Uzun müddət davam edən zehni yorğunluq beynin idrak resurslarını əhəmiyyətli dərəcədə tükəndirə bilər.
Bu da davranış dəyişikliklərinə, xüsusən də aqressivliyin artmasına səbəb ola bilər.
“Cebheinfo.az” xəbər verir ki, bu, PNAS jurnalında dərc olunan araşdırmanın müəlliflərinin gəldiyi nəticələrdir.
Alimlərin yeni araşdırması yorğunluğun qərar qəbul etmə və özünü idarə etmə qabiliyyətlərinə təsir edən mexanizmlərə işıq salır.
Nəzərə alınan aspektlərdən biri də “eqo tükənməsi” fərziyyəsidir. Bu nəzəriyyəyə görə, əhəmiyyətli zehni səy tələb edən tapşırıqların yerinə yetirilməsi iradə ehtiyatlarını azaldır, bu da insanı dəfələrlə çətin tapşırıqları yerinə yetirmək üçün avtomatik cavablara etibar etməyə imkan verir. Tədqiqatçılar beynin özünü idarə etmə və icra funksiyalarına cavabdeh olan frontal loblarına xüsusi diqqət yetiriblər. İnsan uzun müddət oyaq qaldıqda, yuxu zamanı beyin fəaliyyətini xatırladan yavaş dalğaların görünüşünə ən çox həssas olan bu bölgələrdir.
Tədqiqatçılar "eqonun tükənməsi" fenomeninin beynin frontal bölgələrində yuxarıda göstərilən yavaş dalğaların yaratdığı sinir yorğunluğu ilə əlaqəli olduğunu irəli sürdülər. Bu fərziyyəni araşdıran təcrübələrdə əvvəlki fərqlər əhəmiyyətli idrak yorğunluğuna səbəb olacaq qədər uzun olmayan tapşırıqlardan qaynaqlanmış ola bilər.
Öz fərziyyələrini yoxlamaq üçün alimlər 447 yetkin iştirakçını əhatə edən eksperiment aparıblar. Bir qrup 45 dəqiqə ərzində çətin tapşırıqları, digəri isə nəzarət tapşırıqlarını yerinə yetirdi.
Bundan sonra iştirakçılar əməkdaşlığa və ya təcavüzə meyllərini qiymətləndirən iqtisadi oyunlar şəklində testlər keçirdilər. Nəticələr göstərib ki, çətin tapşırıqları yerinə yetirənlər arasında əməkdaşlıq səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə aşağıdır - nəzarət qrupunda 86% -ə qarşı yalnız 41% olub. Bundan əlavə, elektroensefaloqrafiya məlumatları yorğun iştirakçıların frontal loblarında yuxuya xas olan yavaş dalğaların görünüşünü təsdiqləyib. Bu dalğalar beynin davranışı idarə etmək qabiliyyətini müvəqqəti itirməsinə səbəb ola bilər.
Araşdırmanın müəlliflərindən biri olan Pietro Pietrini deyib ki, bu, qərar qəbul etməzdən əvvəl istirahətin vacibliyini göstərir. Frontal loblarda metabolik tükənmə koqnitiv performansı azaldır, bu da davranışa təsir edir və optimal olmayan qərarlara səbəb ola bilər. Bundan əlavə, bu tapıntılar iqtisadiyyat və ədalət də daxil olmaqla müxtəlif sahələrdə insan fəaliyyətini başa düşmək üçün təsir göstərir.
