Bakı, 3 oktyabr, AZƏRTAC
Alimlər ölmüş orqanizmin hüceyrələrinin hətta ölümdən sonra da fəaliyyət göstərə biləcəyi “üçüncü vəziyyət” aşkar ediblər.
AZƏRTAC xarici mediaya istinada xəbər verir ki, Vaşinqton Universitetinin tədqiqat qrupu ölü hüceyrələrin özlərini hərəkət etdirə, bərpa edə və çoxalda bilən yeni həyat formalarına çevrildiyini açıqlayıb.
Alimlər ölüm-dirim xaricində “üçüncü vəziyyət” adlandırdıqları yeni bir vəziyyət kəşf ediblər. Ənənəvi olaraq həyat və ölüm bir-birinə zidd anlayışlar kimi qəbul edilsə də, ölü orqanizmlərin hüceyrələrindən yeni çoxhüceyrəli həyat formalarının yaranması bu qavrayışı dəyişə bilər. Cəmiyyətdə ölüm orqanizmin fəaliyyətinin dönməz şəkildə dayandırılması kimi qəbul edilir. Bununla belə, orqan donorluğu kimi təcrübələr göstərir ki, müəyyən orqanlar və hüceyrələr ölümdən sonra da fəaliyyətlərini davam etdirə bilirlər.
Son araşdırmalar bəzi hüceyrələrin qida, oksigen, bioelektrik və biokimyəvi şəraitlə təmin olunduqda ölümdən sonra yeni funksiyalar qazanaraq çoxhüceyrəli orqanizmlərə çevrilmə qabiliyyətinə malik olduğunu ortaya qoyub. Məsələn, ölü qurbağa embrionlarından alınan dəri hüceyrələri laboratoriyada “ksenobot” adlanan yeni orqanizmlərə çevrilib. Bu orqanizmlər orijinal bioloji rollarından kənar davranışlar nümayiş etdirərək ətraf mühitdə hərəkət edə bilirlər.
Alimlər aşkar ediblər ki, insanın ağciyər hüceyrələri də özbaşına hərəkət edə bilən “antrobot” adlanan miniatür çoxhüceyrəli orqanizmlərə çevrilə bilir. Bu antrobotlar həm də zədələnmiş neyron hüceyrələrini bərpa etmək qabiliyyətinə malikdirlər.
Həyat ölümlə bitmir. Tədqiqat hüceyrə sistemlərinin plastikliyini və postmortem dövrdə orqanizmlərin yeni formalara çevrilmə qabiliyyətini ortaya qoyur. Üçüncü vəziyyət həyatın ölümlə bitmədiyini, çevrilmə yolu ilə davam edə biləcəyi fikrini gücləndirir.
Bundan əlavə, bu vəziyyət tibb sahəsində yeni müalicə imkanları təklif edir. Məsələn, antrobotlar müalicələrin aparılması və ya zədələnmiş toxumaların təmiri kimi tətbiqlərdə istifadə oluna bilər. Məhdud bir ömrün olması da nəzarətsiz hüceyrə artımının qarşısını alır. Gələcəkdə müalicə etməkdə çətinlik çəkdiyimiz bir çox məsələlər üçün daha effektiv həllər hazırlamaq mümkün ola bilər.
