Dünyada Fransanın mövqeyini əhəmiyyətli dərəcədə sarsıdan, ölkənin beynəlxalq nüfuzunu yerlə bir edən prezident Emmanuel Makron daxildə də böyük siyasi böhrana səbəb olub. Bu gün siyasi və hökumət böhranı yaşayan Fransa çox ciddi sosial-iqtisadi problemlər içində boğulur.
Vəziyyətdən çıxış üçün Makronun hökumət qurmaq cəhdləri də hansısa səmərə vermir. İfrat solçu və ifrat sağçı qüvvələrin parlamentdə prezidentin namizədlərinə etimadsızlıq səsi bildirmək niyyətində olduğu bir şəraitdə Makronun stabil hökumət yaratmaq çətinliyi özünü qabarıq büruzə verir. Çox güman ki, tərəflər gələn ilin yeni büdcəsi ilə bağlı razılığa gələ bilməyəcəklər. Lakin bu halda fransızların rifahı naminə siyasətçilər kompromis texniki büdcəyə, bəlkə də mərkəzçi baş nazirlə - texnokratla razılaşmalı olacaqlar. Parlament partiyalarının liderləri baş nazir postuna potensial namizədləri müzakirə etmək üçün Makronla görüşüb. Ölkə başçısı təqaüdə çıxan Mişel Barnierin yerinə kimin keçəcəyinə qərar versə də parlamentdə dəstək qazana bilmir. Halbuki, müxtəlif siyasi spektrlərin nümayəndələri ilə görüş Beşinci Respublika Prezidentinə çətin seçimdə kömək etməli idi. Bununla belə, namizədin təsdiqlənəcəyi fakt deyil, nəinki onun vəzifədə uzun müddət qalması. Fakt budur ki, nə “Milli Birlik” Partiyasının de-fakto lideri Marin Le Pen, nə də ifrat solçu “Fəth olunmamış Fransa”nın nümayəndələri Makronla əlaqə saxlayıb. Lakin Barnierin istefasını Milli Assambleyada ən çox yerə sahib olan bu iki siyasi qüvvə həyata keçirib. Makronun planı əslində solçu koalisiyanı parçalamaq və “Fəth olunmamış Fransa”nın müttəfiqlərini əməkdaşlığa inandırmaq idi. Lakin siyasi rəqiblərlə müttəfiqlik strategiyası yayda keçirilən parlament seçkilərinin ikinci turunda olduğu kimi artıq prezidentə uğur gətirmir. Siyasi qüvvələr artıq partiyaların fikirlərinə məhəl qoyulmamasına dözmək istəmir və bu, Makronu demək olar ki, çıxılmaz vəziyyətə salır. Rusiya Elmlər Akademiyasının Avropa İnstitutunun Sosial və Siyasi Tədqiqatlar şöbəsinin aparıcı elmi işçisi Sergey Fyodorov bu fonda qeyd edir: “Makronun “Fəth edilməmiş Fransa”nın bir hissəsi olmayan solçulara olan ümidi çox güman ki, özünü doğrultmayacaq. Baş nazirliyə namizəd yəqin ki, vəzifəyə keçəcək, çünki bunun əleyhinə səs vermək “Milli Birlik” Partiyasının planlarına daxil deyil. Lakin sonra Barnierlə baş verən hekayənin təkrarlanması tamamilə mümkündür”. Ekspert qeyd edib ki, vəziyyəti həll etmək cəhdində prezident həddindən artıq sərt addımlara gedərək konstitusiyanın 16-cı maddəsindən istifadə edə bilər: sadəcə olaraq fövqəladə vəziyyət elan etmək.
Ancaq belə bir addım ifrat xarakterə malik olardı: “Fakt budur ki, siyasi böhrana baxmayaraq, ən azı texniki büdcə qəbul ediləcək. Əks halda vəziyyət tamamilə fəlakətli olacaq. Axı maaşlar verilməli, sosial sahə fəaliyyət göstərməlidir. Başqa bir şey odur ki, populist qüvvələr böyük büdcə kəsiri ilə belə bütün bunların eyni səviyyədə işləməsini istəyirdilər. Amma bu, maliyyə baxımından mümkün deyil”.
Ekspert əlavə edib ki, siyasi döyüşlərə çox da qarışmayan və ya mötədil mərkəzçi bir baş nazir namizədliyini irəli sürmək olar. Ümumilikdə siyasi sabitliyə nail olmaq ən azı gələn yaya qədər çətin olacaq, Makron yalnız həmin vaxt yeni parlament seçkiləri təyin edə bilər. Bu arada "Politico" qəzeti Fransanın müdafiə sənayesinin adı açıqlanmayan rəsmisinə istinadən məlumat yayıb ki, hökumət böhranı ölkənin müdafiə büdcəsini 3,3 milyard avro artırmaq planlarını alt-üst edir ki, bu da müdafiə podratçıları ilə münasibətlərini korlaya bilər. “Hökumət istehsalçılara “narahat olmayın, biz sifariş verəcəyik” deməklə onları istehsal etməyə təşviq edərsə və sonra onları yerləşdirməzsə, bu, problem yaradacaq”, - nəşr rəsminin sözlərindən sitat gətirib. O, həmçinin bildirib ki, büdcənin artırılması planları gecikdirilsə, hər hansı bir azalma çox güman ki, adi silahlara sərmayəyə təsir göstərəcək, çünki hakimiyyət nüvə silahından çəkindirmə qabiliyyətini qurban verməyəcək. Ekspertlər isə qeyd edir ki, Fransada mövcud siyasi böhran məhz Emmanuel Makronun yanlış idarəçiliyi və yanlış qərarlarının nəticəsidir. Makronun bu cür siyasəti Fransa vətəndaşları arasında getdikcə daha çox narazılıq yaradıb və bu, yayda Avropa Parlamentinə keçirilən seçkilərin nəticələrində də özünü göstərib. Məhz belə gedişata görə Makron Fransa parlamentini yenidən formatlaşdırmaq qərarına gəldi və növbədənkənar seçkilər təyin etdi. Amma o,xalqı inandıra bilmədi. Faktiki olaraq parlamentdə üç əsas siyasi qüvvə – ultrasağçılar, ultrasolçular və Makronun özünün partiyası yer aldı, ancaq hökuməti parlament azlığı formalaşdırdı. Dekabrın 4-də isə Fransa parlamenti son 62 ildə ilk dəfə hökumətə etimadsızlıq votumu verib. Hətta ultrasağ və ultrasol partiyalar da bu məqsədlə birləşdilər. Fransa tarixində heç vaxt baş verməyən hadisə yaşandı. Makron ona qarşı olan iki tamamilə fərqli qüvvəni ortaq məxrəcə gətirməyi bacardı. İndi Makron hakimiyyətdən bərk-bərk yapışıb, ona qarşı yönələn heç bir tənqidi qəbul etmir, yalnız məhdud sayda olan yaxın çevrəsi ilə məsləhətləşir və bütün bunları yerli mətbuatda dərc olunan məqalələr sübut edir. Hazırkı şərait onu göstərir ki, Makron, çox güman, səlahiyyət müddətinin sonuna qədər postunda qala bilməyəcək. Bütün bunların fonunda Makronun reytinqi sürətlə enməyə davam edir. Son rəy sorğularına görə, artıq fransızların 56 faizi Makronun istefasını dəstəkləyir.
Samirə SƏFƏROVA
