Türkiyə uzun müddətdən sonra ilk dəfə olaraq, PKK/PYD terror təşkilatını tamamilə sıradan çıxartmaq şansı qazana bilər, Ağ Evin yeni sahibi Donald Trampın Suriya ilə bağlı mövqeyinə sadiq qalacağı təqdirdə, bu, reallığa çevrilmiş olacaq... Belə vəziyyətdə rəsmi Ankara yeni situasiyaya mütləq hazır olmağa cəhd göstərir, bu məsələdə isə Rusiyanın Əsəd rejiminə təsir mexanizmləri Türkiyənin milli təhlükəsizlik maraqlarının təmin edilməsi baxımından, strateji önəm daşıyır...
Dünyanın müxtəlif regionlarında mövcud olan münaqişə ocaqları hazırda qlobal məkanda əsas ziddiyyət qaynağı hesab olunur. Çünki mövcud olan hər bir regional münaqişə ocağının arxasında hansısa dünya nəhənginin geopolitik maraqları gizlənir. Eyni zamanda, bu münaqişə ocaqları həm də digər dünya nəhənglərinin strateji maraqlarını zərbə altında buraxır. Və bu səbəbdən də, hazırda dünya nəhəngləri arasındakı qarşıdurmalar əsasən məhz dünyanın müxtəlif regionlarında olan münaqişə ocaqları üzərində çarpazlaşmış kimi görünür.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, müasir dünya üçün əsas problemlərin sırasında ilk növbədə məhz Ukrayna savaşı ön planda yer alır. Bu savaş kollektiv Qərb daxilində parçalanmaya yol açıb. Eyni zamanda, NATO ölkələrinin də Ukrayna savaşına yanaşma tərzinin kifayət qədər ziddiyyətli olduğu da qətiyyən diqqətdən yayınmır. Və bu baxımdan, bu savaşın ətrafında yaranmış qəliz situasiyanın yaxın gələcəkdə daha təhlükəli istiqamətlər ala biləcəyi də qətiyyən istisna edilmir.
Maraqlıdır ki, NATO-nun avanqard üzvləri sırasında yer alan Türkiyə Ukrayna savaşına münasibətdə neytral mövqeyə üstünlük verir. Üstəlik, rəsmi Ankara bu savaşın daha da təhlükəli istiqamətlər ala biləcəyindən ciddi şəkildə narahatdır. Çünki Ukrayna savaşı Türkiyə üçün həyati əhəmiyyət daşıyan Qara dəniz hövzəsi ətrafında baş verməkdədir. Və Türkiyənin milli maraqlarını ciddi şəkildə təhdid edir.
Ona görə də, rəsmi Ankara Ukrayna savaşının ən qısa zamanda dayandırılmasının tərəfdarları sırasında yer alır. Ən əsası isə Türkiyə bu savaşı qəlizləşdirib, qlobal müharibəyə çevirə biləcək addımların atılmasına açıq-aşkar müqavimət göstərir. Rəsmi Ankaranın ABŞ prezidenti Co Bayden tərəfindən Ukraynaya Rusiyanın dərinliklərinə zərbə icazəsi verilməsi barədə qərarı etirazla qarşılaması da bu baxımdan, qətiyyən gözlənilməz deyil. Və Türkiyənin həm Rusiya, həm də Ukrayna ilə normal münasibətlərinin olması da rəsmi Ankaranın mövqeyində xüsusi rol oynayır.
Məsələ ondadır ki, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Ağ Ev sahibi Co Baydenin Ukraynaya Rusiyanın dərinliklərinə uzaqmənzilli raketlərlə hücum icazəsi verməsi ilə bağlı qərarını sərt şəkildə tənqid edib. Prezident R.T.Ərdoğan bildirib ki, Türkiyə bu qərarı dəstəkləmir və qətiyyən doğru hesab etmir: “Biz hesab edirik ki, Ukrayna-Rusiya münaqişəsi silah, qan və göz yaşları ilə deyil, əksinə daha çox sülhə nail olmaq cəhdləri, xoş niyyətlər və diplomatiya vasitəsilə həll edilməlidir”.
