Ermənistan Rusiya ilə Qərb arasında vurnuxur
Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT) üzv ölkələrin Qırğızıstanda sentyabrın 15-dək davam edəcək “Qarşılıqlı fəaliyyət-2024” hərbi təlimləri keçirilir. Təlimlərdə 5 mindən çox hərbi qulluqçu və 900-dən çox silah, hərbi və xüsusi texnika iştirak edir. Manevrlərə Belarus, Rusiya, Qırğızıstan, Tacikistan və Qazaxıstandan kontingent gəlib. Döyüş təliminə Əlcəzair, Misir, Hindistan, İran, Çin, Monqolustan, Pakistan, Səudiyyə Ərəbistanı, Özbəkistan, BMT və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının nümayəndələri nəzarət edəcək. Bircə “əmma” var: KTMT üzvü Ermənistan yenidən təlimlərdə iştirakdan imtina edib.
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan avqustun 31-də ölkəsinin KTMT üzvlüyünü dondurduğunu elan edib. “İndi biz başqa qərar qəbul etməyə ehtiyac görmürük, lakin bu o demək deyil ki, gələcəkdə başqa qərar qəbul etməyəcəyik”, - deyə Ermənistan lideri vurğulayıb. Son aylarda İrəvanın təşkilatla münasibətlərinin necə inkişaf etdiyini nəzərə alsaq, başqa şeylərlə yanaşı, hələ hüquqi cəhətdən təsbit olunmamış yekun fasilədən danışa bilərik.
Erməni sakinləri arasında aparılan sorğulara əsasən, hadisələrin bu cür inkişafı ictimaiyyətin ciddi müqavimətinə səbəb olmayacaq. Xüsusilə, iyulda MPG-nin (Beynəlxalq Gallup Assosiasiyasının rəsmi erməni nümayəndəsi) direktoru Aram Navasardyan bildirmişdi ki, respondentlərin yalnız 16,9%-i İrəvanın KTMT üzvlüyünü saxlamalı olduğuna inanır. 29% NATO-ya daxil olmağın, 44,3% isə respublikanın neytral ölkəyə çevrilməsinin tərəfdarıdır. Eyni zamanda, 2024-cü ilin fevralından KTMT tərəfdarları 10% azalıb, NATO isə 7% artıb.
Bir təşkilatda baş verənləri izah etmək olar. Ermənistan hakimiyyəti Qarabağdakı hadisələrə görə məsuliyyəti Rusiya və onunla əlaqəli KTMT-nin üzərinə qoyur. Bununla paralel olaraq, onlar NATO ölkələrinin dəstəyini almağa çalışırlar ki, alyans Azərbaycanla danışıqlarda onların maraqlarını qorumağa kömək etsin. Eyni zamanda, 1990-cı illərin əvvəllərindən etibarən KTMT üzvləri Bakı ilə İrəvanla əlaqələrdən ya geri qalmayacaq, ya da səviyyəcə onları üstələyən münasibətlər qurublar. Son bir neçə ildə geosiyasi qeyri-müəyyənlik fonunda neft ehtiyatları, dənizə çıxışı, Rusiya ilə dostluq əlaqələri və Türkiyə ilə əməkdaşlığa malik Azərbaycan demək olar ki, tamamilə təcrid olunmuş Ermənistandan daha cəlbedici tərəfdaş kimi görünür.
KTMT-də münasibətlərin dəyişməsi ona gətirib çıxarıb ki, Belarus rəhbəri Aleksandr Lukaşenko azərbaycanlı həmkarı İlham Əliyevə komplimentlər söyləməkdən çəkinmir və İrəvanı xarici siyasətinə görə açıq şəkildə tənqid edir. Paşinyan da öz növbəsində Rusiya və Belarusu nəzərdə tutaraq “KTMT üzvü iki ölkənin Ermənistana qarşı müharibə hazırladığını” açıqlayıb.
Cəmi bir neçə il əvvəl ermənilər belə bir şey təsəvvür edilə bilməzdilər. Bir qayda olaraq, Cənubi Qafqaz üzrə rusiyalı ekspertlər baş verənləri Moskvanın əsas qüvvələrinin Ukraynaya yönləndirilməsi ilə əlaqələndirirlər, ona görə də digər güclər bu fürsətdən istifadə edərək regionda mövqelərini möhkəmləndirməyə çalışırlar. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Bakıya səfəri zamanı verdiyi bəyanatı da eyni məcrada qəbul etmək olar. Onun sözlərinə görə, Moskva “ilk növbədə, təbii ki, Ukrayna istiqamətində” böhranlarla üzləşib, lakin Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı vəziyyətə tarixi müdaxiləsi diktə edir ki, tərəflər bu hadisələrdə “tələb olunan dərəcədə” iştirak etməlidir.
Təbii ki, bir gün Rusiya öz “qurşaqdan aşağı”sına” daha çox diqqət yetirə biləcək və o zaman Ermənistanın və digər dövlətlərin ona münasibəti dəyişməyə başlayacaq. İndi sual bunun nə vaxt baş verəcəyi və regionun o vaxta qədər nə dərəcədə dəyişəcəyi deyil, o vaxta qədər Rusiya Federasiyasının əlində hansı təsir rıçaqlarının qalacağıdır?
V.VƏLİYEV
