görkəmli rejissor Rasim Ocaqovun doğum günüdür.
Kulis.az Təranə Məhərrəmovanın "Ağır təbiətli, qaraqabaq, ürəyitəmiz, zəhmətkeş və vicdanlı insan" yazısını təqdim edir.
Rasim Ocaqovun kamerası
Rasim Ocaqov 1933-cü ildə Şəkidə dünyaya gəlib. Uşaqlıqdan foto ilə maraqlanır, həvəskar şəkillər çəkirdi. Arzusu geoloq olmaq idi. Bir dəfə Şəkiyə sənədli film çəkən qrup gəlir. Bu vaxt fotoqrafiya ilə ciddi məşğul olan Rasim peşəkarların necə işlədiklərini görmək üçün onların yanına gedir. Sirli kino aləmi onu özünə elə çəkir ki, gənc fotoqraf bu sənəti dərindən öyrənməyi qərara alır. R.Ocaqov orta məktəbi bitirdikdən sonra Moskvaya gedir. Moskva Ümumittifaq Kino İnstitutuna daxil olan gənc 1951-1956-cı illərdə kinooperatorluq fakültəsində dərs alır. B.Qolovnya və L.Kosmatov kimi sənətkarların emalatxanası ona kino aləminin möcüzəli sirlərini açır.
1956-cı ildən "Azərbaycanfilm” kinostudiyasında quruluşçu-operator kimi çalışmağa başlayan R.Ocaqov, ilk dəfə operator kimi "Bir məhəlləli iki oğlan” filmini lentə alır. Filmdə baş operator Marqarita Pilixina olub. 1958-ci ildə çəkdiyi "Onun böyük ürəyi” filmi isə R. Ocaqovun ilk sərbəst işi idi. Film Sumqayıt metallurqlarının həyatına həsr olunmuşdu. Bu ağır peşə adamlarının ekran həyatı operatorun kamerası ilə romantik və cəzbedici bir formaya salınmışdı. İnsanların od püskürən soba qarşısındakı gərgin anları, bəzən romantik məqamlarda geniş və orta planlardakı vəziyyətləri elə ustalıqla yaradılıb ki, tamaşaçı həqiqətən onun yaradıcılarının istedadına heyran qalır. Bu filmdə Rasim Ocaqov həm də özünü psixoloji anların ustası kimi təsdiq etdi. O cümlədən, "Bir cənub şəhərində”, "Bizim küçə” filmləri onun kamerası ilə çəkilib. "Əsl dost”, "Mən rəqs edəcəyəm”, "Sən niyə susursan?” və "Skripkanın sərgüzəşti” filmlərindəki işi ilə Rasim Ocaqov Azərbaycan kinosunda operatorluq sənətinin ən layiqli nümunələrini yatmağa müvəffəq olub. Ancaq o, içində kinoya aşıb-daşan sevgisinə, yaradıcılıq arzusuna təkcə kameradakı işi ilə cavab tapa bilmir. R.Ocaqov rejissor kimi film çəkmək istəyir. Bu arzu iləM.A.Əliyev adına ADİİ-nun rejissorluq fakültəsinə daxil olub, bu təhsil ocağını bitirsə də, kino çəkmək arzusunu tezliklə həyata keçirə bilmir. Ona film çəkməyi həvalə etmirlər. Bir gün "Azərbaycanfilm”in rəhbəri onu çağıraraq "sənə Moskvanın qəbul etmədiyi bir filmi yenidən işləmək üçün verirəm, bacarsan, rejissor olacaqsan, bacarmasan, kino üzünə həsrət qalacaqsan” deyir. Beləcə "Gəncəbasarlı qisasçı” filmi Rasim Ocaqova həvalə olunur. Tarixi-qəhrəmanlıq janrında çəkilən filmdə o, qəhrəmanların ifaçılarını dəyişir, ssenarini yenidən işləyir. Qatır Məmməd obrazını isə görkəmli aktyor Şahmar Ələkbərova tapşırır. Film ekranlara çıxanda isə müəyyən iradlar deyilsə də, bütövlükdə ekran əsərinin uğurlu olması mətbuatda geniş qeyd edilir. Bununla da Rasim Ocaqovun rejissorluğu yolunda yaşıl işıq yanır. Rasim Ocaqovun həyat hadisələrini, ətrafındakıları kameranın ştativindən dəqiq görüb-göstərmək bacarığı ona rejissorluq fəaliyyətində də uğur qazandırır.
