Alimlər pomidorları nəinki iri, həm də dadlı edən üsul kəşf ediblər.
Hafta.az-ın “The Guardian”a istinadən yazdığına görə, uzun illərdir ki, daha çox məhsul əldə etmək üçün müxtəlif pomidor sortlarından qırıq sortlar yaradılıb. Nəticə etibarı ilə bu gün bazarlarda satılan pomidorlar təbii olaraq yabanı qohumlarından 10-100 dəfə böyükdür. Ancaq bu ölçü fərqinin bədəlini öz zövqləri ilə ödəyirlər.
Çin Kənd Təsərrüfatı Elmləri Akademiyasının tədqiqatçıları bu meyvələrin niyə yabanı pomidorlardan daha az şirin olduğunu öyrənməyə çalışarkən iki gen aşkar ediblər.
Tədqiqatçılar yabanı və mədəni pomidor bitkilərinin genomunu tədqiq etməklə başlayıblar. Komanda meyvənin artan şirinliyi ilə əlaqəli iki geni müəyyənləşdirib və görüb ki, bunlar yabanı pomidorlarda yaygın olsa da, yeni növlərdə azdırlar.
Sonradan müəyyən edilib ki, becərilən pomidorlarda olan gen versiyaları şəkər əmələ gətirən fermentin miqdarını azaldır. Daha sonra komanda bu genlərin düzgün işləməsinin qarşısını almaq üçün CRISPR-Cas9 adlı texnikadan istifadə edib.
Noyabrın 13-də aparıcı ekspert jurnalında dərc olunan məqalədə, şəkəri 30 faiz daha yüksək olan pomidorların meyvə çəkisi və məhsuldarlığını itirmədən istehsal olunduğu qeyd edilib.
Tədqiqatçılar bu iki genin, meyvənin yetişmə dövründə toxumların inkişafı üçün kifayət qədər enerjinin olmasını təmin etmək üçün yəqin ki, "şəkər əyləci" rolunu oynadığını düşünürlər.
Məqalənin müəlliflərindən professor Sanven Huang "Fermerlər daha böyük pomidor və daha yüksək məhsul, istehlakçılar isə daha şirin pomidor istəyir. Şəkər əyləci kimi fəaliyyət göstərən genləri kəşf etməyimiz məhsuldarlıq və keyfiyyət arasındakı mənfi əlaqəni pozur, meyvə ölçüsü və məhsuldarlığını itirmədən daha şirin pomidor yetişdirməyə imkan verir” deyib.
Huang deyib ki, yeni pomidorlar 3-5 il ərzində bazarlara çıxa bilər.
Qeyd etmək lazımdır ki, gen redaktəsi geni dəyişdirilmiş orqanizm (GMO) tədqiqatlarından fərqlidir. GMO-da digər növlərin DNT-si orqanizmə süni şəkildə əlavə edilir, gen redaktəsində isə yad DNT əlavə edilmədən genom daxilində dəyişikliklər edilir. Hər iki üsuldan istifadə etməklə istehsal olunan qidalarla bağlı ictimaiyyət arasında sağlamlıq problemləri var. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı bildirir ki, hər hansı şəkildə geni dəyişdirilmiş məhsulun təhlükəsiz olub-olmadığını müəyyənləşdirmək üçün fərdi şəkildə yoxlanılmalıdır.
