Rəsmi İrəvan blokadadan çıxaraq, regional iqtisadi-ticari proseslərin iştirakçısına çevrilmək şansını itirmək üzrə olduğunu artıq anlamağa başlayıb, ABŞ və Qərbin, eləcə də, İranın bu məsələdə Ermənistanın maraqlarını qoruya bilməyəcəyini də tam dəqiqləşdirib... Belə vəziyyətdə Paşinyan hakimiyyətinin rəsmi Bakının şərtləri çərçivəsində Zəngəzur dəhlizinin açılmasına razılıq verməkdən başqa çıxış yolu qalmır, çünki əgər, Ermənistan bir qədər də gecikərsə, bu dəhliz ümumiyyətlə, Azərbaycanın regional prioritetləri sırasında arxa plana atıla bilər...
Ölkə.az "Yeni Müsavat"a istinadən xəbər verir ki, Cənubi Qafqaz üçün taleyüklü geopolitik mərhələ artıq başlanmaq üzrədir. Belə ki, ABŞ respublikaçılarının dəstəklədikləri Donald Trampın yenidən prezident seçilməsi Ermənistan cəmiyyətində ciddi təlaş doğurub. Hətta Paşinyan hakimiyyəti belə, bundan ciddi narahatlıq keçirdiyini gizlətməkdə açıq-aşkar çətinlik çəkir. Rəsmi İrəvan Donald Trampın əvvəlki prezidentliyi dövründə ABŞ-ın Cənubi Qafqazda “erməni faktoru”na qətiyyən əhəmiyyət vermədiyini hələ də unuda bilməyib. Və ABŞ-ın yeni prezidenti Donald Trampın bu dəfə də eyni mövqeyi təkrarlamayacağına qətiyyən əmin deyil.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son vaxtlar Paşinyan hakimiyyətinin davranışlarında və açıqlamalarında Cənubi Qafqaza yönəlik proseslərə yönəlik təlaş əlmaətləri müşahidə olunur. Belə ki, rəsmi Bakını Qərbin təzyiqləri sayəsində COP29 ərəfəsində Ermənistanın maraqlarına daha çox cavab verən “yarımçıq sülh” sazişini imzalamaq məcburiyyətində buraxmaq planları artıq pozulmuş hesab edilə bilər. Yəni, rəsmi İrəvan yeni situasiyaya uyğunlaşmaq məcburiyyətində qalıb. Və Paşinyan hakimiyyəti artıq tam dəqiqliyi ilə anlayır ki, ABŞ-da hakimiyyəti təhvil vermək üzrə olan Bayden adminitrasiyasından Ermənistana bundan sonra elə bir ciddi fayda gəıməyəcək.
Bu səbəbdən də indi prezident Donald Trampın sılahiyyətlərinin icrasına başlayacağı zaman yaxınlaşdıqca, təlaşı artan rəsmi İrəvan bəzi məsələlərin həllində tələsməyə başladığını da sezdirir. Hər halda, Paşinyan hakimiyyəti Bayden adminitrasiyasının hakimiyyəti təhvil verməsindən sonra Cənubi Qafqazda situasiyanın tamamilə dəyişə və geopolitik şərtlərin Ermənistanın əleyhinə ola biləcəyindən narahatdır. Və bu baxımdan, rəsmi İrəvanın yekun sülh sazişinin mətni üzərində anlaşmanın əldə olunaraq, ən qısa zamanda imzalanmasının vacibliyi barədə mesajlar verməsi qətiyyən təəccüblü deyil.
Ancaq Paşinyan hakimiyyətini narahat edən problemlər yalnız Ermənistanın son zamanlara qədər ləngitdiyi yekun sülh sazişini vaxtında imzalamaq şansını itirə biləcəyi ilə məhdudlaşmır. Belə ki, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Azərbaycanla, iki ölkənin yekun sülh sazişini imzalamasından sonra dinc əməkdaşlıq etməsinin əsas istiqamətləri barədə də strateji müqavilə imzalamaq təklifini gündəmə gətirib. Və belə anlaşılır ki, erməni baş nazir gələcəkdə Azərbaycanla qarşılıqlı münasibətləri strateji əməkdaşlıq səviyyəsinə qaldırmadan Ermənistanın mövcudluğunun ciddi təhlükə altında qalacağına artıq əmindir.
