Kamran Əsədov: “Şagirdlər ingilis dilinə daha çox diqqət ayırır, çünki bu, beynəlxalq universitetlərə qəbul olmaq, xaricdə təhsil və…”
Abituriyentlərin buraxılış imtahanlarında Azərbaycan dili fənnindən göstərdikləri nəticələrin ingilis dilinə nisbətdə zəif olması ilə bağlı müəllimlər arasında sosial mediada müzakirələr gedir.
Onların bir qismi bunu Azərbaycan dili fənnindən imtahan suallarının çətin olması, uşaqların ana dilini bilməməsi ilə, digər qismi isə ingilis dilində mövzuların daha az və vahid istiqamətdə olması ilə əlaqələndirir.
Maraqlıdır, bəs görəsən, abituriyentlərin imtahanda doğma azərbaycan dilindən zəif, ingilis dili fənnindən daha yüksək nəticə göstərməsinin səbəbi nədir?
“Azərbaycan dili tədrisində müasir yanaşmaların və motivasiyaedici tədbirlərin tətbiqi həm ana dilini, həm də digər dilləri yüksək səviyyədə mənimsəmiş nəsillər yetişdirmək üçün vacibdir”
Təhsil eksperti Kamran Əsədov “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, bunun səbəbi təhsil sistemində mövcud olan metodoloji yanaşmaların, resursların fərqliliyi və şagirdlərin dil öyrənmə prioritetləri ilə bağlıdır. Bu problem sosial şəbəkələrdə geniş müzakirələrə səbəb olub və müxtəlif mövqelərdən yanaşılsa da, əsasən iki fərqli yanaşma diqqət mərkəzindədir: “Bir qrup bu vəziyyəti Azərbaycan dili üzrə imtahan suallarının çətinliyi və şagirdlərin ana dilini zəif bilməsi ilə izah edir, digər qrup isə ingilis dili proqramlarının daha sadə və konkret olmasının şagirdlərə üstünlük yaratdığını bildirir. Azərbaycan dili üzrə imtahanların tərkibi daha geniş və çoxşaxəli mövzuları əhatə edir. Şagirdlərdən dilin qrammatik strukturlarını anlamaq, mətni oxuyub analiz etmək, məntiqi əlaqələri tapmaq və doğru cavablar seçmək tələb olunur. Bu proses daha çox analitik düşüncə və dərindən öyrənmə tələb etdiyi üçün şagirdlər çətinlik çəkə bilərlər. İngilis dili üzrə imtahanlar isə daha spesifik və standartlaşmış tələblərə malikdir. Bu imtahanlar əsasən qrammatika, söz ehtiyatı və məhdud mövzu dairəsi ilə məhdudlaşır ki, bu da şagirdlərin daha yüksək nəticələr əldə etməsini asanlaşdırır. Bununla yanaşı, şagirdlərin dil öyrənmə motivasiyası da nəticələrdə mühüm rol oynayır. İngilis dili qlobal kommunikasiya dili olduğundan, bu dili öyrənmək şəxsi və peşəkar inkişaf üçün zəruri hesab edilir. Şagirdlər ingilis dilinə daha çox diqqət ayırır, çünki bu, beynəlxalq universitetlərə qəbul olmaq, xaricdə təhsil və iş imkanları qazanmaq, eləcə də texnologiya və mədəniyyətlə əlaqəli resurslara çıxış əldə etmək üçün vacibdir. Digər tərəfdən, Azərbaycan dili şagirdlər üçün doğma dil olduğu üçün çox vaxt ona ikinci dərəcəli əhəmiyyət verilir. Şagirdlər, adətən, ana dilini təbii olaraq bildiklərini düşünərək, onun qrammatik qaydalarını və strukturunu öyrənməyə az maraq göstərirlər. Azərbaycan dili və ingilis dili tədrisinin metodikaları və resursları da nəticələrə təsir edən əsas amillərdəndir. İngilis dili tədrisində daha müasir və interaktiv metodlar tətbiq edilir. Məsələn, dil kurslarında və məktəblərdə şagirdlər çox vaxt onlayn platformalardan, oyunlardan, vizual materiallardan və interaktiv dərsliklərdən istifadə edirlər. Azərbaycan dili tədrisi isə daha ənənəvi metodlara əsaslanır və çox vaxt texnologiyadan istifadə kifayət qədər geniş tətbiq edilmir. Bu, şagirdlərin marağını azalda və tədris prosesinin effektivliyini məhdudlaşdıra bilər”.
