Dekabrın 21-də qış gündönümü astronomik mənada qışın başlanğıcından xəbər verir.
"Cebheinfo.az" xəbər verir ki, məşhur yanlış təsəvvürün əksinə olaraq, dekabrın 21-də günlər qısalmağa başlamır.
Bu tarixdən sonra Şimal yarımkürəsində günlər uzanmağa, gecələr qısalmağa başlayır.
Cənub yarımkürəsində isə bunun əksi proses gedir. Dekabrın 21-i Cənub yarımkürəsi üçün yayın və gecələrin uzanacağından xəbər verir.
Digər tərəfdən, elmi nöqteyi-nəzərdən, dekabrın 21-də qış gündönümü əslində şənbə günü müəyyən bir vaxtda baş verəcək.
21 dekabr və 21 iyun kimi həm fəsilləri, həm də gündönümünü yaradan xüsusiyyət (bu tarixlər ildən-ilə bir gün fərqlənə bilər) ümumidir:
Yer oxunun əyilməsi.
Gündönümü və fəsillər Yerin Günəşə nisbətən təxminən 23,5 dərəcə bucaq altında əyilməsi səbəbindən baş verir.
NASA-nın Goddard Kosmik Uçuş Mərkəzinin Heliofizika Elmi Bölməsindəki astrofizik Maykl SF Kirk Livescienceə deyib:
"Planetimiz düz ox üzərində fırlanmaq əvəzinə, bir az əyilmişdir".
Bu əyilmə o deməkdir ki, Şimal və Cənub yarımkürələri müxtəlif vaxtlarda fərqli miqdarda Günəş işığı alırlar. Planet Günəş ətrafında hərəkət etdikcə hər yarımkürənin aldığı işıq miqdarı il ərzində dəyişir.
Məhz buna görə mövsümlər baş verir. Az işıqlı yarımkürə qış şəraitini yaşayarkən, daha çox işıqlı bölgə istilikdən həzz alır.
Şimal yarımkürəsinin çox hissəsi qış aylarında çox az gün işığı alır. Cənub yarımkürəsi eyni tarixlərdə bunun əksini yaşayır.
Şimal yarımkürəsində qış gündönümü hər il iki gündən birinə düşür:
21 dekabr və ya 22 dekabr. Cənub yarımkürəsində qış gündönümü 20 və ya 21 iyunda baş verir.
Bu il qış gündönümü hamıya məlum olan 21 dekabr tarixinə düşdü.
Tarixlərin dəyişməsi Qriqorian təqvimindən istifadə etməyimizlə bağlıdır. Bu təqvim bir ilin 365 gün davam etdiyi fərziyyəsinə əsaslanır.
Halbuki reallıqda Yerin Günəş ətrafında fırlanmasını tamamlaması üçün 365 gün 6 saat vaxt lazımdır. Bu 6 saatı kompensasiya etmək üçün hər dörd ildən bir fevral ayına əlavə bir sıçrayış günü əlavə olunur.
Təqvim sistemimizdəki bu uyğunsuzluq səbəbindən gündönümü və bərabərlik həmişə eyni günə düşmür.
Yer oxunun əyilməsi ilə bağlı yaranan başqa bir yanlış fikir dekabrın 21-nin gecə-gündüz bərabərliyi olmasıdır.
Qış gündönümündə, dekabrın 21-də, Şimal yarımkürəsində şimala doğru hərəkət etdikcə günəşə məruz qalma müddəti azalır.
Bu yarımkürədə olanlar görə bilərlər ki, hətta günorta vaxtı da Günəş birbaşa səmada deyil.
Günorta Günəşi qış gündönümündə daha aşağı enlikdə, Ekvatordan təxminən 23,5 dərəcə cənubda, Avstraliya, Çili, Braziliyanın cənubu və Cənubi Afrikadan keçən Oğlaq Tropikinin birbaşa üstündə görünür.
Kirk qeyd edir ki, Günəş bu enliklərdə günorta saatlarında zirvəsinə çatır, daha çox şimal enliklərində isə "üfüqdən bir qədər yuxarı qalxır və yenidən batır".
Ancaq 21 dekabr və ya 21 iyun gecə-gündüz bərabərliyi deyil. Günün bərabərliyi martın 21-də və sentyabrın 21-də baş verir, bu zaman hər iki yarımkürə eyni miqdarda gündüz işığı alır (bu tarixlər də ildən-ilə bir gün fərqlənə bilər).
Bu tarixlərdə Günəş günorta saatlarında ekvatordan 90 dərəcə yuxarıda birbaşa yuxarıda görünür və hər iki yarımkürədə gecə ilə gündüz bərabər şəkildə yaşayır.
Şimal yarımkürəsində martın 21-i yaz bərabərliyi, sentyabrın 23-ü isə payız bərabərliyidir.
