Adambaşına maliyyələşmə sisteminə keçid Azərbaycan təhsil sistemində mühüm bir islahat olaraq qəbul edilir. Bu yanaşma hər bir şagird üçün müəyyən edilmiş maliyyə norması əsasında məktəblərin maliyyələşdirilməsini nəzərdə tutur.
Bu sözləri Axar.az-a təhsil eksperti Kamran Əsədov növbəti ildə 10 ümumitəhsil müəsisəsinin pilot qaydada adambaşına maliyyələşməyə keçməsinə aydınlıq gətirərkən deyib.
O bildirib ki, məktəbin maliyyə vəsaitləri onun şagirdlərinin sayına uyğun olaraq təyin ediləcək:
“Yeni sistemin tətbiqi ilə resursların optimal bölüşdürülməsi, təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi və məktəblər arasında sağlam rəqabətin təşviqi gözlənilir. Hazırkı maliyyələşmə modelində vəsaitlər məktəbin ölçüsü, müəllimlərin sayı və ümumi xərclər əsasında bölüşdürülür ki, bu da bəzi hallarda resursların qeyri-bərabər paylaşılmasına gətirib çıxarır. Məsələn, az şagirdli məktəblər həddindən artıq vəsait alarkən, şagird sayı çox olan məktəblər resurs çatışmazlığı ilə üzləşir. Adambaşına maliyyələşmə bu problemləri həll etməklə yanaşı, məktəbləri öz büdcələrini daha səmərəli idarə etməyə təşviq edəcək. Bu yanaşma məktəb rəhbərliyinə daha çox müstəqillik və məsuliyyət verərək, təhsilin idarəedilməsində yeni bir dövrün başlanğıcını qoyacaq. Bu sistem, həmçinin məktəblərin fəaliyyətini şəffaflaşdıraraq, onların hesabatlılığını artıracaq. Məktəblər daha çox şagird cəlb etmək üçün təhsilin keyfiyyətini artırmağa çalışacaq, bu da tədrisin ümumi səviyyəsinin yüksəlməsinə gətirib çıxara bilər. Bununla yanaşı, adambaşına maliyyələşmə resursların bərabər paylanmasını təmin etməklə kənd və şəhər məktəbləri arasındakı fərqləri azalda bilər”.
Ekspertin sözlərinə görə, bu yanaşma bəzi çətinliklərə də səbəb ola bilər:
“Az şagirdli kənd məktəbləri kifayət qədər maliyyə vəsaiti əldə etməz ki, bu, həmin məktəblərdə tədris keyfiyyətinə mənfi təsir göstərə bilər. Bu problemi aradan qaldırmaq üçün dövlət tərəfindən əlavə dəstək mexanizmlərinin yaradılması vacibdir.
Digər tərəfdən, məktəb rəhbərlərinin yeni maliyyələşmə sisteminə uyğunlaşması üçün əlavə təlimlərə ehtiyac olacaq. İdarəetmə bacarıqları zəif olan məktəblər yeni şərtlər altında çətinlik çəkə bilər, bu isə təhsilin keyfiyyətinə mənfi təsir göstərər. Məktəblərin yalnız daha çox şagird cəlb etməyə çalışaraq, qəbul meyarlarını yumşaltması da potensial problemlərdən biridir. Bu səbəbdən keyfiyyət və kəmiyyət arasında tarazlığı qorumaq üçün dəqiq nəzarət mexanizmləri tətbiq olunmalıdır”.
O, pilot layihənin 10 ümumitəhsil müəssisəsində həyata keçirilməsinin səbəblərinə də aydınlıq gətirib:
“Bu mərhələdə yeni sistemin üstünlükləri və çatışmazlıqları üzə çıxarılmalı, təhsil müəssisələrinin fəaliyyətində baş verən dəyişikliklər təhlil edilməlidir. Şagird sayı az və çox olan məktəblərin maliyyə göstəricilərinin müqayisəsi, həmçinin idarəetmə səmərəliliyinin artırılması üçün mexanizmlərin yaradılması vacibdir.
Çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün davamlı monitorinq və dəqiq strateji yanaşma tələb olunur”.
Qeyd edək ki, elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev növbəti ildə 10 ümumtəhsil müəssisəsinin pilot qaydada adambaşına maliyyələşməyə keçəcəyini elan edib.
