“İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” Qanunun 17-ci maddəsinə əsasən, ticarət, məişət və digər növ xidmətlərin göstərilməsi zamanı müştərilərlə hesablaşmaların aparılması, habelə vergilərin və dövlət orqanları tərəfindən göstərilən xidmətlərə (işlərə) görə dövlət rüsumlarının və haqlarının ödənilməsi üçün müvafiq POS-terminallar quraşdırılmalıdır. Bəs qanunvericiliyin bu tələbinin pozulması hansı məsuliyyəti yaradır?
Mövzu ilə bağlı “vergiler.az”ın sualına “Business Service Center” MMC şirkətinin maliyyə və mühasibat işləri üzrə mütəxəssisi Lamiyə Qarayeva aydınlıq gətirir.
Nazirlər Kabinetinin 2012-ci il 4 oktyabr tarixli qərarı ilə Azərbaycan Respublikasının ərazisində “POS-terminalların quraşdırılması, istifadəsi və tətbiqi Qaydaları” və “POS-terminalların quraşdırılacağı obyektlərin müəyyən edilməsi meyarları” müəyyən edilib.
POS-terminal - nağdsız ödənişlərin (o cümlədən təmassız ödənişlərin) aparılması və nağd pul vəsaitinin alınması üçün nəzərdə tutulmuş avadanlıq, o cümlədən lazımi proqram təminatı ilə təmin edilmiş mobil cihazdır.
Nazirlər Kabinetinin 2012-ci il 4 oktyabr tarixli 219 nömrəli qərarında POS-terminal quraşdırılacaq obyektlərin siyahısı müəyyən olunub. Siyahıda aşağıdakı vergi ödəyiciləri yer alıb:
- Dövriyyəsindən və ərazisindən asılı olmayaraq əlavə dəyər vergisi (ƏDV) ödəyicilərinin bütün təsərrüfat subyektləri (obyektləri) (vergi ödəyicisinin ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyata alındığı tarixdən);
- Dövriyyəsindən və ərazisindən asılı olmayaraq, avtomobil və mebel satışı üzrə ixtisaslaşmış müəssisələr, idman və sağlamlıq kompleksləri, səhiyyə obyektləri, istirahət və əyləncə obyektləri, mehmanxanalar, şadlıq evləri, yanacaqdoldurma məntəqələri, hava, su, dəmiryol və avtomobil nəqliyyatı vasitələri ilə sərnişindaşımada biletlərin satışını həyata keçirən satış məntəqələri və turizm şirkətləri (təsərrüfat subyektinin (obyektinin) qeydiyyata alındığı tarixdən);
- Rüb üzrə orta aylıq dövriyyəsi 2.000 manatdan artıq olan vergi ödəyicilərinin bütün təsərrüfat subyektləri (obyektləri);
- Hüquqi şəxslərə və fərdi sahibkarlara məxsus minik avtomobili ilə (taksi) sərnişin daşınmasını həyata keçirən nəqliyyat;
- Vergilərin və göstərilən xidmətlərə (işlərə) görə dövlət rüsumlarının və haqlarının ödənişini qəbul edən dövlət orqanları.
Vergi Məcəlləsinin 58.7-ci maddəsinə əsasən, bu Məcəllənin 13.2.63-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş ticarət fəaliyyətinin həyata keçirilməsi halı istisna olmaqla, vergi ödəyicisi kimi vergi orqanında uçotda olmayan şəxslərlə (əhali ilə) pul hesablaşmalarının aparılması qaydalarının pozulmasına, yəni nəzarət-kassa aparatları və ya ciddi hesabat blankları tətbiq edilmədən (nəzarət-kassa aparatları quraşdırılmadan, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş formalara uyğun ciddi hesabat blankları olmadan və ya nağd ödənilmiş məbləği mədaxil etmədən), vergi orqanlarında qeydiyyatdan keçirilməmiş uçota alınmamış və ya texniki tələblərə cavab verməyən, o cümlədən bu Məcəllənin 50.8-ci maddəsində sadalanan tələblərə cavab verməyən çek təqdim edən nəzarət-kassa aparatlarından istifadə etməklə, qanunvericiliklə müəyyən olunmuş ciddi hesabat blanklarından istifadə etmədən və ya müəyyən olunmuş qaydada təsdiq olunmuş formalara uyğun olmayan ciddi hesabat blanklarından istifadə etməklə əhali ilə pul hesablaşmalarının aparılmasına, POS-terminalların quraşdırılması məcburi olan obyektlərdə POS-terminalların quraşdırılmaması və POS-terminallar quraşdırılmış obyektlərdə nağdsız ödənişlərin qəbulundan imtina edilməsinə və ya alıcıya təqdim edilməli olan çekin, bankların valyuta mübadilə şöbələri tərəfindən müştəriyə təqdim edilməli olan bank çıxarışlarının və ya digər ciddi hesabat blanklarının verilməsi barədə alıcının müraciətindən sonra da bunların verilməməsinə və ya ödənilmiş məbləğdən aşağı məbləğ göstərilməklə verilməsinə, nəzarət-kassa aparatlarından istifadə edilməsi dayandırıldıqda əhali ilə pul hesablaşmalarının qeydiyyatının aparılması qaydalarının pozulmasına görə vergi ödəyicisinə:
- təqvim ili ərzində belə hallara birinci dəfə yol verildikdə 1000 manat məbləğində;
- təqvim ili ərzində belə hallara ikinci dəfə yol verildikdə 3000 manat məbləğində;
- təqvim ili ərzində belə hallara üç və daha çox dəfə yol verildikdə 6000 manat məbləğində maliyyə sanksiyası tətbiq edilir.
Sadalanan maliyyə sanksiyalarının tətbiqi qaydalara ciddi riayət olunmasını təmin etmək və maliyyə əməliyyatlarında şəffaflığın təmin edilməsində və vergilərin düzgün ödənilməsinə riayət olunmasının təkmilləşdirilməsində əsas rol oynayan nağdsız ödəniş üsullarının qəbulunu təşviq etmək üçün nəzərdə tutulub.
Nəticə olaraq, Azərbaycanda POS-terminalların məcburi quraşdırılması ilə bağlı tənzimləmə rəqəmsal iqtisadiyyatın gücləndirilməsi və vergi yığımının səmərəliliyinin artırılması üçün daha geniş strategiyanı əks etdirir. Sektorların geniş spektrində POS-terminalları məcburi etməklə hökumət istehlakçıların rahatlığının artmasına və vergidən yayınma hallarının aradan qaldırılmasına səbəb ola biləcək nağdsız əməliyyatları asanlaşdırmağı hədəfləyir. Uyğunsuzluğa görə maliyyə sanksiyalarının tətbiqi bu təşəbbüsün ciddiliyini vurğulayır və biznesin milli iqtisadi məqsədlərə uyğun olmasını təmin edir. Azərbaycan maliyyə sferasını modernləşdirməyə davam etdikcə bu tədbirlərin uğurla həyata keçirilməsi güclü rəqəmsal iqtisadiyyatın inkişafında mühüm rol oynayacaq.
