ABŞ-də hər il 795 mindən çox insan insult keçirir və bu hadisələr uzunmüddətli əlilliyə və hətta ölümə səbəb ola bilər. Amerika Ürək Assosiasiyası (AHA) və Amerika İnsult Assosiasiyası (ASA) insultun qarşısının alınması üçün 2024-cü il təlimatlarını yeniləyərək bu sahədə önəmli addım atıblar.
Yenilənmiş təlimatlar sağlamlıq mütəxəssislərinə yeni elmi nailiyyətlər əsasında daha dəqiq və effektiv müayinə, profilaktika və müalicə tədbirlərini təmin etməyə imkan verir.
Yeni təlimatlar insultun qarşısının alınmasında cinsiyyət, yaş və digər sosial faktorları nəzərə alaraq daha fərdi yanaşmalar təklif edir. Burada sağlam qidaya çıxış, sığorta və təhlükəsiz yaşayış mühiti kimi sosial determinantların yoxlanılması tövsiyə olunur. Təlimatlar hamiləlik və doğuş dövründə ağır hipertoniya hallarının diqqətlə izlənməsini və lazım gələrsə, müvafiq dərmanlarla müalicə olunmasını da əhatə edir.
Yenilənmiş təlimatlar insult riskini artıran bəzi sağlamlıq şərtlərinə, o cümlədən miqren və endometrioza diqqət çəkir. Miqren xəstələrinə damar risklərinin qiymətləndirilməsi və kombinə hormonal kontrasepsiyadan çəkinmə tövsiyə edilir. Həmçinin endometriozun insult riski yaratdığı müəyyən edilib və müayinə ilə risk faktorlarının təyin olunması təklif olunur. Təlimatlar vurğulayır ki, sağlamlıqla bağlı sosial determinantlar – yəni bir insanın yaşadığı ətraf mühit, qida təhlükəsizliyi və sağlamlıq xidmətlərinə çıxışı – insult riskinə birbaşa təsir göstərə bilər. AHA və ASA bu sahədə həkimlərə risk faktorlarını daha dəqiq qiymətləndirmək və qarşısını alma tədbirlərini inkişaf etdirmək üçün geniş araşdırmalar aparır. Yeni təlimatlar pəhriz, fiziki fəaliyyət və diabetin idarə olunması kimi sahələrdə daha güclü sağlamlıq tədbirləri tövsiyə edir. Aralıq dənizi pəhrizi və duz istehlakının azalması təzyiqi yüksək yaşlı insanlarda insult riskini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Fiziki aktivlik tövsiyələrinə əsasən, həftədə ən azı 150 dəqiqə orta intensivlikli idman və ya 75 dəqiqə yüksək intensivlikli fəaliyyət təklif olunur.
Təlimatlar yüksək qan təzyiqi olan insanlara qan təzyiqinin müntəzəm yoxlanılmasını və həyat tərzində dəyişikliklər edilməsini tövsiyə edir. Bundan əlavə, iki və ya daha çox antihipertenziv dərmanın birgə istifadəsi insult riskini azaltmağa kömək edir. Yenilənmiş təlimatlar həkimlərə tütündən istifadəni yoxlamağı və çəkən insanlara siqareti tərgitməyə kömək etməyi məsləhət görür.
Təlimatlar sosial determinantların insult riskinə təsirini araşdırmaq üçün əlavə tədqiqatlara ehtiyac olduğunu vurğulayır. Eyni zamanda, endometrioz, miqren və hormonal kontraseptivlərin insult riski ilə əlaqəsini daha yaxşı anlamaq üçün də geniş elmi araşdırmalara ehtiyac var.
ABŞ-də insult hadisələrinin yarıdan çoxunun qarşısını almaq mümkündür və yenilənmiş təlimatlar insanların sağlamlıqlarını qorumaq üçün tətbiq oluna biləcək əsaslı və fərdi tədbirləri dəstəkləyir. (Azərtac)
