Azərbaycanda həyata keçirilən özünüməşğulluq proqramı ilə bağlı zaman-zaman əhalinin müəyyən narazılığı ortaya çıxır.
Bu proqramı çərçivəsində kiçik təsərrüfatlarını yaratmaq üçün Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Dövlət Məşğulluq Agentliyinə müraciət edən vətəndaşlar sonradan onlara verilən heyvanlarla bağlı narazılıq edirlər.
Heyvanların xəstə, yararsız olması səsləndirilən iddialar arasındadır.
Bu problem bütün bölgələri əhatə edir.
Mia.az-ın məlumatına görə, bir müddət əvvəl TNS-də Naxçıvan Muxtar Respublikasında əhaliyə qeyd olunan proqram çərçivəsində verilən heyvanların xəstə olması ilə bağlı geniş bir material gedib.
Özünüməşğulluq proqramı nədir?
Azərbaycanda aztəminatlı ailələrin sosial rifahını yüksəltmək məqsədilə sosial siyasət sahəsində özünüməşğulluq tədbirlərinə xüsusi yer ayrılır. Bu proqram Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 7 aprel 2016-cı il tarixli 1941 nömrəli “Əhalinin özünüməşğulluğunun təmin olunması sahəsində əlavə tədbirlər haqqında” Sərəncamına əsasən həyata keçirilir. Proqram çərçivəsində aztəminatlı ailələrə fərdi təsərrüfatlarının təməlini qoymaq və ya inkişaf etdirmək üçün dövlət vəsaiti hesabına ailəyə birbaşa natura şəklində mal, material və digər əmlakın verilməsi ilə (nağd vəsait olmamaq şərti ilə) dəstək göstərilir. Ailə təqdim etdiyi biznes plana uyğun olaraq, kənd təsərrüfatı, istehsal və ya xidmət üzrə əmlaklar ilə təmin edilir. Bu, özünüməşğulluq proqramını digər ölkələrdəki təcrübədən fərqləndirən cəhətdir.
Özünüməşğulluq proqramı həmçinin alternativ sosial müdafiə tədbirlərindən əhəmiyyətli üstünlükləri ilə fərqlənir. Belə ki, proqram eyni vaxta bir neçə makro məqsədlər istiqamətində paralel nəticələrin əldə edilməsinə imkan yaradır.
Göründüyü kimi, proqramla bağlı yazılanlar kifayət qədər cəlbedicidir.
Bəs proqramın icrası zamanı ortaya çıxan narazılığın səbəbi nədir?
Problem o qədər dərinləşib ki, bu günlərdə Milli Məclisdə də müzakirə olunub.
Milli Məclisin Regional məsələlər komitəsinin sədri Siyavuş Novruzov özünüməşğulluq proqramı ilə kəndliyə verilən heyvanların üç gün sonra öldüyünü deyib.
O qeyd edib ki, şəhid ailələri və veteranlara güzəştlərlə bağlı çoxlu qanun, Prezidentin fərmanı, icra hakimiyyətlərinin sərəncamları var: "Nazirlik onların hüquq və imtiyazları ilə bağlı məlumatı portalda yerləşdirsə, şəhid ailələri və müharibə veteranları öz hüquqları barədə məlumatı oradan öyrənə bilərlər. Bundan başqa, özünüməşğulluqla bağlı proqram çox yaxşıdır. Amma proqramın həyata keçirilməsi mexanizmində problemlər var. Başqa sahələri deyə bilmərəm, amma kənd təsərrüfatı ilə bağlı şikayətlər çoxdur. Xəstə mal-heyvanları insanlara verirlər, o da qapıdan girəndən üç gün sonra ölür. Onların da bir dəfə almaq şansı var. Kəndliyə verilən iki inəyə bir illik zəmanət verilir. Heç olmasa, üç aylıq da yeməyini verin. Çünki kəndli onu ehtiyacdan alır”.
Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Sahil Babayev isə bildirib ki, təqdim olunmuş heyvanlarla bağlı Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) xəstəlik-sağlamlıq arayışları olur. Nazir araşdırmamış heç kimi heç nə deməməyə çağırıb.