Ekspertin sözlərinə görə, dil mühiti də mühüm rol oynayır. Müasir dövrdə sosial media, film, musiqi və digər mədəni mənbələr əsasən ingilis dilində təqdim olunur. Şagirdlər gündəlik həyatlarında ingilis dilinə daha çox məruz qalır, bu isə onların bu dili daha yaxşı mənimsəməsinə şərait yaradır. Azərbaycan dili isə əsasən məktəb və ailə mühitində istifadə olunur ki, bu da onun praktiki tətbiq sahələrini məhdudlaşdırır. Şagirdlər gündəlik həyatda ana dilini tətbiq etməyə az imkan tapır və bu, onların nəticələrinə mənfi təsir göstərir: “Təhsilin məzmunu və qiymətləndirmə üsulları da bu fərqlərin yaranmasında təsirlidir. Azərbaycan dili imtahanları daha çox nəzəri biliklərə fokuslanır və tətbiqi bacarıqlardan çox qrammatik dəqiqliyi tələb edir. Bu isə dilin təbii istifadəsindən uzaqlaşmağa səbəb ola bilər. İngilis dili imtahanlarında isə qrammatika və söz ehtiyatı əsas diqqət mərkəzindədir, bu da konkret mövzulara fokuslanaraq şagirdlərə yüksək nəticələr əldə etmək üçün müəyyən üstünlük yaradır. Bu problemi aradan qaldırmaq üçün Azərbaycan dili tədrisində daha müasir yanaşmalar tətbiq olunmalıdır. İnteraktiv dərs metodlarının, rəqəmsal resursların və müasir dərsliklərin istifadəsi şagirdlərin bu dilə marağını artırmağa kömək edə bilər. Tədrisdə yalnız qrammatik qaydalar deyil, həm də dilin tətbiqi, gündəlik istifadə formaları vurğulanmalıdır. Azərbaycan dili dərslərində müasir ədəbiyyat nümunələrinin, populyar mədəniyyət mənbələrinin və aktual mövzuların daxil edilməsi şagirdlərin dilə daha çox bağlanmasına şərait yarada bilər. Eyni zamanda, şagirdlərin motivasiyasını artırmaq üçün Azərbaycan dilinin qlobal mədəniyyət kontekstindəki rolu göstərilməlidir. Onlara bu dilin yalnız milli dəyər deyil, həm də beynəlxalq səviyyədə təbliğ olunan bir vasitə olduğu izah edilməlidir. Bununla yanaşı, dil mühitinin genişləndirilməsi, sosial mediada və digər ictimai platformalarda Azərbaycan dilinin daha çox istifadə olunmasının təşviqi də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Son nəticədə, şagirdlərin Azərbaycan dili və ingilis dili üzrə fərqli nəticələri onların dilə olan münasibəti, tədris metodları və dil mühitinin təsiri ilə izah olunur. Azərbaycan dili tədrisində müasir yanaşmaların və motivasiyaedici tədbirlərin tətbiqi həm ana dilini, həm də digər dilləri yüksək səviyyədə mənimsəmiş nəsillər yetişdirmək üçün vacibdir. Bu, yalnız təhsil sisteminin deyil, həm də milli kimliyin qorunması və inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır”.
Günel CƏLİLOVA