R.Ocaqovun rejissor kimi ikinci işi "Tütək səsi” filmi olur. Film öz orijinal səhnələri, çəkiliş manerası, mövzunun bədii həlli baxımından Azərbaycan kinosuna xeyli yeniliklər gətirir.
"Özgə ömür”, "Park”, "Təhminə”, "Bağlı qapı”, "Həm ticarət, həm ziyarət”, "Ölsəm, bağışla”, "İstintaq” filmləri R.Ocaqovun filmoqrafiyasının incisinə, tamaşaçıların sevimli filmlərinə çevrilir. Rejissorun sonuncu filmi isə "Otel otağı” olur.
Onun bütün filmlərində dramaturq, rejissor, bəstəkar ideyalarının kompleksləşmiş əksi aktyor ifaçılığında özünü aydın göstərib, milyonların rəğbətini qazanıb. Rasim Ocaqovun hər filmi aktyorlar üçün yeni bir məktəb idi. Çünki aktyorlarla fərdi işləmək bacarığı onun filmlərində koloritli üslubda təqdim olunurdu. O, həyatı boyu müasiri olduğu zamanın və insanların mikroaləmini ekranlara məqsədyönlü şəkildə gətirməkdə, filmlərində bədii-estetik dəyərləri yüksək səviyyədə təqdim etməkdə israrlı idi və bunu da edirdi. Onun ekranda yaratdığı personajlar həyatiliyinə, təbiiliyinə görə düşüncələrimizin bir hissəsində kök sala bilirdilər.
Bəxtim onda gətirib ki...
Rasim Ocaqovun öz aktyor komandası vardı - onlarla işləməyi xoşlayırdı. "Mənim öz qrupum vardı. Eyni adamlarla işləyirdim. Mən onlara, onlar da mənə öyrəşmişdilər. Bilirdilər ki, çox tələbkaram. Film elədir ki, qurtarandan sonra təzəsini çəkmədinsə, onlar işləmək üçün başqa qruplara gedirlər. Amma o adamlarla ki, işləmişəm, indi də onları sevirəm. Onlar mənimçün indi də doğmadır. Allah qoysa, yenə film çəkməyə başlasam, yenə öz qrupumu yaradacağam”- deyə "Kaspi” yə müsahibəsində demişdi. Rejissor kimi çəkdiyi filmlərin uğurundan razı idi: "12 bədii film çəkmişəm, heç birindən utanmıram. Məndə sifarişli filmlər heç vaxt olmayıb. İstədiyim şeyləri çəkmişəm”. 1990-cı ildən "Ocaq” studiyasını yaradan R.Ocaqov öz sevimli işini müstəqil davam etdirməyə başlayır.
Son illər Rasim Ocaqovu Azərbaycan kinosunun vəziyyəti çox narahat edirdi. Rejissor kinodakı keçirdiyi illərindən söz düşəndə 60-70 və ya 80-ci illəri xatırlayırdı: "Mənim bəxtim onda gətirib ki, Azərbaycan kinosunun yaxşı illərində işləmişəm. O vaxtlar Azərbaycan kinosunun ən yaxşı dövrü idi. Atmosfer tamamilə ayrı cür idi. Günlər də uçub gedirdi. Axır illər ki, kinoda çətinliklər oldu, elə bil günlər də yavaş-yavaş getməyə başladı. İndi məndə istər-istəməz sovet dövrünün xiffəti var. Düzdür, o dövrün pis tərəfləri də vardı. Amma yaxşı tərəfi daha çox idi. Hər şey arxada qaldı... Əgər 40-50 yaşım olsaydı, deyərdim ki, hələ hər şey irəlidədir. Ancaq qabaqda heç bir ümid yeri yoxdur”- deyə ümidsizliyə də qapılırdı.
