Salamlaşma hər bir cəmiyyətin mədəniyyətini və sosial münasibətlərini əks etdirən mühüm jestlərdən biridir.
Azerforum.com bildirir ki, dünyanın müxtəlif yerlərində insanların bir-birinə necə salam verdikləri onların tarixindən, adət-ənənələrindən və dini inanclarından təsirlənir. Bu yazıda bir neçə fərqli ölkədə ənənəvi salamlaşma üsullarını nəzərdən keçirəcəyik.
Asiya ölkələrində salamlaşma
Asiya ölkələrində salamlaşma çox zaman ehtiram və nəzakət qaydaları ilə müşayiət olunur, bu da həmin cəmiyyətlərdə hörmət və ənənələrin nə qədər önəmli olduğunu göstərir. Yaponiyada insanlar bir-birinə təzim edərək salamlaşırlar və bu təzim müxtəlif dərinlikdə ola bilər. Daha dərindən təzim etmək daha çox hörmət ifadə edir. Yapon mədəniyyətində üz-üzə danışarkən təvazökarlıq göstərmək vacibdir və bu salamlaşma zamanı jestlərdə də öz əksini tapır. Çində əl sıxmaq getdikcə populyarlaşsa da, xüsusən yaşlılara və böyük şəxslərə baş əymək daha məqbul sayılır. Taylandda “wai” adlanan salamlaşma jesti geniş yayılıb. Bu zaman əllər dua vəziyyətində birləşdirilir və baş bir qədər əyilir. Wai jesti qarşı tərəfə hörmətin və səmimiyyətin əlamətidir. Hindistanda “Namaste” ifadəsi həm salamlaşmaq, həm də vidalaşmaq üçün istifadə edilir və jestin mənası daxili sülh və harmoniyanı bölüşməkdir. Koreyada kiçik təzim və əl sıxmaq ənənəvidir. Xüsusən də rəsmi görüşlərdə təzim əsas rol oynayır. Asiya xalqlarında ailə bağları və hörmət dəyərləri olduqca güclü olduğu üçün salamlaşma həmin dəyərlərin ifadə vasitələrindən biridir. Vyetnamda və İndoneziyada da təzim və nəzakətli ifadələrlə salamlaşmaq yayğındır. Bu ölkələrdə yaş və sosial mövqe fərqləri önəmli olduğu üçün salamlaşma zamanı doğru üsuldan istifadə etmək vacib sayılır. Ümumilikdə, Asiya xalqlarının salamlaşma ənənələri bir-birindən fərqlənsə də, hər biri mədəniyyətin əsasını təşkil edən ehtiram və nəzakət prinsiplərinə dayanır.
Avropa ölkələrində salamlaşma
Avropa ölkələrində salamlaşma üsulları çox müxtəlifdir və hər ölkənin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Fransada insanlar çox vaxt yanaqlardan öpərək salamlaşır, bu isə dostluq və yaxınlıq göstəricisi sayılır. Öpüşlərin sayı bölgədən asılı olaraq dəyişə bilər və bəzən üç və ya dörd dəfə təkrarlana bilər. Almaniyada əl sıxmaq həm iş, həm də sosial mühitdə əsas salamlaşma üsuludur və güclü əl sıxmaq hörmətin və etibarlılığın göstəricisi sayılır. İtaliyada və İspaniyada da yanaqlardan öpmə adəti geniş yayılıb və insanlar bu üsulla yaxın münasibətlərini ifadə edirlər. İsveç və Norveç kimi Şimal ölkələrində isə şəxsi məkana böyük hörmət edilir və minimal təmasla – sadəcə təbəssüm və ya baş əyimi ilə salamlaşmaq kifayətdir. Rusiyada əl sıxmaq əsasən kişilər arasında yayğındır və kişilər bir-birinə möhkəm əl sıxaraq hörmət göstərirlər. Eyni zamanda, kişilər bir-birinə salamlaşdıqdan sonra qucaqlaşmaqdan da çəkinmirlər. Böyük Britaniyada qeyri-rəsmi mühitdə sadə “Hi” və ya “Hello” ifadələri kifayət edir, rəsmi görüşlərdə isə əl sıxmaq daha uyğun sayılır. Polşa və Macarıstanda da əl sıxmaq geniş yayılıb, ancaq yaşlılara və qadınlara hörmət göstərmək üçün bu jest daha diqqətli şəkildə edilir. Avropanın bəzi yerlərində salamlaşma yaxınlıq və səmimiyyətin ifadəsi olsa da, bəzi ölkələrdə rəsmi və nəzakətli üsluba üstünlük verilir. Ümumilikdə, Avropa xalqlarında salamlaşma zamanı insanın statusu və münasibətlərin növü nəzərə alınır ki, bu da mədəniyyəti daha rəngarəng edir.
