Ukrayna Maliyyə nazirinin müşaviri, Maliyyə İdarəetmə Akademiyasının vitse-prezidenti Azər Xudiyev Rusiyanın imperialist və faşist siyasəti ilə bağlı “İmperiya altında: qum və duman ölkəsi” adlı geniş məqalə ilə çıxış edib.
Sfera.az saytı “Zerkalo.az” saytına istinadla həmin məqaləni qısa ixtisarlarla təqdim edir:
***
İkinci Dünya Müharibəsi başa çatdıqda, əksər ölkələr faşizmin, zorakılığın və barbarlığın əbədi olaraq sona çatdığına inanırdılar. SSRİ kimi totalitar, kommunist dövlət dünyanın siyasi xəritəsindən yoxa çıxanda isə onun ərazisində yaşayan bütün millətlərin nümayəndələri əmin idilər ki, totalitarizm və diktatura da əbədi olaraq sona çatıb. İnsanlarda azadlıq və demokratiyaya inam güclənmişdi.
Amma çox təəssüf ki, dərindən yanıldığımızı görürük. Barbarlığın mahiyyəti totalitarizmdə və kommunist rejimində deyildi, əsl səbəb rus şovinizminin mahiyyətində idi ki, onun da əsası irredentizm (dil, din, soy və mədəniyyət yaxınlığı əsas götürülərək bir dövlətin sərhədləri xaricində olan əraziləri özünə birləşdirmək istəyidir – red.) siyasətində dayanır. Belə siyasət Kremldəki indiki hakimiyyət tərəfindən 20 ildir, adi hala çevrilib.
Burada məşhur amerikalı filosof və analitik Frensis Fukuyamanın kitabından bəzi fikirləri xatırlamamaq çətindir. O, “Rusiya yol ayrıcında” kitabında yazır:
“...Rusiya daha sonra bolşeviklər dövründə olduğu kimi çar rejimi dövründə də genişlənirdi; daimi olan isə ekspansiya idi...”.
Filosof daha sonra davam edir: “Rusiyanın gələcək hökuməti marksizm-leninizmdən tamamilə qurtulsa da, eynilə ekspansionist olaraq qalacaq, çünki bu ekspansionizm rusların iradəsini ifadə edir”.
Məşhur filosof və analitikin bu fikirləri həyəcan doğurur. Çünki söhbət təkcə konkret hakimiyyətdən deyil, ümumiyyətlə, hakimiyyət ənənəsindən və müəyyən xalqın iradəsindən gedir. Əgər F.Fukuyama haqlıdırsa, o zaman biz Rusiyanın Ukraynaya qarşı bugünkü təcavüzünü Kremlin aqressiv siyasətinin “ən yaxşı ənənələri üzrə” genişlənməsi kimi qəbul edə bilərik! Səmimi və obyektiv desək, bu aqressiyanı başqa cür qiymətləndirmək mümkün deyil. Rusiya hərb maşını Ukrayna xalqına və onun dövlətçiliyinə qarşı nə etmir? Görülən pisliyi sözlə ifadə etmək çox çətindir. Putin və onun təbliğatçıları iddia edirlər ki, onlar Ukraynada rusları xilas edirlər və özlərini bütün slavyanların müdafiəçisi kimi təqdim edirlər.
Belə bir povestin ifrat məntiqi və absurdluğunun sərhədləri yoxdur. Birincisi, yüz minlərlə rus əsgərini qanlı qırğına göndərən bu bunker diktatoru aydın başa düşməlidir ki, hər iki tərəfdən digər kiçik millətlərin nümayəndələri ilə birlikdə ölən və şikəst olan slavyan gənc nəsildir. Amma hər iki tərəf üçün fəlakətli olacaq bu müharibənin nəticələri haqqında diqqətlə düşünmək lazımdır. Naməlum sayda insanın həyatına son qoyacaq müharibədən sonra Rusiyanın iyrənc təcavüzü nəticəsində Avropa ölkələrində məcburi qaçqın vəziyyətinə düşmüş bir çox ukraynalı qadının müxtəlif səbəblərdən avropalılarla birgə ailə qurması ehtimalı yüksəkdir. Müharibə bitdikdən və Rusiya Avropa birliyindən tamamilə təcrid edildikdən sonra rus qadınları, müvafiq olaraq, slavyan olmaqdan çox uzaq olan Asiya, Afrika və Yaxın Şərq ölkələrinin nümayəndələri ilə birgə nikahlar quracaqlar. Bəs Putin və onun rus dünyası özünün tənəzzülə uğramış düşüncə paradiqması ilə nəyə nail olur?
