Bu gün dünyada liderlik anlayışı köklü şəkildə dəyişir. Texnologiyanın inkişafı, qlobal iqtisadi böhranlar və sosial dəyişikliklər liderlərdən yeni yanaşmalar və innovativ düşüncə tələb edir. Azərbaycanda da liderlik anlayışı, xüsusilə son illərdə sürətlə transformasiya prosesinə daxil olub. Bununla belə, cəmiyyətimizdə liderlik haqqında köhnə, bəzən də yanlış təsəvvürlər hələ də geniş yayılıb.
Bəzən liderlik güc, sərtlik və səs-küylü mövqelərlə eyniləşdirilir - İnsanlar düşünür ki, lider olmaq üçün ya xüsusi qabiliyyətlə doğulmaq, ya da yüksək vəzifə tutmaq lazımdır. Bu yanaşma isə çoxlarını lider olmaq arzularından çəkindirir və cəmiyyətin inkişaf potensialını məhdudlaşdırır. Halbuki liderlik sadəcə güc nümayişi deyil, həm də insanlara ilham vermək, onların ən yaxşı keyfiyyətlərini üzə çıxarmaq və birgə məqsədlərə çatmaqdır.
Bugünkü Azərbaycan reallığında liderlik daha çox aktuallıq qazanıb. Gənclər arasında startap ruhunun artması, qadınların müxtəlif sahələrdə lider mövqelərdə çıxış etməsi və yerli biznes mühitinin genişlənməsi liderlik anlayışının yenidən formalaşmasına səbəb olur. Lakin bu prosesdə doğru və yanlış anlayışların ayırd edilməsinə ehtiyac var. Çünki liderlik haqqında köhnəlmiş miflər cəmiyyətin inkişaf sürətini ləngidə bilər.
Bu yazıda liderlik haqqında Azərbaycanda geniş yayılmış 10 əsas yanlış təsəvvürə toxunacaq, onların niyə doğru olmadığını izah edəcək və bu anlayışı daha müasir, daha inklüziv və daha effektiv şəkildə necə dərk edə biləcəyimizi müzakirə edəcəyik. Azərbaycanın gələcək liderləri bu yanlış təsəvvürləri aşaraq, daha güclü və yaradıcı bir cəmiyyət qurmaq üçün nə edə bilər? Gəlin, bu suala birgə cavab tapaq.
Lider ancaq rəhbər vəzifədə olur
Azərbaycanda liderlik bəzən yalnız formal vəzifələrlə eyniləşdirilir. İnsanlar düşünür ki, lider olmaq üçün böyük bir şirkətin direktoru və ya dövlət idarəsində rəhbər olmaq lazımdır. Halbuki, liderlik vəzifə deyil, təsir gücüdür. Lider insanlara istiqamət verə bilən, onların potensialını üzə çıxaran və motivasiya edən şəxsdir. Lider olmaq üçün kresloya ehtiyac yoxdur – bəzən sinifdəki müəllim , bəzən də ailədə valideyn lider ola bilər.
Lider doğulmur, yetişir
Bir çox insanlar liderliyin ancaq genetik xüsusiyyətlərdən asılı olduğunu düşünür. Bu fikir xüsusilə qədim liderlik miflərindən qaynaqlanır. Halbuki, liderlik əsasən öyrənilə bilən və təcrübə ilə inkişaf etdirilən bacarıqlar toplusudur. Təbii xarizmaya sahib olmaq üstünlükdür, lakin bu, kifayət etmir. Məsələn, güclü kommunikasiya, komanda qurma, qərarvermə kimi bacarıqlar mütləq şəkildə təkmilləşdirilməlidir. Azərbaycanda liderliyə yanaşmada bu yanlışlıq aradan qaldırılmalı, təhsil və təcrübənin önəmi vurğulanmalıdır.
Lider səhv etmir
Bu, liderlik haqqında ən zərərli stereotiplərdən biridir. Çoxları düşünür ki, lider olmaq mükəmməl qərarlar qəbul etmək və heç vaxt səhv etməmək deməkdir. Əslində isə ən uğurlu liderlər səhvləri ilə böyüyür. Səhv etmək prosesin bir hissəsidir və hər bir səhv yeni dərslər gətirir. Məsələn, İlon Mask və ya Stiv Cobs kimi liderlər öz uğursuzluqlarını qələbəyə çevirdilər. Liderlik mükəmməllik deyil, davamlı öyrənmədir.
