Amerika mikroprosessor istehsalçısı "Intel" biznesin optimallaşdırılması səbəbindən Almaniya və Polşada zavodların tikintisinin təxminən iki il müddətinə dondurulduğunu elan edib. Malayziyada zavod tikmək perspektivi də qeyri-müəyyən olaraq qalır. Şirkət böyük itkilərə məruz qalır və işçilərin sayını azaldır. Baş verənlərin əsas səbəblərindən biri mikroprosessorlara tələbatın azalmasıdır.
"Intel"in icraçı direktoru Patrik Gelsinger öz bloqunda Polşa və Almaniyada layihələrin iki il müddətinə dayandırıldığını açıqlayıb. Şirkətin maliyyə hesabatlarına baxanda onun motivləri aydın görünür. Avqustda məlum olub ki, ikinci rüb üçün istehsalçının itkiləri 1,61 milyard dollar təşkil edib, işçilərin 15%-ni, yəni 15 min nəfəri ixtisar etmək qərara alınıb.
Şirkətin səhmləri ilin əvvəlindən demək olar ki, 60% ucuzlaşıb. Bununla belə, şirkətin mahiyyətcə bölünməsi və fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi qərarından sonra onlar 14% bahalaşıb. "Intel"in iqtisadi problemləri həll edilmiş ola bilər, lakin siyasi nəticələrinin ciddi olduğu bildirilir. Axı hər iki layihə qismən də olsa, Avropa İttifaqının vəsaiti hesabına həyata keçirilir. Onlar da iki ölkənin büdcəsindən maliyyələşib.
Almanlar "Intel"ə 10 milyard avro subsidiya verib. Bu, onların əvvəlcə verməyi planlaşdırdığından üç dəfə çoxdur. Layihənin ümumi dəyəri 30 milyard avro dəyərində qiymətləndirilirdi. Polşadan maliyyələşmə o qədər də səxavətli olmasa da, oradakı zavod daha az təsir edici idi. Varşava yaxınlığında zavodun tikintisi üçün ümumi layihə dəyəri 4,7 milyard avro olan 1,8 milyard dollar ayrılıb. Buna görə də Qərb mediası "Intel"in qərarını Aİ-yə “böyük zərbə” adlandırıb. Şirkət əmin edir ki, İrlandiyadakı zavodda istehsalı artıra biləcək. Media və ola bilsin ki, Aİ rəhbərliyi buna şübhə ilə yanaşır.
Tayvan, Cənubi Koreya və xüsusilə Çindən çip tədarükündən Avropa müstəqilliyinə nail olmaq üçün bahalı planlar risk altındadır. Avropa İttifaqı yarımkeçirici istehsalının inkişafı üçün 43 milyard avro ayırmışdı. Avropa Parlamentinin ötən il qəbul etdiyi çip qanunu iddialı məqsədə nail olmaq məqsədi daşıyır: 2030-cu ilə qədər Aİ indikindən bir neçə dəfə çox istehsal etməli və onun qlobal çip bazarındakı payı 10%-dən 20%-ə yüksəlməlidir.
AB-nin Uzaq Şərqdən gələn tədarüklərdən müstəqilliyinə nail olmaq mövzusu Çinin Tayvanı geri qaytarması ehtimalı səbəbindən siyasi aktuallıq qazanıb. Söhbət müharibədən gedirsə, adanın qüruru olan nəhəng TSMC-nin istehsal gücü risk altında olacaq. Onlar əziyyət çəkə və ya AB üçün daha da pisi Çinin nəzarəti altına düşə bilər. TSMC yüksək texnologiyalı yarımkeçiricilərin istehsalında çətinliklər yaşayır və onların öhdəsindən gəlməyə çalışır, ancaq onun uğursuz olduğunu da söyləmək olmaz.
Bu, Avropanın yarımkeçiricilər istehsalında yer qazanmaq qabiliyyətinə dair şübhələrin yarandığı ilk hal deyil. Brüssel litoqrafiya sahəsində holland inhisarçısı AMSL və Belçikanın “Imec” tədqiqat bölməsinə arxalanaraq Avropa İttifaqının texnoloji müstəqilliyinə doğru addım atmaq niyyətində olduğu halda, ABŞ-da avropalılardan yan keçir. Bunu hətta "Intel" ilə bağlı vəziyyətdə də görmək olar.
Bir sözlə, yarımkeçiricilər bazarına nəzarət yarışı gözümüzün önündə gedir və "Interl" əsas iştirakçıdır. ABŞ-da da ona subsidiyalar verilir - onların məbləği 52 milyard dolları ötür. Nəticədə, "Intel" Arizona, Oreqon, Nyu-Meksiko və Ohayoda zavodların tikintisini dayandırmamaq qərarına gəlib. Eyni zamanda, Vaşinqton xatırlayır ki, “Asiya pələngləri” öz mövqelərindən əl çəkmək niyyətində deyillər. Belə ki, Cənubi Koreyada 2042-ci ilə qədər yarımkeçirici sənayenin inkişafına 422 milyard dollar sərmayə qoymağı planlaşdırırlar ki, bunun da 229 milyard dollarını "Samsung" ayırmağı düşünür. Təbii ki, bundan sonra bazarda rəqabət güclənəcək.
Maraqlıdır ki, "Intel" şirkətin bütün çətinliklərinə baxmayaraq, Pentaqon ilə əməkdaşlığı heç bir şəkildə azaltmaq niyyətində deyil. Əksinə, bu əlaqələr dərinləşir. Bazar ertəsi şirkət ABŞ-nin hərbi məqsədlər üçün çiplərin, xüsusən də elektron kəşfiyyat avadanlıqlarının hazırlanması üçün ona 3 milyard dollar ayıracağını açıqlayıb.
S.ELAY
XQ