Bu suala cavab vermək çox çətindir. Bu gün Ukrayna öz dövlətçiliyinin və müstəqilliyinin çox çətin tarixi dövrünü yaşayır. Rusiyanın tətbiq etdiyi çılğın müharibə Ukrayna xalqını ağır əzablara sürüklədi, milyonlarla insanı evlərini tərk etməyə və qaçqına çevirməyə məcbur etdi. Beş milyona yaxın ukraynalı öz ölkəsini tərk edib, 10 milyondan çox ukraynalı məcburi köçkün olub ki, bu da Ukrayna əhalisinin təxminən 40%-ni təşkil edir. Bu, XXI əsrdə Avropa qitəsinin mərkəzində əsl humanitar fəlakətdir.
Bəzi Qərb dövlətləri bu canavarın formalaşmasında və böyüməsində, onun hərbiləşməsinin artırılmasında və regionda geosiyasi mövqelərinin və təsirinin güclənməsində mühüm rol oynadılar. Rusiyanın təcavüzkar siyasəti nəticəsində 90-cı illərdə Dağlıq Qarabağ (Azərbaycan), Cənubi Osetiya və Abxaziya (Gürcüstan), Dnestryanı (Moldova), Çeçenistanda hərbi münaqişə ocaqları yarandı. Rusiya bunları edərkən beynəlxalq ictimaiyyət Rusiyanın təcavüzkar hərəkətlərinə məhəl qoymadı. Hesab edirəm ki, o vaxt SSRİ-nin dağılması zamanı Qərbin hələ Rusiyaya konkret təsir mexanizmi yox idi. Amma onilliklər sonra, 2008-ci ildə Rusiyanın kiçik Gürcüstana təcavüzü zamanı və 2014-cü ildə Ukrayna ərazisinin 15%-ni (Donbas və Krımı) ilhaq edəndə beynəlxalq birlik onun aqressiv siyasətinə məhəl qoymamalı idi, təcavüzkara adekvat cavab almalıydı. Əgər Avropa indiki kimi vaxtında birləşib Ukraynaya kollektiv dəstək olsaydı, Avropa İttifaqının sərhədlərində bu dəhşətli müharibə ilə üzləşməzdik.
Son vaxtlar Kremlin döyüşkən ritorikasında, Rusiya dövlətinin yüksək rütbəli nümayəndələrinin simasında Rusiya təcavüzünün davam etməsinin, qonşu əraziləri ələ keçirib Avropaya doğru irəliləmək siyasətinin konturları görünür. Rusiya təbliğat mediası bir neçə dəfə Ukraynadan sonra Baltikyanı ölkələri və Polşanı tutmaq planları barədə mətnlər səsləndirib. Bu baxımdan biz NATO-nun narahatlığını və Rusiyanın təhdid etdiyi həmin regionlarda hərbi kontingentinin güclənməsini görürük. Putin Rusiyası özünün qeyri-adekvat terror siyasəti ilə yeni çağırışlar və təhdidlər yaradaraq, uzun illər NATO-ya daxil olmaq niyyətində neytral statuslarını qoruyub saxlamağa üstünlük verən Finlandiya və İsveçi bu hərbi-siyasi bloka qoşulmağa məcbur edib. Beləliklə, Kreml NATO-nun həm coğrafiyasını, həm də sərhədini genişləndirdi.
Düzünü desəm, Ukraynada və doğrudan da, postsovet məkanında təmkin siyasətinə görə NATO-nun Rusiya ilə qarşı-qarşıya gələ bilməməsi ilə bağlı fikir formalaşıb. Ancaq müharibə maskaları qoparır və bir anda işığı görməyə və kimin dost və müttəfiq, kimin olmadığını başa düşməyə kömək edir.
