Məlum olduğu kimi, gələn ilin buraxılış imtahanında yeniliklər olacaq.
Dövlət İmtahan Mərkəzinin şöbə müdiri Afiqə Batıyevanın sözlərinə görə, 11-ci siniflərin buraxılış imtahanlarında xarici dil fənləri üzrə imtahan modelində heç bir dəyişiklik edilməyəcək. 9-cu siniflərin buraxılış imtahanında isə oxuyub-anlama, tətbiqetmə bacarıqlarını yoxlamaq məqsədilə 4 mətn istifadə olunacaq.
"Bu, yeniliklərdən biridir, burada 3 mətn kiçik - cəmi 1-2 cümlədən ibarət olacaq. Həmin mətnlərin hər biri üzrə bir qapalı suala cavab vermək tələb olunacaq. Bunlardan əlavə, bir qədər böyük mətn də var ki, o da oxuyub-anlama və tətbiqetmə bacarıqlarını yoxlamaq üçündür", - deyə o qeyd edib.
Bəs ekspertlər buraxılış imtahanına ediləcək yenilikləri necə dəyərləndirir?
"Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) 2024-cü ilin buraxılış imtahanlarında tətbiq edəcəyi yeniliklər təhsil sisteminin keyfiyyətini artırmağa və şagirdlərin biliyini daha dəqiq qiymətləndirməyə yönəlib. Bu yeniliklər xüsusilə 9-cu siniflərin buraxılış imtahanlarında özünü göstərir. Yeni imtahan modeli oxuyub-anlama və tətbiqetmə bacarıqlarını daha əhatəli şəkildə yoxlamağa imkan verəcək".
Bu sözləri Musavat.com-a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib.
Ekspert qeyd edib ki, eyni zamanda, 11-ci siniflər üçün xarici dil üzrə imtahan modelində heç bir dəyişiklik edilməməsi sabitlik prinsipi ilə izah olunur:
"Lakin bu yeniliklərin həm müsbət, həm də mənfi tərəfləri var və onların hər biri ayrı-ayrılıqda nəzərdən keçirilməlidir.
DİM-in təqdim etdiyi məlumatlara əsasən, 9-cu siniflərin imtahanlarında tətbiq ediləcək yeni model şagirdlərin məntiqi düşüncə qabiliyyətini, analitik yanaşma bacarığını və mətni dərk etmə səviyyəsini ölçməyə yönəlib. Yeni modelə görə, şagirdlər 4 fərqli mətnlə qarşılaşacaq. Bu mətnlərdən 3-ü kiçik həcmli, cəmi 1-2 cümlədən ibarət olacaq. Hər bir kiçik mətnə əsasən bir qapalı sual təqdim ediləcək. Dördüncü mətn isə daha böyük həcmli olub, şagirdlərin oxuyub-anlama və məlumatı tətbiqetmə bacarıqlarını yoxlamağa xidmət edəcək. Belə bir yanaşma mətn əsaslı öyrənmənin əhəmiyyətini ön plana çəkir".
Ekspertin fikrincə, məsələnin müsbət tərəflərindən biri odur ki, bu dəyişikliklər tədris prosesində oxuyub-anlama və məzmunu tətbiqetmə bacarıqlarına diqqəti artıracaq:
"Şagirdlər mətnlərdən yalnız məlumat almayacaq, həm də həmin məlumatı analiz etmək, tətbiq etmək və uyğun nəticələr çıxarmaq qabiliyyətlərini inkişaf etdirəcəklər. Təhsildə uzun müddət əsas problem kimi göstərilən mexaniki əzbərləməyə söykənən yanaşma bu cür imtahan modelləri ilə azaldıla bilər. Şagirdlərin məntiqi təfəkkürünü inkişaf etdirmək və oxuyub-dərk etmə qabiliyyətlərini daha dəqiq ölçmək üçün bu yeniliklər mühüm addımdır. Məktəblərdə də müəllimlər bu istiqamətdə tədris metodlarını yeniləyə bilərlər.
Bununla yanaşı, 11-ci siniflərin buraxılış imtahanında xarici dil üzrə modelin sabit saxlanılması bu fənn üzrə tədris proqramlarının dəyişməz qalması və şagirdlərin əvvəlki illərdən fərqli tələblərlə üzləşməməsi baxımından müsbət qiymətləndirilə bilər. Bu, həm şagirdlərə, həm də müəllimlərə bir qədər sabitlik təmin edir və onların hazırlıq prosesini daha sistemli şəkildə planlaşdırmasına imkan yaradır.
