Qazaxıstan Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) neft kəməri ilə neft tədarükünü ildə 1,5 milyon tondan 20 milyon tona çatdırmaq niyyətindədir.
Hafta.az-ın yazdığına görə, neft və qaz üzrə analitik Abzal Narımbetov hansı infrastrukturun genişləndirilməli olduğunu və ixrac marşrutunun bu cür şaxələndirilməsinin neçəyə başa gələcəyinə dair fikirlərini bölüşüb.
Ekspert deyib ki, Azərbaycanın neft hasilatı azalır, daxili istehlak isə artır. Bu üzdən də Qazaxıstanın vakant yeri tutmaq imkanı var. Ekspertin sözlərinə görə, BTC vasitəsilə çatdırılma Rusiya marşrutlarından asılılığı azaldacaq.
Bununla belə, o, neftin BTC vasitəsilə nəqlin üç dəfə baha olduğunu vurğulayır və qeyd edir ki, Rusiyadan ixrac hər ton üçün 38 dollar olduğu halda, BTC ilə təxminən 120 dollar olacaq.
“Əsas problem neftin Bakıya çatdırılmasıdır. Yataqlardan tanklarla Aktauya, daha sonra tankerlərlə Xəzər dənizindən keçir. Bu, vaxt tələb edir, saxlama və gözləməyə vəsait xərclənir. Təchizatları 20 milyon tona çatdırmaq üçün infrastrukturun təkmilləşdirilməsi tələb olunacaq. Aktau limanı bu gün ildə cəmi 5-6 milyon ton neft qəbul edə bilir. Həcmləri artırmaq üçün limanın tutumunu üç dəfə artırmaq, əlavə anbarlar və yükləmə terminalları tikmək lazımdır. Bunun üçün böyük kapital qoyuluşu tələb olunacaq”, - ekspert qeyd edib.
Marşrutun maya dəyərini azaltmağın başqa variantı Xəzərin dibi ilə neft kəmərinin çəkilməsi ola bilər, lakin buna Xəzərin qeyri-müəyyən hüquqi statusu mane olur.
“Beş Xəzəryanı ölkə arasında razılaşma olmadan neft kəmərinin tikintisi mümkün deyil. Buna görə də Qazaxıstan hələ də tanker daşımalarına etibar etməkdə davam edir ki, bu da xərcləri xeyli artırır” o deyib.
Ekspert ixracın artırılması imkanlarının məhdud olduğuna da diqqət çəkib. Üç böyük yataq - Tengiz, Kaşaqan və Qaraçaqanak ixrac olunan neftin təxminən 70 faizini təmin edir. Qalan sərvət tədricən tükənir.
Narımbetov deyib ki, neft məhsullarının daxili istehlakının artması ixraca da təsir edir. Qazaxıstan qiymətlərin xeyli aşağı olduğu daxili bazara daha çox neft göndərməli olur. Bu, ixracın həcmini və ölkənin gəlirlərini azaldır.
Ekspert hesab edir ki, yüksək xərclərə baxmayaraq, Qazaxıstan alternativ neft ixrac marşrutlarını inkişaf etdirməlidir.
“İxracımızın 98 faizi Rusiya ərazisindən keçir. Bu marşrutlar üzrə tranzit dayandırılarsa, Qazaxıstan iqtisadiyyatı çətin vəziyyətə düşəcək. Ölkənin büdcəsi neft və qaz gəlirlərindən yarı asılıdır və ixrac gəlirlərinin 60 faizi neft satışına bağlıdır" deyən Abzal Narımbetov vurğulayıb ki, BTC ilə marşrutun inkişafı riskləri azaltmaq və iqtisadiyyatı mümkün şoklardan qorumaq üçün bir yoldur.