Bundan sonra Rasim Ocaqov olmayacaq
Rasim Ocaqovun filmlərində rol alan aktyorlar bu gün onun kimi rejissorların olmamağını milli kinomuz üçün böyük itki hesab edirlər. "Rasim.Ocaqovun yaradıcılığının əsas qayəsi insan mənəviyyatı, psixologiyası, həyatdakı mövqeyini ekranda dəqiq xarakterizə etmək, müasirlərinin mənəvi keyfiyyətlərinin təhlil obyektinə çevirmək idi. O, çəkdiyi filmlərdəki personajları yalnız tamaşaçıya təqdim etmək məqsədi güdmürdü. Müxtəlif fonlu çəkilişləri ilə həm naturanın əhəmiyyətini, dekorasiyaların uyğunluğunu, personajların xarakterik sifətlərində əks olunan hadisələrin dəqiq ünvanını tamaşaçıya çatdırıb, onu kinonun ibrətamiz, dəyərli keyfiyyətlərinə heyran qoyurdu” deyənXalq artisti Rasim Balayev bir neçə filmində rol aldığı Rasim Ocaqovu böyük sənətkar kimi xatırlayır: "Rasim Ocaqov Azərbaycanın ən görkəmli rejissorlarından biridir. O, milli kino tarixində öz dəsti-xətti olan, yaratdığı əsərlərlə Azərbaycan tamaşaçısının qəlbində yaşayan sənətkardır. Rasim Ocaqov çox ciddi, intizamlı, ədalətli adam idi. Azərbaycanın bir neçə ustad sənətkarları olub, mən deyərdim ki, onların içərisində əsil vətəndaş sənətkarlardan biri də Rasim Ocaqov idi. Çox xoşbəxtəm ki, onun 4 filmində çəkilmişəm. Rollarımın bəzisi əsas, bəzisi isə epizodik rollar olub. Rasim Ocaqov kinonu dərindən bilən, sevən bir sənətkar idi. Aramızda yaş fərqinə baxmayaraq, onunla dostluğumuz da var idi. Hələ lap ilk işindən o, operator kimi məni «Ömrün ilk günü» filminə çəkib. Ondan sonra Rasim Ocaqova «Qatır Məmməd» filmini verdilər, mən də orada çəkildim. O vaxtdan biz dostluq edirdik və axırıncı illərdə də bir yerdə işləyirdik”. Aktyor Rasim Ocaqovu əvəzolunmaz insan adlandırır: "Rasim Ocaqov kimi olmaq qətiyyən mümkün deyil. RasimOcaqovun özünəməxsusluğu, öz dünyagörüşü, öz baxışı, öz düşüncə tərzi vardı. Bundan sonra ikinci Rasim Ocaqov olmayacaq. İndi gənclərin hansının istedadlı, hansının istedadsız olduğunu bilmirəm. Hələlik, adamın gözünə qabarıq dəyən adamları görə bilmirəm. Amma yəqin ki, yetişməlidir. Çünki qanunauyğunluq var - zaman öz sənətkarını yetişdirir. Ola bilsin ki, bəzən müəyyən sənət növlərində bir az durğunluq olur, obyektiv və subyektiv səbəblər üzündən bir az tənəzzül baş verir. Bu da yəqin ki, müvəqqətidir. Tarixdə belə hallar baş verir. İncəsənətin bütün növlərində bu cür hadisələrə rast gəlmək mümkündür. Məsələn, bir neçə il bundan əvvəl muğam sənəti ölkəmizdə arxa plana keçmişdi. Bildiyiniz kimi, indi muğam sənətinə yüksək diqqət və qayğı göstərilir. İstedadların yetişməsi üçün şərait yaradılır. Bu, çox amillərlə bağlıdır. Mən inanıram ki, zaman öz sənətkarını yetişdirəcək. Ancaq bütün hallarda, Rasim Ocaqov olmaq mümkün deyil”.
Rasim Ocaqov "Günəşin kələfi” adlı film çəkmək haqda düşünürdü. Baş rolda sevimli aktyoru Fəxrəddin Manafov olacaqdı. Filmin ssenarisini də oxumağa vermişdi. Amma qəfil ürək tutması tanınmış rejissorun məqsədinin qarşısına sədd çəkdi. Rasim Ocaqov 2006-cı il iyulun 12-də, 73 yaşında həyatdan köçdü. Ancaq kino tariximizdə bir-birindən maraqlı, baxımlı filmləri, onu yaxından tanıyan, bir komandada çalışan insanların yaddaşında isə ağır təbiətli, qaraqabaq, ürəyitəmiz, zəhmətkeş və vicdanlı” insan kimi qaldı...
