Ötən bazar Bəşər Əsədin uriyadan qaçması ilə İsrail qüvvələri 1973-cü il müharibəsindən sonra Suriya ərazisində yaradılmış hərbisizləşdirilmiş zonaya daxil olub. İsrail bunu “sərhəd təhlükəsizliyini təmin etmək üçün müvəqqəti tədbir” kimi xarakterizə edir.
Hafta.az-ın yazdığına görə, 1200 kvadrat kilometr ərazini əhatə edən, həmçinin Livana baxan və İordaniya ilə həmsərhəd olan Colan təpələri haqqında bilməli olduğunuz şey budur:
Colan təpələri 1967-ci ilə qədər Suriyanın bir hissəsi idi. Halbuki İsrail altı günlük müharibə zamanı bu bölgənin böyük hissəsini işğal və 1981-ci ildə ilhaq edib. Lakin bu ilhaq beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən tanınmadı. Suriya isə bölgənin nəzarətində olan hissəsini saxlamağa davam edir və İsrailin digər hissəsindən çəkilməsini istəyir. İsrail təhlükəsizlik problemlərini əsas gətirərək bu tələbi rədd edir.
1973-cü il müharibəsində Suriya Colan təpələrini geri almağa çalışdı, lakin uğursuz oldu. İsrail və Suriya 1974-cü ildə atəşkəs sazişi imzalayıb və o vaxtdan bəri bölgədə nisbi sakitlik hökm sürür. 2000-ci ildə İsraillə Suriya arasında Colan təpələrinin qaytarılması və sülh sazişinin imzalanması ilə bağlı yüksək səviyyəli danışıqlar aparıldı, lakin bu danışıqlar uğursuz oldu.
2019-cu ildə ABŞ-ın o zamankı prezidenti Donald Tramp ABŞ-ın Colan təpələri üzərində İsrailin suverenliyini tanıdığını elan etdi. Bu qərar Trampın Qüdsü İsrailin paytaxtı kimi tanıması və ABŞ səfirliyinin 2017-ci ildə Qüdsə köçürülməsi qərarı ilə paralel verilib. Bu addım İsraili sevindirsə də, Fələstin və bir çox ərəb liderləri tərəfindən kəskin reaksiya alıb.
Suriyadakı vətəndaş müharibəsi zamanı İsrail iddia edirdi ki, Colan təpələri İsrail şəhərləri və qonşu Suriyadakı münaqişələr arasında bufer zona olaraq qalmalıdır. Bundan əlavə, İsrail hökuməti Əsəd rejiminin uzun müddət müttəfiqi olan İranın Suriya sərhədində daimi varlıq yaratmasından narahat olduğunu və İsrailə qarşı hücumlar planlaşdırdığını bildirir. Əsədin devrilməsindən əvvəlki illərdə İsrail İrana aid olduğu düşünülən hərbi obyektlərə hava zərbələri endirdi.
Hər iki tərəf Colan təpələrində su ehtiyatlarına və münbit torpaqlara sahib olmaq hüququnu iddia edir.
İsrailin işğalı altında olan Colan təpələrində təxminən 55 min insan yaşayır. Onların təxminən 24 mini druz icmasına aiddir. Druzlar İslamdan fərqli bir inanc sistemi olan ərəb azlığı kimi tanınırlar. İsrail Colanı ilhaq etdikdən sonra druzlara İsrail vətəndaşlığını almaq imkanı verildi, lakin əksəriyyət bu təklifi rədd etdi və Suriya vətəndaşlığını saxladı. Bölgədə kənd təsərrüfatı və turizmlə məşğul olan təxminən 31 min israilli də var.
2011-ci ildə başlayan Suriya vətəndaş müharibəsindən əvvəl İsrail və Suriya qüvvələri arasında vaxtaşırı gərginlik yaşanırdı. Lakin 2014-cü ildə silahlı müxalifət Suriyanın Quneytra vilayətini ələ keçirərək Əsəd rejiminə sadiq qüvvələri bölgədən geri çəkilməyə məcbur etdi. Eyni zamanda, BMT sülhməramlıları regionun bəzi nöqtələrindən geri çəkilməli olub.
2018-ci ilin yayında Rusiyanın dəstəyi ilə keçirilən əməliyyatdan sonra Quneytra şəhəri və ətrafı yenidən Suriya hökumət qüvvələrinin nəzarətinə keçib. Bununla belə, ərazi böyük ölçüdə məhv edilib.
Colan təpələrində BMT-nin Müşahidə Qüvvələri bölgədə seqreqasiyanı təmin etmək üçün müşahidə məntəqələrində və düşərgələrdə yerləşdirilib. İsrail və Suriya orduları arasında tez-tez "demilitarizasiya zonası" adlandırılan bölücü xətt 400 kvadratkilometr ərazini əhatə edir. Hər iki tərəfə bu əraziyə daxil olmaq qadağandır.
1974-cü il mayın 31-də imzalanan müqaviləyə görə, İsrail qərbdə “Alfa xətti”, Suriya isə şərqdə “Bravo xətti”nin arxasında qalmalı idi. Bundan əlavə, ayırma xəttinin hər iki tərəfində 25 kilometrlik ərazi boyunca əsgərlərin sayı və silahların miqdarı ilə bağlı məhdudiyyətlər var.
Tərəflər arasında yeganə keçid məntəqəsi 2011-ci ildə Suriyada vətəndaş müharibəsi başlayana qədər məhdud sayda druz mülki vətəndaşlarının, BMT personalının və kənd təsərrüfatı məhsullarının daşınması üçün istifadə edilib.