Bizim ümumi Avropa məqsədimiz Kremldə oturaraq nümayişkaranə və kinli şəkildə beynəlxalq hüquqa və fundamental insani dəyərlərə məhəl qoymayan dəli diktatorun qarşısını almaqdır. Bu gün bütün mütərəqqi dünya üçün yaxınlaşan fəlakət var. Bu “əsrin mübarizəsində” Ukrayna ön sıralardadır. Avropa ölkələrinin liderləri Ukraynaya qarşı müharibəni məhz belə qəbul etməli və bu fakta uyğun hərəkət etməlidirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, Rusiya ilə hibrid müharibə vəziyyətində olan Ukrayna rəhbərliyi təkcə ölkənin həyati maraqları ilə üst-üstə düşməyən, hər bir ukraynalının və bütövlükdə Ukraynanın gələcək taleyini müəyyən edən balanslaşdırılmış və monolit qərarlar qəbul edir.
Rusiya hərbi maşınının hərəkətləri fonunda xalqın və dövlətçiliyin şərəfini başqa cür müdafiə etmək sadəcə mümkün deyil. Rusiya Ukraynaya başqa seçim qoymur. Konkret olaraq, bu gün Rusiyanın hərbi gücü haqqında mif dağılır. Ukrayna ordusunun etdiyi də budur. Bəzi Rusiya rəsmiləri indi fəxrlə iddia edirlər ki, Rusiya böyük insan resursları sayəsində potensial olaraq Ukraynadan 26 dəfə güclüdür. Amma tarix sübut edir ki, üstün imkanlar döyüş meydanında qələbəyə zəmanət vermir. Burada digər amillər mühüm rol oynayır. Bu mənada Rusiya həqiqətən də “yol ayrıcında”dır.
Düzgün, tarixən ədalətli inkişaf yolu tapa bilmir və ona görə də onun aqressiyasının daha da güclənəcəyi gözlənilir ki, buna Qərb dövlətləri hazır olmalıdır. Rusiya bu müharibəni siyasi baxımdan artıq uduzub. Müharibənin uğurla başa çatmasının nəticələrinə sahib olmaq üçün ən azı üç əsas amil lazımdır. Birinci amil odur ki, Rusiyanın bu günə qədər bacarmadığı müharibənin hərbi-siyasi məqsədinə haqq qazandırmaq lazımdır. Müharibə zamanı Putin rejimi artıq bir neçə dəfə tezislərini və ritorikasını dəyişib. İkinci amil müttəfiqlərin olmasıdır. Məlum oldu ki, Rusiyanın bir müttəfiqi var - Belarus. Belarus xalqının və ordusunun güclü müqavimətinə baxmayaraq, prezident Lukaşenko Putinlə sıx bağlıdır, üstəlik, onları bir mahiyyət - diktatorluq birləşdirir. Üçüncü amil maddi-texniki bazanın adekvatlığıdır. Müharibə zamanı Rusiya sanksiyalara məruz qoydu. Bu sanksiyalar Rusiyanın maliyyə-iqtisadi sistemini sarsıdıb. Ölkə inamlı addımlarla defolta doğru gedir.
Rusiyada, Kremldə işlərin heç də yaxşı getmədiyini açıq şəkildə göstərir. Priqojinin üsyanı, yüksək rütbəli generalların həbsi və işdən çıxarılması, Qafqazda, xüsusən də Mahaçqalada baş verən son iğtişaşlar, Putinin ölümü ilə bağlı vaxtaşırı yayılan xəbərlər və s., bütün bunlar açıq şəkildə göstərir ki, Kreml elitasında vəziyyətə nəzarəti tədricən itirir. Ancaq dünya birliyi Putinin müharibənin coğrafiyasını genişləndirmək niyyətində olduğunu artıq başa düşübsə, Rusiyanın iqtisadi komponentini hər vasitə ilə zəiflətməli, onu dayandırmaq üçün isə bütün dünya dövlətlərinin birliyi təmin etmək lazımdır. Bu kontekstdə demokratik dünya öz müdafiəçisini - Ukraynanı qorumağa borcludur!