Baş nazir Nikol Paşinyanın açıqlamalarından belə görünür ki, o, Ermənistana təhlükəsizlik təminatının ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa deyil, yalnız Azərbaycan tərəfindən verilə biləcəyi qənaətinə gəlib. Çünki yalnız Azərbaycanla normal münasibətlər və iqtisadi-ticari əlaqələr sayəsində Ermənistan təhlükəsiz şəkildə inkişaf etmək şansı qazana bilər. Xüsusilə də, Ermənistanın blokda vəziyyətindən çıxaraq, “dalan dövlət” statusundan xilas olması da məhz Azərbaycanla münasibətlərin normallaşmasına bağlı məsələdir. Və bu baxımdan, rəsmi İrəvanın yeni təkliflərində bu mövzuların ön plana keçməyə başlaması qətiyyən səbəbsiz deyil.
Məsələ ondadır ki, baş nazir Nikol Paşinyan Azərbaycan və Ermənistan arasında nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin ən qısa zamanda açılması üçün rəsmi Bakıya yeni təkliflər göndərib. Halbuki, son vaxtlara qədər rəsmi İrəvan bu mövzuda yalnız danışırdı, konkret addımların atılması barədə təkliflər barədə isə düşünmürdü. Üstəlik, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmisi Mariya Zaxarovanın dediyinə görə, 2023-cü ildə tərəflər regional nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin açılması məsələsində anlaşmaq üzrə olublar. Və həmin vaxt rəsmi İrəvan məhz Qərbin təlimatları ilə bu prosesdən yayınmağa, anlaşmaları pozmağa üstünlük verib.
İndi əgər, baş nazir Nikol Paşinyan bu məsələyə özü qayıtmaq məcburiyyətində qalıbsa, deməli, Cənubi Qafqazda bir çox proseslər məhz Ermənistanın əleyhinə çevrilməyə başlayıb. Üstəlik, erməni baş nazir bundan sonra vəziyyətin Ermənistan üçün daha da neqativ məzmun daşıya biləcəyi qənaətinə gəlib. Ona görə də, indi tez-tələsik Azərbaycana regional nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin açılması üçün konkret təkliflər paketi göndərmək məcburiyyətində qalıb. Və erməni baş nazir onu da bilir ki, bu məsələnin həlli məhz Zəngəzur dəhlizinin Azərbaycanın şərtləri çərçivəsində açılmasına başlıdır.
Belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvan indiyə qədər Zəngəzur dəhlizinə nəzarət uğrunda ABŞ və Qərbin Rusiya ilə rəqabətinin Ermənistana baha başa gələ biləcəyini nəhayət, anlayıb. Yəni, rəsmi İrəvanın da Qərbi dəstəklədiyi nəhənglərin bu rəqabətinin Ermənistanı əbədi blokada vəziyyətində buraxa biləcəyini nəzərə almağa məcburdur. Və buna paralel olaraq, Zəngəzur dəhlizinin ümumiyyətlə, açılmasına qarşı çıxan İranın mövqeyi də əslində, Ermənistanın maraqlarına zərbə vurur.
Məsələ ondadır ki, rəsmi Bakı Zəngəzur dəhlizi ətrafında yaranmış bu qarşıdurma vəziyyətinin nəticələrini gözləmək niyyətində deyil. Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinə alternativ olaraq, həm İran ərazisindən yeni marşrut çəkmək, həm də Gürcüstan ərazisində mövcud olan nəqliyyat-kommunikasiya xətlərini daha da inkişaf etdirməklə, problemi öz xeyrinə həll etməyə çalışır. Və bir qədər də gecikərsə, Ermənistan növbəti dəfə regional nəqliyyat-kommunikasiya xətlərindən kənarda qalacaq, blokada vəziyyətini davam etdirməli olacaq.
Göründüyü kimi, rəsmi İrəvan Ermənistanın blokadadan çıxaraq, regional iqtisadi-ticari proseslərin iştirakçısı olmaq şansını itirmək üzrə olduğunu artıq anlamağa başlayıb. ABŞ və Qərbin, eləcə də, İranın bu məsələdə Ermənistanın maraqlarını qoruya bilməyəcəyini də dəqiqləşdirib. Belə vəziyyətdə Paşinyan hakimiyyətinin Azərbaycana aid şərtlər çərçivəsində Zəngəzur dəhlizinin açılmasına razılıq verməkdən başqa çıxış yolu qalmır. Və əgər, rəsmi İrəvan bir qədər də gecikərsə, Zəngəzur dəhlizi ümumiyyətlə, Azərbaycanın regional prioritetləri sırasından çıxarıla bilər.
