Rusiyalı hərbi ekspert, Xəzər Strateji Araşdırmalar İnstitutunun baş direktoru İqor Korotçenko Caliber.Az-a müsahibəsində qlobal siyasətdə baş verənləri şərh edib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.
— Ermənistanda sülh müqaviləsinin mümkün qədər tez imzalanmasının mümkünlüyündən getdikcə daha çox danışırlar, lakin eyni zamanda Yerevan aktivləri şəkildə silahlanır, yüz milyonlarla dollar dəyərində hücum silahlarının alınması üçün getdikcə daha çox müqavilələr bağlayır. Bunun sonu necə görünür- sülh, yoxsa müharibə?
— Hindistan beynəlxalq münasibətlərdə genişmiqyaslı təlatümlər etdiyi, qloballaşmanın öz mövqeyini itirdiyi, köhnə ittifaqların dağıldığı, çox vaxt və iki gündə yenilərinin yarandığı bir vaxtda Ermənistan da bu dünyada öz yerini tapmağa çalışır. Bir tərəfdən görürük ki, Azərbaycan və Türkiyə ilə əlaqələrə meyillik nümayiş etdirmələri, hansısa xəyali böyüklüyə tarixi iddiaların rədd edilməsi var. Biz görürük ki, Paşinyanın özü də imicini dəyişir və artıq iqtidara soxulmuş saqqallı müxalifətçi kimi yox, bir növ avropalaşmış, üzünü qırxmış siyasətçi kimi görünür.
Eyni zamanda hücum silahları, raketlər, operativ-taktik silahlar da alınır. Hindistandan, Fransadan hava hücumundan müdafiə sistemləri alınır, ABŞ hərbi təhsil bazasında Ermənistan ordusu üçün yeni kadrlar hazırlanır. Biz onu da bilirik ki, Ermənistan xarici kəşfiyyatı Fransa xarici kəşfiyyatı DGSE, Amerika Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi və s. ilə strateji tərəfdaşlıq müqaviləsi bağlayır. Ermənistan bütün ziddiyyətləri, tarixi inciklik kompleksləri, qisas istəkləri ilə sirf erməni qavrayışı ilə bacardığı qədər bu yeni dünyaya daxil olur. Ona görə də İrəvanın xoşməramlılığına ümid etmək mənasızdır: mən bunu 2020-ci ildə demişəm, indi də təkrarlaya bilərəm– yalnız diplomatiya və məqsədyönlü “cərrahi” maşınların kombinasiyası Ermənistanı məsuliyyətli davranmağa vadar edə bilər. Odur ki, Azərbaycan bu mülahizələri rəhbər tutaraq, danışıqlara, eyni zamanda müharibəyə hazır olan, hər an qapını döyə bilən dövlət kimi Ermənistanla münasibətlərini qurur. İkinci Qarabağ müharibəsində tam suverenlik əldə edilməsi üçün hərbi gücə arxalanmadan heç nə edə bilməzdiniz.
- Eyni zamanda belə bir fikir də var ki, deyirlər ki, bu prosesin əsas təşəbbüskarı Ermənistan deyil, kollektiv Qərbdir: İrəvanı silahlandıran Fransa, ABŞ və digərləri qüvvələr disbalansında maraqlıdırlar və bölgədə qarşıdurmada...
— İki tezis də düzgündür, bu, hər hansı maraqlara əsaslanan prosesdir. Və təbii ki, Yelisey sarayında prezident Makron belə bir siyasət formalaşdırır, bu o idarədir ki, həm orduda, həm də kəşfiyyatda Fransa Azərbaycanın əsas geosiyasi rəqibi kimi çıxış edir. Paris buna görə də Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmaq, Azərbaycanı zəiflətmək nəticədə Ermənistanı gücləndirmək və idarə etmək istəyir.
Fransanın siyasi dəstəyi güclüdür, lakin hətta Parisdə də bunun real olmadığını başa düşürlər. Ölkədə güclü mərkəzləşdirilmiş dövlət var və İkinci Qarabağ müharibəsində ölkənin silahlı qüvvələrinə rəhbərlik etmiş İlham Əliyev Azərbaycanın milli qəhrəmanı kimi qəbul edilir- Paris onun nüfuzunu və hakimiyyətini, ölkənin sabitliyini poza bilməyəcək. Fransa həqiqətən nə edə bilər? Ermənistanı silahla pompalayır, beynəlxalq trasda Azərbaycana qarşı çirkin oyunlar oynayır, antiazərbaycan koalisiya qurmağa çalışır. Lakin əldə olunan nəticə yoxdur, belə ki, Makron güclü, düşüncəli və güclü siyasətçilərdən biri olsa da, çox vaxt yalnız şəxsi motivlərin təsirləri altında mühüm siyasi qərarlar verir.
