Boloniya Prosesi Avropa təhsil məkanında vahid sistem yaratmaq məqsədilə 1999-cu ildə başlayan bir təşəbbüsdür. Azərbaycan 2005-ci ildən bu prosesi qəbul etmiş və təhsil sistemini bu yanaşmaya uyğunlaşdırmağa çalışmışdır. Boloniya sisteminin əsas məqsədləri arasında tələbələrin mobilliyini artırmaq, akademik və peşəkar səviyyədə tanınma təmin etmək, həmçinin universitetlərdə rəqabətqabiliyyətli mühit yaratmaq var. Lakin Azərbaycan universitetlərində bu sistemin tətbiqi ilə bağlı müəyyən problemlər mövcuddur.
Boloniya sisteminin əsas elementləri
Boloniya sistemi kredit sistemi (ECTS), iki pilləli təhsil (bakalavr və magistratura), tələbəyönümlü tədris yanaşması və diplomların tanınmasını əhatə edir. Bu elementlər tələbələrin akademik cəhətdən daha sərbəst olmalarını və Avropa ali təhsil məkanında daha asan inteqrasiyanı təmin edir. Lakin sistemin Azərbaycan reallıqlarına uyğunlaşdırılması müəyyən çətinliklərlə müşayiət olunur.
Qənaətbəxş tərəflərMobillik imkanları: Boloniya sisteminin tətbiqi nəticəsində azərbaycanlı tələbələr xaricdə təhsil almaq və orada əldə etdikləri diplomların tanınması baxımından daha çox imkan qazanmışdır. Bu, Azərbaycanın ali təhsil məkanının beynəlxalq səviyyədə inteqrasiyasını gücləndirir.Kredit sistemi: ECTS tələbələrin akademik fəaliyyətlərini daha çevik şəkildə planlaşdırmasına imkan verir. Bu, xüsusilə seçmə fənlərin artırılması ilə təhsildə tələbə maraqlarının təmin edilməsinə kömək edir.Problemlər və çətinliklərTələbəyönümlü yanaşmanın zəifliyi: Boloniya prosesinin tələb etdiyi tələbəyönümlü tədris yanaşması Azərbaycan universitetlərində tam həyata keçirilməmişdir. Müəllimlərin ənənəvi tədris metodlarına üstünlük verməsi tələbələrin sərbəst öyrənmə bacarıqlarının inkişafını məhdudlaşdırır.Texniki və maddi resursların çatışmazlığı: Sistem tələb edir ki, universitetlər müasir laboratoriyalar, kitabxanalar və rəqəmsal resurslarla təmin olunsun. Təəssüf ki, Azərbaycanın bir çox ali təhsil müəssisəsində bu imkanlar məhduddur.Kreditlərin hesablanmasında uyğunsuzluq: Bəzi universitetlərdə kreditlərin tədris yükünə uyğun hesablanması ilə bağlı problemlər qalmaqdadır. Bu, tələbələr arasında çaşqınlıq yaradır və sistemin effektivliyini azaldır.Karyera bazarına uyğunluq: Təhsil proqramlarının əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması sahəsində problemlər mövcuddur. Bu, məzunların iş tapmaqda çətinlik çəkməsinə səbəb olur.Gələcək perspektivlər və tövsiyələrTədrisin yenilənməsi: Müasir tədris metodlarının, xüsusilə interaktiv və tələbəyönümlü yanaşmaların tətbiqi genişləndirilməlidir. Müəllimlərin peşəkar inkişafına xüsusi diqqət ayrılmalıdır.İnfrastrukturun təkmilləşdirilməsi: Universitetlər maddi-texniki bazalarını gücləndirməli, müasir laboratoriyalar və rəqəmsal resurslarla təmin olunmalıdır.Kredit sisteminin optimallaşdırılması: Kreditlərin hesablanması Avropa standartlarına uyğun şəkildə həyata keçirilməli və tələbələrə daha çox seçmə fənn təklif olunmalıdır.Əmək bazarı ilə əlaqələrin gücləndirilməsi: Universitetlər ilə işəgötürənlər arasında əməkdaşlıq genişləndirilməli və təhsil proqramları əmək bazarının tələblərinə uyğun yenilənməlidir.
Azərbaycan universitetlərində boloniya sisteminin tətbiqi müəyyən irəliləyişlərə səbəb olsa da, onun tam təsirli olması üçün əhəmiyyətli dəyişikliklər tələb olunur. Sistem yalnız o zaman uğurlu ola bilər ki, tələbələrin maraqları, təhsil prosesinin keyfiyyəti və əmək bazarının tələbləri arasında balans yaradılsın. Bu istiqamətdə həm dövlət, həm də universitet rəhbərlikləri ardıcıl addımlar atmalıdır.
Bəhman Hüseyn