Göründüyü kimi, rəsmi Ankaranın Ukrayna savaşının gələcək inkişaf istiqamətləri ilə bağlı mövqeyi konkretdir və prinsipial xarakter daşıyır. Rusiya ilə geniş tərəfdaşlıq və iqtisadi-ticari münasibətləri olan Türkiyə Ukrayna savaşının uzadılmasını qətiyyən istəmir. Əksinə, rəsmi Ankara bu savaşın dayandırılmasında, buna paralel olaraq da Türkiyənin sərhədləri ətrafında mövcud olan digər münaqişə ocaqlarının söndürülməsində Rusiya ilə ortaq fəaliyyət göstərməkdə maraqlıdır. Və rəsmi Ankaranın bu maraqları ilk növbədə Suriya böhranının nizamlanmasında Rusiya ilə tərəfdaşlığa ehtiyac yaradır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, rəsmi Ankara Suriya böhranına münasibətdə artıq uzun müddətdir, Rusiya ilə siyasi-diplomatik təmasları davam etdirir. Türkiyə bu məsələdə Rusiyanın Əsəd rejiminə birbaşa təsir mexanizmlərindən istifadə etməyə ehtiyac duyur. Çünki məhz Kremlin dəstəyi Suriya ərazisində xaos və terrorizmin aradan qaldırılmasına münbit şərait yarada bilər. Və rəsmi Ankara bu istiqamətdə Kremllə məsləhətləşmələri yenidən intensivləşdirmək qərarı verib.
Türkiyənin hazırda Suriya böhranının nizamlanmasına nail olmaq üçün Rusiya ilə danışıqlar apardığını vurğulayan prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan terrorizmlə mübarizəni daha intensiv şəkildə davam etdiriləcəyini də bildirib. Onun fikrincə, Türkiyə bölgədə həm ABŞ-ın Suriyadan çıxmasının yaradacağı yeni vəziyyətə, həm də indiki mövcud reallığa hazırdır: "Türkiyənin milli təhlükəsizlik maraqları hər şeydən daha önəmlidir. Ona görə də, biz Suriyanın yenidən qurulmasını vacib hesab edirik. Bu, hazırda yalnız Türkiyə deyil, bu bölgədə maraqları olan hər kəs üçün ən faydalı seçimdir. Və bu mövzuda Rusiya ilə lazımi danışıqlar aparılır”.
Təbii ki, rəsmi Ankaranın əsas hədəfi Əsəd rejiminin Suriyanın bütün bölgələrinə nəzarət edə bilməsinə nail olmaqdır. Çünki bu halda, rəsmi Ankara Suriyanın Türkiyə ilə sərhəd bölgəsində tam nəzarət edilə bilinən təhlükəsizlik zolağı yaratmaq planları da reallığa çevrilər. Nəticədə Türkiyənin milli təhlükəsizliyini təhdid edən PKK/PYD terror təşkilatının tamamilə sıradan çıxarılması baş tuta bilər. Və bütün bunların reallaşdırılmasında Türkiyə Rusiyanın siyasi dəstəyinə ehtiyac duyur.
Digər önəmli məqam ondan ibarətdir ki, məhz Suriya böhranına münasibətdə Türkiyənin maraqları NATO üzrə müttəfiqi ABŞ ilə kəskin ziddiyyət təşkil edir. Belə ki, Ağ Ev PKK/PYD terror təşkilatını ABŞ-ın ən yaxın müttəfiqi elan edib. ABŞ PKK/PYD terror təşkilatını maliyyələşdirir, silah-sursatla təchiz edir və döyüş təlimləri keçir. Və bu, əslində ABŞ-ın Türkiyəyə qarşı terrorçular hazırlaması anlamı daşıyır.
Bayden administrasiyası Türkiyə əleyhinə PKK/PYD terrorçularını dəstəkləmə siyasətini davam etdirməkdə israrlı davrandı. Ona görə də, bu məsələ Türkiyə-ABŞ münasibətlərində qarşıdurma yaradan əsas problemlərin sırasına daxildir. İndi Tramp administrasiyasının öz səlahiyyətlərinin icrasına başladıqdan sonra bu məsələ ilə bağlı Ağ Evin siyasətində müəyyən dəyişikliklər də gözlənilir. Hər halda, yeni prezident Donald Tramp hələ əvvəlki hakimiyyəti dönəmindən ABŞ qoşunlarının Suriyadan çıxarılmasının tərəfdarı kimi çıxış edir. Və ehtimal olunur ki, növbəti hakimiyyəti dönəmində prezident Donald Tramp bu niyyətini nəhayət ki, yerinə yetirə bilər.
Bütün bunları nəzərə aldıqda, Türkiyə uzun müddətdən sonra ilk dəfə PKK/PYD terror təşkilatını sıradan çıxartmaq şansı qazana bilər. Ağ Evin yeni sahibinin Suriya ilə bağlı mövqeyinə sadiq qalacağı təqdirdə, bu, reallığa çevrilmiş olacaq. Belə vəziyyətdə rəsmi Ankara yeni situasiyaya mütləq hazır olmaq istəyir. Və bu məsələdə Rusiyanın Əsəd rejiminə təsir mexanizmləri Türkiyənin milli təhlükəsizlik maraqlarının təmin edilməsinə pozitiv imkanlar aça bilər.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat" Media Qrupu
