İsraillə və “Hizbullah” arasındakı münaqişələr İrana da sirayət etdikcə, Yaxın Şərqdə hərtərəfli müharibə riski günü-gündən artır.
Hafta.az-ın “The Guardian”a istinadən yazdığına görə, sünni koalisiyasını təşkil edən Körfəz ölkələri təbii olaraq İranı və onun dəstəklədiyi silahlı qrupları müdafiə etmirlər.
“The Guardian”ın diplomatiya redaktoru Patrik Vintur tərəfindən yazılan təhlildə Körfəz ölkələrinin İsrailin İrana qarşı hücumlarını artırmasını istəmədiyi və gərginliyi azaltmaq üçün ABŞ-ın müdaxiləsini tələb etdiyi bildirilir.
Bildirilir ki, İraq, Küveyt, Oman, Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri kimi ölkələr müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılmasının regionda sabitlik və firavanlığa aparan yeganə yol olduğunu vurğulayırlar.
Bundan əlavə, təhlil iddia edir ki, Körfəz ölkələri fələstinlilərə humanitar yardım və siyasi dəstəkdən başqa heç nə təmin etmək kimi ümumi strategiyasını dəyişməyəcək.
O da iddia edilir ki, son münaqişələrdən sonra İsrail qisas məqsədilə İrandakı neft infrastrukturunu və nüvə obyektlərini hədəfə ala bilər. Vintur bəyan edir ki, Körfəz Dövlətləri Əməkdaşlıq Şurası (KƏŞ) bu ehtimaldan kifayət qədər narahatdır.
KƏŞ-nın İsraili Livandakı hücumlarını dayandırmağa çağırdığı, lakin İranın İsrailə qarşı qisas almasını dəstəkləyən bir açıqlama vermədiyi diqqətə çatdırılır.
Təhlil göstərir ki, İsrail hücumlarını genişləndirdiyi üçün Körfəz ölkələri dilemma ilə üzləşəcək. Bir tərəfdən, İranın regionda təsirinin uzunmüddətli zəifləməsi təkcə İsrailin hakim olduğu sabitliyi pozan güc boşluğu yarada bilər. Digər tərəfdən, bu boşluq Körfəz ölkələrinə İranın zəifliyindən istifadə etmək və Tehranın dəstəklədiyi milisləri geri çəkmək imkanı yarada bilər.
Təhlillərə görə, İranın zəifləməsi İraqın baş naziri Məhəmməd Şia əl-Sudaniyə Tehranın dəstəklədiyi qrupları cilovlamaq üçün daha çox yer verə, Suriya prezidenti Bəşər Əsəd də Livanda öz nüfuzunu bərpa edə bilər.
Vintur bildirir ki, ən mühüm balans elementi Səudiyyə Ərəbistanı-İran münasibətləridir. İki ölkə 2023-cü il martın 10-da Çinin ev sahibliyi ilə görüşdü və münasibətlərin normallaşdırılmasına qərar verdi. Diplomatik əlaqələr 7 ildən sonra yenidən başladı.
Berlində yerləşən Avropa Xarici Əlaqələr Şurasının dərc etdiyi hesabatda Ər-Riyadla Tehran arasındakı əlaqələrin regionda sülhün təmin edilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyi vurğulanıb.
İran prezidenti Məsud Pezeşkian Qətərdə Səudiyyə Ərəbistanının xarici işlər naziri Feysəl Bin Fərhan ilə görüşündə İsrailin bölgədəki təcavüzünə qarşı İslam ölkələri arasında birliyə çağırıb.
İsrail Həmas lideri İsmayıl Haniyəni Tehranda, sonra isə Beyrutda Hizbullahın baş katibi Həsən Nəsrullahı öldürdükdən sonra İran aylardır gözlənilən cavab tədbirini çərşənbə axşamı gecə həyata keçirib. İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu İranın “ağır bədəl ödəyəcəyini” dedi və ABŞ Təl-Əviv rəhbərliyini dəstəklədi.
Amerika mediası CNN yazır ki, “regional müharibə əslində başlayıb”. Adının açıqlanmasını istəməyən İsrailin keçmiş yüksək rütbəli hərbçisinin sözlərinə görə, Təl-Əviv administrasiyası öz variantlarını nəzərdən keçirir.
İsrailin keçmiş baş naziri Naftali Bennett İrana hərtərəfli hücumun tərəfdarıdır, lakin CNN-ə danışan rəsmi Tel-Əvivin impulsiv hərəkət etməyəcəyini, daha ölçülüb-biçilmiş hücum planlaşdıra biləcəyini təklif edir.
Digər tərəfdən, “New York Times” İsrail ordusunun İrana qarşı güclü cavab tədbiri təşkil edə biləcəyini yazır. İsrail Milli Təhlükəsizlik Şurasının İran strategiyası üzrə keçmiş məsul əməkdaşı Yoel Quzanski deyir: “İsraildə hərbçilər, müdafiə ekspertləri, analitiklər və siyasətçilər arasında İranın hücumuna güclə cavab verilməli olduğu barədə fikir birliyi var”.
Rəsmilər bildiriblər ki, Təl-Əviv qisas qərarını böyük ehtimalla cümə günü axşam “Roş-Ha-Şana” bitdikdən sonra verəcək. “Roş-Ha-Şana”da yəhudilər İbrani təqviminə görə yeni ilin gəlişini qeyd edirlər.