Şübhə yoxdur ki, Fransa Ermənistanın əsas müdafiəçisidir. Və bu uzun müddət davam edəcək. Fransanın planları Ermənistanı Azərbaycanla hərbi münaqişəyə sövq etməkdir; Gələcəkdə biz Ermənistanda Fransa hərbi bazalarını görə bilərik. Aydındır ki, Makron dövründə bu şəkildə davam edəcək və bizi ən az daha bir neçə il gərginlik gözləyir. Amma qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan problem axtarmır və münasibətləri korlamır- o, ancaq öz təhlükəsizliyinə və suverenliyinə təhdidlərə adekvat cavab verir. Eyni zamanda, Bakı Fransanı da “cəld” tutdu- anti-müstəmləkəçilik mövzusunu qaldırdı ki, bu da Fransanın bir dövlət kimi qurulmasına təsir edir. Azərbaycan indi, Fransanın müstəmləkə taxtının ayaqlarını məharətlə mişarlayır və Parisdə belə şeylər bağışlanmır. Aydındır ki, bu, fransız elitasının antaqonizmini gücləndirəcək, məhz Azərbaycan Fransanın müstəmləkə imperiyasının dağıdılması. məsələlərini gündəmə gətirir və Bakı bu məsələdə ön plana çıxır. Və obyektiv desək, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı indi Nyu-Yorkda deyil, Bakıda işləyir. Biz bəşəriyyətin gələcəyi ilə bağlı sualların indi harada həll olunduğunu görürük- Azərbaycanda COP29-da açılışında. Bakıda COP29-un idarəsini gözdən salmağa kim daha çox cəhd etdi? Şübhəsiz ki, bu Fransadır.
Yeni faktlar Parisin Afrikadakı suveren dövlətlərin rəhbərlərinə Bakıya səfər etməmələri üçün güclü təzyiqindən xəbər verir. Paris Brüssellə başqa başqa çirkin oyunlara da əl atıb, bununla da Azərbaycanı ləkələmək üçün informasiya kampaniyalarına başlayır və davam etdirir. Lakin BMT TŞ-nin daimi üzvü, nüvə derjavası Fransa Azərbaycanın gücü və nüfuzu ilə hesablaşmağa məcbur olur.
Prezident Lukaşenko bu mövzuda çox düzgün danışdı və qeyd etdi ki, “Azərbaycan Cənubi Qafqazda sabitlik və təhlükəsizliyə cavabdehdir, bunun üçün faktiki mandata malikdir”. Və bu gün hamı bunu qəbul edir.
ABŞ-a gəlincə, biz artıq Bayden administrasiyasından anti-Azərbaycan xarakterli hərəkətlər görmüşük. ABŞ özünün geosiyasi oyun paradiqmasında fəaliyyət göstərir, burada əsas məqsəd və proseslər Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı təsirini zəiflətmək və öz mövqelərini gücləndirməkdir. Və burada yenə də Ermənistan Amerikanın milli maraqları üçün itaətkar alət olmağa hazırdır. Unutmaq lazım deyil ki, ABŞ həmişə ölkələrdə 5-ci kolon yaratmağa çalışır lakin, Azərbaycanda bu cürlərin qarşısı qətiyyətlə alınıb. Lakin ABŞ bu cür işləri bağışlamır. Xüsusən də ABŞ-a lazım olan rəngli inqilablar qurmaq üçün işləməkdən boyun qaçıranları. Deməli, “düşmənimin düşməni mənim dostumdur” məşhur məntiqinə əsaslanaraq, ABŞ Ermənistanı gücləndirəcək. İndi Paşinyan sülhdən danışır, amma onun Şuşada necə rəqs etməsini, Qarabağ klanının belə verə bilmədiyi bəyanatlar verməsini hamı yaxşı xatırlayır. Tonoyanın doktrinası hələ də çox eşidilir: yeni müharibə- yeni ərazilər. Ona görə də Azərbaycanın hərbi gücü, iqtisadi və siyasi nüfuzu amili Cənubi Qafqazda sabit vəziyyətin olması və Ermənistanın revanşist istəklərini məhdudlaşdıran ən mühüm şərtdir.