Afrika ölkələrində salamlaşma
Afrika xalqlarında salamlaşma təkcə insanlar arasında əlaqəni deyil, həm də icma bağlarını gücləndirməyin bir vasitəsidir. Kenyada insanlar əl sıxmaqla yanaşı digərinin əlini uzun müddət saxlayırlar, bu da münasibətlərin dərinliyini göstərir. Nigeryada, xüsusilə gənclər yaşlılara qarşı böyük ehtiram göstərmək üçün diz çökmək və ya əyilmək kimi jestlərdən istifadə edirlər. Efiopiyada dostlar üç dəfə yanaqlardan öpüşərmiş kimi jest edir və bu da mehriban münasibətlərin göstəricisi sayılır. Afrika xalqlarında salamlaşma çox vaxt uzun davam edir və sual-cavab şəkilində qarşılıqlı maraq ifadə olunur. Məsələn, “Necəsən?” sualı təkcə formal deyil, həqiqi maraq ifadə edir. Cənubi Afrikada insanlar müxtəlif etnik qruplardan asılı olaraq fərqli salamlaşma üsullarına malikdirlər. Bəzi qruplarda qucaqlaşmaq və ya yanaqlardan öpmək adi haldır. Afrikada salamlaşma sosial statusa və yaşa görə dəyişir. Yaşlılara və böyük şəxslərə xüsusi hörmət göstərilir. Bu salamlaşmalar, həm də qonaqpərvərliyin bir hissəsidir və insanlar arasında dostluq münasibətlərini gücləndirir. Ümumiyyətlə, Afrika xalqlarında salamlaşma həm nəzakət, həm də icma dəyərlərinin əksidir.
Orta Şərqdə salamlaşma
Orta Şərq ölkələrində salamlaşma dini inanclar və mədəni adətlərdən dərin təsirlənmişdir. Ərəb ölkələrində kişilər adətən yanaqlardan öpüşərək və ya qucaqlaşaraq salamlaşırlar. “Salam aleykum” ifadəsi burada ən geniş yayılmış salamlaşma formasındadır və “Sizə sülh olsun” mənasını daşıyır. Bu ifadəyə cavab olaraq “Və aleykum salam” deyilir. İran və Türkiyədə də “Salam” sözü geniş istifadə olunur və bu ölkələrdə qonaqpərvərlik çox vacib sayıldığı üçün salamlaşma zamanı xüsusi diqqət yetirilir. Qadınlar arasında və fərqli cinslər arasında salamlaşma daha ehtiyatlı ola bilər və bəzi hallarda fiziki təmasdan qaçılır. Orta Şərqdə sağ əlin ürəyə qoyulması qarşı tərəfə dərin hörmətin göstəricisidir. Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ kimi ölkələrdə rəsmi görüşlərdə əl sıxmaq geniş yayılıb, lakin qadınlarla salamlaşarkən ehtiyatlı davranmaq məsləhətdir. Orta Şərq xalqlarının salamlaşma adətləri çox vaxt sosial və dini qaydalarla müəyyən edilir və insanlara qarşı səmimi hörmətin göstəricisidir. Bu salamlaşma qaydaları insanları bir-birinə yaxınlaşdırmaq və icma içində əlaqələri möhkəmləndirmək məqsədi daşıyır.
