Suriyadakı münaqişənin ağırlıq mərkəzi ABŞ-ın dəstəklədiyi kürd qüvvələrinə doğru dəyişir. Dekabrın 8-nə keçən gecə Dəməşqin tutulduğunu elan edən islamçı qruplar ölkənin şimal-qərbində kürd döyüşçülərinin son anklavlarına fəal şəkildə hücum edir.
Radikal yaraqlıların daha da irəliləyərək Fərat çayı üzərindən keçəcəyi, kürdlərin nəzarətində olan muxtar bölgənin ərazisinin o tərəfə keçməsi ilə bağlı fikirlər səslənir. Bu, Suriyada yeni bir cəbhə aça bilər. Bu vəziyyətdə ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Trampın kursundan çox şey asılı olacaq.
Beləliklə, Dəməşqin süqutundan sonra Suriya münaqişəsinin kəskinləşməsinin yeni mərhələsi Hələbin şimal-şərqində yerləşən kürd paramilitar qüvvələrinin anklavları uğrunda mübarizədir. Bunlar Türkiyə üçün təhdid mənbəyi olan Mənbic və Əl-Bab qəsəbələridir. Mötədil qruplaşmaların koalisiyası olan Suriya Milli Ordusu zirehli texnikadan, eləcə də Türkiyənin hava dəstəyindən istifadə edərək iki şəhərə girməyə cəhd edib, lakin kürd qüvvələri mövqelərini verməkdən qəti şəkildə imtina ediblər. Baxmayaraq ki, bu həftələr ərzində noyabrın 27-də genişmiqyaslı hücum elan edən islamçılar Hələb əyalətində kürdlərin əməliyyat nəzarəti altında olan Tel-Rifat şəhərini ələ keçirə biliblər. Bir gün əvvəl Suriya Milli Ordusu komandanlığı Mənbic və Əl-Baba hücumu açıq elan edib. Suriya Milli Ordusu qüvvələri uzun illərdən sonra Mənbici separatçı Kürdüstan Fəhlə Partiyasından (PKK) təmizləmək üçün hərəkətə keçib. Hərbi hərəkətlər artıq başlayıb və onların məqsədi Suriyanın şimalındakı separatçı layihəni aradan qaldırmaqdır. Ankara dəfələrlə sərhədləri yaxınlığında sanitar zona yaradılmasını müdafiə edib. Mənbələrin “The Washington Post”a verdiyi məlumata görə, ABŞ prezidenti Cozef Bayden administrasiyası kürdləri müdafiə etmək üçün fəal iş aparır. “The Washington Post”un həmsöhbətləri qeyd edirlər ki, Vaşinqton ayrıca, noyabrın 27-də Suriyada başlayan genişmiqyaslı silahlı hücumda Ankaranın maliyyə və maddi cəhətdən nə dərəcədə iştirak etdiyini aydınlaşdırmağa çalışır.
“Reuters” agentliyi mənbələrə istinadən xəbər verir ki, dekabrın 8-nə keçən gecə Dəməşqdə hökumətin süqutuna səbəb olan silahlı basqının təşəbbüskarları hərbi əməliyyatların intensivləşməsinə altı ay qalmış Ankaraya öz planları barədə xəbərdarlıq ediblər. Onların fikrincə, Türkiyənin hakim elitası silahlı islamçıların hücuma başlamaq təşəbbüsündən yaxşı xəbərdar olub. “Reuters”in həmsöhbətləri vurğulayırlar ki, Suriya Ərəb Respublikasının şimal-qərbində fəaliyyət göstərən yaraqlıların əsas qarantı kimi Ankara xəbərdarlıq edilməməyə bilərdi. Üstəlik, o, ilkin olaraq devrilmiş prezident Bəşər Əsəd hökumətinin təsir zonasını daraltmaq məqsədi daşıyan əməliyyatın “müharibənin ilk günlərindən əsas dəstəkçisi olub”.
Suriyadakı hadisələrlə bağlı çıxışında Bayden Suriyada əvvəlki siyasi sistemin dağıdılmasını risk və qeyri-müəyyənlik anı adlandırıb, lakin kürdlərin üstünlük təşkil etdiyi hərbi ittifaq olan Suriya Demokratik Qüvvələrinə dəstəyini davam etdirəcəyini açıqlayıb. Məhz Suriya Demokratik Qüvvələri xarici koalisiyanın antiterror kampaniyasına başladığı 2014-cü ildən bəri Suriyada Vaşinqtonun əsas müttəfiqi olub. Qruplaşma Deyr əz-Zor, Rakka və Həsəkə əyalətlərinin daxil olduğu Suriyanın şimal-şərqində muxtar bölgənin onurğa sütunudur. ABŞ prezidenti bu fonda bildirib: “Birləşmiş Ştatlar Suriyadakı tərəfdaşlarımız və maraqlı tərəflərimizlə birlikdə onlara riskləri idarə etmək imkanı vermək üçün işləyəcək”. Ancaq indiki vəziyyətdə Suriya Demokratik Qüvvələri artıq özləri üçün bir fürsət pəncərəsini görür. İslamçıların fəal irəliləyişi və Dəməşqin süqutu fonunda kürd qoşunları əvvəllər Suriya Ərəb Ordusunun hökumətinə məxsus olan bir sıra yeni yaşayış məntəqələrini ələ keçirərək Suriyanın şimal bölgəsində əməliyyat nəzarətinin dairəsini xeyli genişləndiriblər. Bundan əlavə, Suriya Demokratik Qüvvələrinin komandiri Mazlum Abdi Əsəd hökumətinin devrilməsinin siyasi islahatlar üçün yaxşı şans olduğunu bildirib: “Biz Suriyada tarixi anlar yaşayırıq. Bu dəyişiklik demokratiya və ədalətə əsaslanan, bütün suriyalıların hüquqlarının təmin olunduğu yeni Suriya qurmaq üçün bir fürsətdir”. Türkiyə mətbuatı açıq şəkildə göstərir ki, növbəti mərhələlərdə Suriyanın yeni hakimiyyətinin yaraqlılarının əməliyyatının növbəti hədəfi Deyr əz-Zor, Rakka və Həsəkə əyalətləri olacaq ki, bu da Türkiyənin cənub sərhədləri boyunca sıx bufer zonasının yaradılmasına gətirib çıxaracaq. Lakin hələ oktyabr ayında Ankara birmənalı olaraq PKK və onun əlaqələri ilə sülh müqavilələrinin bağlanmasına icazə vermişdi: radikal sol qruplaşmanın liderlərinə amnistiya müqabilində silahların təhvil verilməsini elan etmək təklif edilmişdi. Hipotetik olaraq, bu, Türkiyə ilə Suriyadakı kürd qoşunları arasında qarşıdurmanın qaynar mərhələsini soyuda bilər. Amma kürdlər buna problem yaradır. PKK terror təşkilatının tanınmış dəstəkçisi, ABŞ-ın respublikaçı senatoru Lindsey Qrehem Türkiyənin terrorçulara qarşı mümkün əməliyyatlarını hədəfə alıb və Ankaranı “sanksiya” ilə hədələyib: “PKK zərər görsə, sanksiyalar tətbiq edəcəyik". Amma Ankara da geri çəkilmək niyyətində deyil.
Nahid SALAYEV