Bununla belə, bəzi mənfi məqamlar da nəzərə alınmalıdır. Yeniliklər hər zaman müəyyən adaptasiya çətinlikləri yarada bilər. Şagirdlər və müəllimlər yeni modelə uyğunlaşmaq üçün əlavə vaxt və resurslara ehtiyac duyacaqlar. Dörd mətnli imtahan formatı şagirdlərin vaxtı səmərəli idarə etməsini tələb edir və bu, xüsusən vaxtla bağlı çətinliklər yaşayan şagirdlər üçün əlavə təzyiq yarada bilər. Kiçik mətnlər üzrə verilən sualların sayı məhdud olduğundan şagirdlərin əhatəli bilik səviyyəsini tam şəkildə əks etdirməyə bilər.
Digər bir məsələ isə yeni format üçün müvafiq tədris resurslarının mövcudluğudur. Əgər məktəblər və müəllimlər bu yeniliklərə uyğun resurslarla təmin edilməsə, şagirdlərin imtahanlara hazırlaşması daha da çətinləşə bilər. Bu baxımdan DİM və Təhsil Nazirliyi bu modelə keçidi dəstəkləmək üçün yeni təlim materialları və metodik göstərişlər hazırlamalıdır. Məktəblərdə müəllimlər üçün xüsusi təlimlərin təşkil edilməsi də müsbət nəticələrə gətirib çıxara bilər".
Kamran Əsədov hesab edir ki, imtahan modellərində dəyişikliklərin valideynlər tərəfindən də birmənalı qarşılanmaya biləcəyi ehtimalı var:
"Əgər yeniliklər barədə geniş izahat və maarifləndirmə işi aparılmasa, valideynlər bu modellərin faydalılığını tam anlamaya bilər və əlavə narahatlıq yarana bilər.
Ümumilikdə, 2024-cü ilin buraxılış imtahanlarında planlaşdırılan yeniliklər müasir təhsil tələblərinə cavab verir və şagirdlərin daha çox tətbiqetmə və analitik düşüncə bacarıqlarını ölçməyə yönəlib. Bu dəyişikliklər Azərbaycan təhsilinin qiymətləndirmə sisteminin təkmilləşdirilməsinə müsbət təsir göstərə bilər. Lakin uğurlu nəticə əldə etmək üçün müəllimlər, şagirdlər və valideynlər arasında geniş məlumatlandırma işləri aparılmalı, resurs və təlimlərlə dəstək təmin edilməlidir. Yeniliklərin tətbiqi zamanı meydana çıxan çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün davamlı monitorinq və düzəlişlər vacibdir. Beləliklə, yeni imtahan modelləri yalnız qiymətləndirməni deyil, tədris prosesini də müsbət istiqamətdə dəyişə bilər".
Dövlət İmtahan Mərkəzinin şöbə müdiri Afiqə Batıyevanın sözlərinə görə, 11-ci siniflərin buraxılış imtahanlarında xarici dil fənləri üzrə imtahan modelində heç bir dəyişiklik edilməyəcək. 9-cu siniflərin buraxılış imtahanında isə oxuyub-anlama, tətbiqetmə bacarıqlarını yoxlamaq məqsədilə 4 mətn istifadə olunacaq.
"Bu, yeniliklərdən biridir, burada 3 mətn kiçik - cəmi 1-2 cümlədən ibarət olacaq. Həmin mətnlərin hər biri üzrə bir qapalı suala cavab vermək tələb olunacaq. Bunlardan əlavə, bir qədər böyük mətn də var ki, o da oxuyub-anlama və tətbiqetmə bacarıqlarını yoxlamaq üçündür", - deyə o qeyd edib.
Bəs ekspertlər buraxılış imtahanına ediləcək yenilikləri necə dəyərləndirir?
"Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) 2024-cü ilin buraxılış imtahanlarında tətbiq edəcəyi yeniliklər təhsil sisteminin keyfiyyətini artırmağa və şagirdlərin biliyini daha dəqiq qiymətləndirməyə yönəlib. Bu yeniliklər xüsusilə 9-cu siniflərin buraxılış imtahanlarında özünü göstərir. Yeni imtahan modeli oxuyub-anlama və tətbiqetmə bacarıqlarını daha əhatəli şəkildə yoxlamağa imkan verəcək".
Bu sözləri Musavat.com-a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib.
Ekspert qeyd edib ki, eyni zamanda, 11-ci siniflər üçün xarici dil üzrə imtahan modelində heç bir dəyişiklik edilməməsi sabitlik prinsipi ilə izah olunur:
"Lakin bu yeniliklərin həm müsbət, həm də mənfi tərəfləri var və onların hər biri ayrı-ayrılıqda nəzərdən keçirilməlidir.