Amerika qitəsində salamlaşma
ABŞ və Kanadada salamlaşma daha sadə və qeyri-rəsmi ola bilər. İnsanlar çox vaxt “Hi” və ya “Hello” deyərək bir-birini salamlayırlar. Rəsmi mühitdə isə əl sıxmaq əsas salamlaşma üsuludur və bu qarşı tərəfə hörmətin ifadəsi kimi qəbul edilir. Latın Amerikası ölkələrində, məsələn, Braziliya və Meksikada yanaqlardan öpmək və ya qucaqlaşmaq geniş yayılmışdır. Bu ölkələrdə səmimiyyət və qohumluq münasibətləri çox önəmli olduğu üçün salamlaşma da açıq və dostyana olur. Argentina və Kolumbiyada da oxşar salamlaşma üsulları müşahidə olunur, burada insanlar yaxın münasibətləri bu jestlərlə ifadə edirlər. ABŞ-da dostlar arasında salamlaşma zamanı qucaqlaşma da geniş yayılıb və bu əlaqələrin güclənməsinə xidmət edir. Latın Amerikası ölkələrində göz təması və təbəssüm salamlaşmanın ayrılmaz hissəsidir. Kanadada isə çoxmədəniyyətli mühitin təsiri ilə fərqli salamlaşma üslubları qəbul edilir. Ümumiyyətlə, Amerika qitəsində salamlaşma insanların münasibətlərinin səmimiliyini göstərir və bu jestlər mədəni müxtəlifliyi əks etdirir.
Fiziki təmasın salamlaşmada rolu
Fiziki təmas salamlaşma zamanı bəzi mədəniyyətlərdə çox mühüm rol oynayır. Məsələn, Avropada öpüşərək və ya əl sıxaraq salamlaşma səmimiyyəti ifadə edərkən, Asiyada bədən təması minimal səviyyədə saxlanılır. Latın Amerikası ölkələrində insanlar qucaqlaşmağa və yanaqlardan öpməyə üstünlük verirlər. Bu dostluğu və qohumluq bağlarını vurğulayır. Digər tərəfdən, Yaponiya və Cənubi Koreya kimi ölkələrdə minimal təmasla, təzim edərək salamlaşmaq hörmətin və təvazökarlığın ifadəsidir. Mədəniyyətlərdə fiziki təmasın qəbul edilməsi və ya rədd edilməsi şəxsi sərhədlərə hörmət və insan münasibətlərinin formasını müəyyən edir.
Salamlaşmanın sosial status və yaşa görə fərqlənməsi
Dünyanın bir çox yerində salamlaşma zamanı şəxsin yaşı və sosial statusu mühüm rol oynayır. Hindistan, Tayland və Çin kimi ölkələrdə yaşlılara hörmət əlaməti olaraq xüsusi jestlər və ifadələrdən istifadə edilir. Afrikada gənclərin yaşlılara qarşı əyilmək və diz çökmək kimi adətləri var ki, bu da ənənəvi hörmət anlayışını göstərir. Rusiya və Almaniyada isə salamlaşma zamanı möhkəm əl sıxmaq və diqqətli davranmaq qarşı tərəfə hörməti vurğulayır. Şərq ölkələrində isə yaş və status fərqləri salamlaşma jestlərinin formasına və ifadə tərzinə təsir edir. Yaşlılara hörmət göstərmək bütün mədəniyyətlərdə ortaq bir dəyər olsa da, hər yerdə bunu ifadə etməyin üsulu fərqlidir.
Salamlaşmanın qloballaşma ilə dəyişməsi
Qloballaşma ilə bir çox ənənəvi salamlaşma üsulları dəyişir və yeni mədəniyyətlərdən təsirlənir. Avropa və Şimali Amerika ölkələrində yayılmış əl sıxmaq artıq bir çox digər mədəniyyətlərdə də populyarlaşır. Çin və Yaponiya kimi ölkələrdə qərb tərzi əl sıxmaq geniş istifadə olunmağa başlayıb. Sosial media və beynəlxalq əlaqələr də müxtəlif mədəniyyətlər arasında salamlaşma üsullarının dəyişməsinə səbəb olur. Qloballaşmanın təsiri ilə bəzi yerlərdə ənənəvi adətlər qorunub saxlansa da, bəzi yerlərdə isə yeni salamlaşma üslubları formalaşır. Təmasın azaldığı pandemiya dövrü də insanların salamlaşma üsullarına təsir etdi və bu proses hələ də inkişaf etməkdədir.