Onu da qeyd edək ki, özünməşğulluq proqramına cəlb olunan vətəndaşlara heyvanlar təqdim olunmazdan əvvəl mütləq şəkildə müvafiq yoxlamalardan keçirilir. Fermalarda heyvanlara Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin müfəttişləri tərəfindən kliniki baxış keçirilir və daha sonra heyvanlar karantinə alınırlar. Karantin müddəti bitdikdən sonra AQTA tərəfindən akt təqdim edildiyi təqdirdə heyvanların ölkə üzrə paylanışı həyata keçirilir. Paylanış zamanı heyvanların kəmiyyət və keyfiyyət baxımından istifadəyə yararlı olması ilə bağlı akt da tərtib olunur.
Yəni prosedur belədir. Bəs necə olur olur ki, əhali aldığı heyvanın xəstə olduğunu deyir. Belə çıxır ki, vətəndaşlar yalan danışır? Yaxud da yoxlamadan keçən heyvanlar yolda gedərkən xəstələnir...
İqtisadçı Akif Nəsirli məsələ ilə bağlı TNS-ə açıqlamasında bildirib ki, bu sahədə rastlaşdığı faktlarda korrupsiya hallarını müşahidə edib: “Məlumdur ki, hər bir heyvanın müəyyən qiyməti var. Əvvala, özünüməşğulluq proqramı çərçivəsində verilən heyvanlar dəyərindən bir neçə dəfə baha qiymətləndirilir. Deyək ki, 100 manatlıq keçini 300 manata sənədləşdirirlər. Vətəndaşa da bu qiymətə imza atdırırlar. Bunu da “sən onsuz da pul verib almırsan ki, havayı alırsan. İmzanı 300 manata at!” - şəklində əsaslandırırlar. Halbuki həmin keçinin birini bazardan 100-120 manata almaq olar. Mən belə faktlar görmüşəm. İnsanlara xəstə inəklərin verilməsinə şahid olmuşam. Hətta xəstə olmasa belə, baxırsan ki, bazarda inəyin qiyməti ən uzağı 300 manatdır. Bunu 3000 manata qiymətləndirirlər. Beləcə, korrupsiya halları yaşanır. Məşğulluq Agentliyinin nümayəndələri bütün rayonlarda korrupsiya ilə məşğuldurlar”.
İqtisadçı belə hesab edir ki, problemi aradan qaldırmaq üçün proseduru dəyişmək lazımdır: “Hökumət vətəndaşa vasitə verməsin, əvəzində pul versin. İnsanlar bazardan öz seçdiyi, xoşuna gələn heyvanı alsın. Belə olanda vəziyyət dəyişəcək. Heyvanın bazardan alınmasına məşğulluq mərkəzinin nümayəndəsi şahidlik də edə bilər. Yaxud vətəndaşa götürdüyü pulun dəyərində mal-heyvan alması ilə bağlı öhdəlik qoyula, sonradan vətəndaşın alıb-almadığına nəzarət edilə bilər. Yəni proseduru elə təşkil etmək lazımdır ki, dövlət orqanları, məmurlar vəziyyətdən sui-istifadə etməsin.
Digər tərəfdən məşğulluq mərkəzi öz nümayəndlərini elə seçməlidir ki, həmin adamların kənd təsrrüfatından, heyvanlardan başı çıxsın.
İndiki halda özünüməşğulluq proqramından ancaq Məşğulluq Agentliyinin məmurları xeyir götürür, vətəndaşa heç bir faydası yoxdur”.
Sonda onu da qeyd edək ki, özünüməşğulluğa cəlb olunmuş şəxsin fəaliyyətinin müqavilə müddəti ərzində monitorinqi aparılır və müqavilə müddətinin sonuna həmin şəxsin fəaliyyəti təqdim edilmiş biznes-plana uyğun olduqda, özünüməşğulluğun təşkili üçün verilmiş əmlak həmin şəxsin mülkiyyətinə verilir.
Özünüməşğulluğa cəlb olunmuş şəxs ona müqavilə əsasında verilmiş əmlakdan 1 il ərzində üzrlü səbəb olmadan istifadə etmədikdə, həmin əmlakı və yaxud onun dəyərini Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən əmlak qaytarılan vaxt müəyyən edilmiş bazar qiymətinə uyğun olaraq Dövlət Məşğulluq Agentliyinə qaytarır.
Ən azından bu fakt dəyərindən baha qiymətə təqdim olunan sənədə imza atan vətəndaşı iki dəfə düşünməyə vadar etməlidir.