DİM-in təqdim etdiyi məlumatlara əsasən, 9-cu siniflərin imtahanlarında tətbiq ediləcək yeni model şagirdlərin məntiqi düşüncə qabiliyyətini, analitik yanaşma bacarığını və mətni dərk etmə səviyyəsini ölçməyə yönəlib. Yeni modelə görə, şagirdlər 4 fərqli mətnlə qarşılaşacaq. Bu mətnlərdən 3-ü kiçik həcmli, cəmi 1-2 cümlədən ibarət olacaq. Hər bir kiçik mətnə əsasən bir qapalı sual təqdim ediləcək. Dördüncü mətn isə daha böyük həcmli olub, şagirdlərin oxuyub-anlama və məlumatı tətbiqetmə bacarıqlarını yoxlamağa xidmət edəcək. Belə bir yanaşma mətn əsaslı öyrənmənin əhəmiyyətini ön plana çəkir".
Ekspertin fikrincə, məsələnin müsbət tərəflərindən biri odur ki, bu dəyişikliklər tədris prosesində oxuyub-anlama və məzmunu tətbiqetmə bacarıqlarına diqqəti artıracaq:
"Şagirdlər mətnlərdən yalnız məlumat almayacaq, həm də həmin məlumatı analiz etmək, tətbiq etmək və uyğun nəticələr çıxarmaq qabiliyyətlərini inkişaf etdirəcəklər. Təhsildə uzun müddət əsas problem kimi göstərilən mexaniki əzbərləməyə söykənən yanaşma bu cür imtahan modelləri ilə azaldıla bilər. Şagirdlərin məntiqi təfəkkürünü inkişaf etdirmək və oxuyub-dərk etmə qabiliyyətlərini daha dəqiq ölçmək üçün bu yeniliklər mühüm addımdır. Məktəblərdə də müəllimlər bu istiqamətdə tədris metodlarını yeniləyə bilərlər.
Bununla yanaşı, 11-ci siniflərin buraxılış imtahanında xarici dil üzrə modelin sabit saxlanılması bu fənn üzrə tədris proqramlarının dəyişməz qalması və şagirdlərin əvvəlki illərdən fərqli tələblərlə üzləşməməsi baxımından müsbət qiymətləndirilə bilər. Bu, həm şagirdlərə, həm də müəllimlərə bir qədər sabitlik təmin edir və onların hazırlıq prosesini daha sistemli şəkildə planlaşdırmasına imkan yaradır.
Bununla belə, bəzi mənfi məqamlar da nəzərə alınmalıdır. Yeniliklər hər zaman müəyyən adaptasiya çətinlikləri yarada bilər. Şagirdlər və müəllimlər yeni modelə uyğunlaşmaq üçün əlavə vaxt və resurslara ehtiyac duyacaqlar. Dörd mətnli imtahan formatı şagirdlərin vaxtı səmərəli idarə etməsini tələb edir və bu, xüsusən vaxtla bağlı çətinliklər yaşayan şagirdlər üçün əlavə təzyiq yarada bilər. Kiçik mətnlər üzrə verilən sualların sayı məhdud olduğundan şagirdlərin əhatəli bilik səviyyəsini tam şəkildə əks etdirməyə bilər.
Digər bir məsələ isə yeni format üçün müvafiq tədris resurslarının mövcudluğudur. Əgər məktəblər və müəllimlər bu yeniliklərə uyğun resurslarla təmin edilməsə, şagirdlərin imtahanlara hazırlaşması daha da çətinləşə bilər. Bu baxımdan DİM və Təhsil Nazirliyi bu modelə keçidi dəstəkləmək üçün yeni təlim materialları və metodik göstərişlər hazırlamalıdır. Məktəblərdə müəllimlər üçün xüsusi təlimlərin təşkil edilməsi də müsbət nəticələrə gətirib çıxara bilər".
Kamran Əsədov hesab edir ki, imtahan modellərində dəyişikliklərin valideynlər tərəfindən də birmənalı qarşılanmaya biləcəyi ehtimalı var:
"Əgər yeniliklər barədə geniş izahat və maarifləndirmə işi aparılmasa, valideynlər bu modellərin faydalılığını tam anlamaya bilər və əlavə narahatlıq yarana bilər.
Ümumilikdə, 2024-cü ilin buraxılış imtahanlarında planlaşdırılan yeniliklər müasir təhsil tələblərinə cavab verir və şagirdlərin daha çox tətbiqetmə və analitik düşüncə bacarıqlarını ölçməyə yönəlib. Bu dəyişikliklər Azərbaycan təhsilinin qiymətləndirmə sisteminin təkmilləşdirilməsinə müsbət təsir göstərə bilər. Lakin uğurlu nəticə əldə etmək üçün müəllimlər, şagirdlər və valideynlər arasında geniş məlumatlandırma işləri aparılmalı, resurs və təlimlərlə dəstək təmin edilməlidir. Yeniliklərin tətbiqi zamanı meydana çıxan çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün davamlı monitorinq və düzəlişlər vacibdir. Beləliklə, yeni imtahan modelləri yalnız qiymətləndirməni deyil, tədris prosesini də müsbət istiqamətdə dəyişə bilər".