Liderlik kişi xüsusiyyətidir
Azərbaycanda liderlik çox vaxt kişi ilə əlaqələndirilir. Cəmiyyətin bəzi dairələrində qadın liderlərə şübhə ilə yanaşılır. Lakin tarix göstərir ki, qadınlar ən çətin vəziyyətlərdə liderlik bacarıqlarını nümayiş etdiriblər. Məsələn, Kleopatra, Janna Dark, Məhsəti Gəncəvi kimi qadınlar öz dövrlərində güclü təsir göstəriblər. Liderlik cinsdən yoxl, düşüncə və əməldən asılıdır.
Lider hər şeyi bilməlidir
Bir liderin hər mövzuda mütəxəssis olması gözlənilmir. Əksinə, əsl liderlər ətraflarına ağıllı və bacarıqlı insanları toplayaraq onlarla birgə işləməyi bacarırlar. Liderin gücü onun biliyində deyil, insanları bir araya gətirib onları bir məqsəd ətrafında cəmləşdirmək bacarığındadır. Azərbaycanın ən uğurlu komandaları bu prinsip üzərində qurulmuşdur.
Yaxşı lider sərt olmalıdır
Cəmiyyətimizdə sərtlik bəzən liderliklə qarışdırılır. Güclü liderlik sərt olmaq deyil, çevik və empatik olmaqdır. Lider həm komandasını anlaya bilməli, həm də lazım gəldikdə güclü mövqe nümayiş etdirməlidir. Çox sərt olmaq insanları uzaqlaşdırır, lakin empatiya ilə yanaşılan sərtlik həmişə uğur gətirir.
Lider hər kəsi razı salmalıdır
Bu yanlışlıq liderlik yolunda ən böyük maneələrdən biridir. İnsanlar liderlərdən hər kəsi razı salmağı gözləyirlər. Halbuki, liderin məqsədi hər kəsin xoşuna gəlmək deyil, doğruları həyata keçirməkdir. Lider hər kəsin məmnun olmasını düşünərsə, qərarsızlıq girdabına düşər. Uğurlu liderlər bəzən populyarlıqdan keçərək uzunmüddətli uğurlara fokuslanırlar.
Lider həmişə ön planda olmalıdır
Liderlərin yalnız ön planda olduğunu düşünmək, liderliyi məhdudlaşdırmaq deməkdir. Əslində, əsl liderlər bəzən səhnənin arxasında işləyərək komandasının parlamasına şərait yaradırlar. Liderlik təkcə görünmək deyil, nəticə verməkdir. Azərbaycanda liderlər bu yanaşmanı mənimsəməli, komandalarını daha çox ön planda tutmalıdırlar.
Liderlik yalnız güclülər üçündür
Çoxları liderliyin yalnız güclü və xarizmatik insanlara aid olduğunu düşünür. Amma liderlik xüsusiyyətləri bəzən sakit və düşüncəli insanlarda daha yaxşı təzahür edir. Çünki onlar analiz etməyi, dinləməyi və qərarlarını ölçüb-biçməyi bacarırlar. Hər şəxs öz fərdi xarakterinə uyğun liderlik stilini formalaşdıra bilər.
Lider olmaq çətindir
Bəziləri lider olmağı ağırlıq və məsuliyyət kimi qəbul edir. Halbuki, liderlik məsuliyyətdən çox, fürsətdir. İnsanlara təsir göstərmək, onları irəli aparmaq və bir məqsədə çatdırmaq həm böyük zövq, həm də həyatın mənasıdır. Lider olmaq çətinlik deyil, özünü tapmaqdır.
Liderlik anlayışını yenidən düşünmək və cəmiyyətimizdə bu anlayışı doğru istiqamətə yönləndirmək, həm fərdi, həm də kollektiv inkişafımız üçün vacibdir. Liderlik, əslində, hər birimizin içində olan potensialdır. Bu potensialı dərk etmək və inkişaf etdirmək üçün köhnə, yanlış təsəvvürlərdən azad olmalı və yeni yanaşmaları qucaqlamalıyıq.
Azərbaycanın gələcəyi, daha yaxşı liderlər yetişdirmək və liderlik anlayışını daha müasir, daha dinamik və daha empatik bir çərçivədə inkişaf etdirməkdən asılıdır. Hər birimiz bir lider ola bilərik – çünki liderlik yalnız başqalarına təsir etmək deyil, eyni zamanda özümüzü dəyişmək və daha yaxşı olmaqdır. Bu dəyişiklik isə Azərbaycanın yalnız bugünü deyil, həm də sabahını parlaq edəcək.
Şahlar RUHİ /EDnews