— Trampın gəlişi Vaşinqtonun Cənubi Qafqaz siyasətinə təsir edə bilərmi?
- Məncə, heç kim Trampın bu məsələyə gəlişindən xüsusi bir şey gözləmir- hər şey çox qeyri-müəyyəndir. Siz isə rahatlamamalısınız, əksinə, erməni lobbisinin ABŞ-da böyük təsir imkanlarına malik olduğundan çıxış etməlisiniz, ona görə də, şübhəsiz ki, o, yeni Amerika administrasiyasında yeni lobbiçilər tapacaq. Bu prosesi, payızın və ya qışın başlanğıcı prosesi kimi dayandırmaq olmaz.
Amma qeyd etmək olar ki, Trampın əsas vəzifələrə irəli sürdüyü şəxslər nadir istisnalarla hökumətdə praktiki təcrübəsi olmayan kadrlardır və buna görə də bu namizədlərin hakimiyyətə gəlməsi ABŞ-ın beynəlxalq münasibətlər sahəsində mövqeyini xeyli dəyişə bilər. Ona görə də biz praqmatik siyasət quraraq ən pisə hazırlaşmalı və Trampın gəlişinin dünya siyasətində gözlənilməzliyin yeni raundu olmasından çıxış etməliyik. Bəlkə daha yaxşı olacaq, amma bu cür proqnozlar vermək hələ tezdir.
— Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı hazırkı siyasi kursunu necə müəyyənləşdirə bilərik?
— Rusiya isteblişmentinin bütün son bəyanatlarına nəzər salsaq, bir qayda olaraq, bunlar: Azərbaycana hörmətin vurğulanması, Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyinə görə qınaqlanması, Qafqazda vəziyyəti sarsıtmağa çalışan Qərb oyunçularının tənqididir.
Rusiya İrəvanın imzalamağı təklif etdiyi yarımçıq müqavilə deyil, tam hüquqlu, ədalətli sülh müqaviləsi bağlanmasında israrlıdır. Yeri gəlmişkən, Paris və Vaşinqtonun indi İrəvana tövsiyə etdiyi budur: bir növ müvəqqəti sülh müqaviləsi imzalayın, sonra isə ümumiyyətlə, heç nəyi müzakirə etməyin, gələcəkdə yeni erməni revanşı üçün fürsət pəncərəsi buraxın. Rusiya bu cür təkliflərin əleyhinədir və Moskvanın hazırkı mövqeyi ondan ibarətdir ki, Azərbaycan strateji müttəfiqdir, regionda ən mühüm iqtisadi tərəfdaşdır, onunla münasibətlər son dərəcə uğurludur və getdikcə inkişaf edir.
Rusiya ilə Ermənistan arasında münasibətlər, əksinə, demək olar ki, hər gün pisləşir .
Təsir tədbirlərinə gəlincə, əgər nəsə baş verərsə, Rusiyanın İrəvana təsirli iqtisadi təsir rıçaqları var, lakin onlardan istifadə Paşinyanın Qərbə doğru təkamülünün nə qədər davam edəcəyindən asılıdır.
— Bununla belə, biz başqa bir tendensiya da müşahidə edirik, yəni İrəvanla Moskva arasında ticarət dövriyyəsinin artması...
— Bəli, indi anti-Rusiya sanksiyalarından əsas faydalanan Ermənistandır. Moskva ilə İrəvan arasında ticarət dövriyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə artması çoxlarını təəccübləndirir, lakin Ermənistan burada böyük üstünlüklərə malikdir və öz payını almağa çalışır. Qeyd edirəm ki, Paşinyanın indiki, kifayət qədər hiyləgər siyasətinin mahiyyəti budur- hərbi və təhlükəsizlik sahəsində münasibətləri kəsmək, lakin ticarət-iqtisadi əlaqələri saxlamaq və hətta inkişaf etdirmək. Paşinyan dəfələrlə KTMT-dən çıxdığını bəyan edib, lakin gördüyümüz kimi, Aİİ-dən çıxmaq istəyini dilə belə gətirmir. Erməni praqmatizminin xisləti, məlum, lakin tam doğru olmayan “o da balıq yemək istəyir...” deməyə uyğundur. Bu, əslində İrəvanın indiki strateji düşüncəsinin birbaşa təsviridir.
Tərcümə - Elçin Bayramlı
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “İctimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb
