ABŞ-a bağlı “atlanticcouncil.org” saytında gedən “Which side will Arabs take in an Iran-Israel war?” (İran-İsrail müharibəsində ərəblər hansı tərəfi tutacaq?) adlı məqalədə gedib.
Hazırda İran hesablama aparır ki, onun ərəb qonşuları İranla İsrail arasında müharibədə hansı tərəfi tutacaq?
Aprel qarşıdurması məhdud həddə oldu. İranın nümayişkaranə hücumu İsrail və onun müttəfiqləri tərəfindən məharətlə dəf edildi. Yalnız bir uşaq ciddi yaralandı (ərəb-yəhudi əsilli). Aprelin 19-da İsrail İranın əsas nüvə obyektlərindən biri olan İsfahandakı obyektə hücum etdi. Hava hücumundan müdafiə sistemi sıradan çıxarıldı...
Görünən odur ki, ərəb dövlətləri müharibədə maraqlı deyil. Son illərdə bu ölkələr yenidənqurma və iqtisadi inkişafa diqqət yetirmək üçün münaqişələrin və mübahisələrin aradan qaldırılmasına üstünlük verib və bu istiqamətdə nəzərəçarpacaq irəliləyiş əldə olunub.
İsrailin dörd ərəb dövləti - BƏƏ, Bəhreyn, Mərakeş və Sudan tərəfindən tanındı. Onlardan üçünün hazırda İsraillə əhəmiyyətli diplomatik və hərbi əlaqələri var. Hətta Suriya rejimi də Ərəb Liqasının tərkibinə geri qaytarıldı və prezident Bəşər Əsəd indi BƏƏ ilə sıx əlaqələrə malikdir. Misir də bu ilin əvvəlində Türkiyə ilə əlaqələri bərpa etdi və indi İranla müntəzəm əlaqə saxlayır, baxmayaraq ki, iki ölkənin münasibətləri hələ də istənilən səviyyədə deyil. Ən önəmlisi odur ki, 2023-cü ildə İran və Səudiyyə Ərəbistanı vasitəçi qismində çıxış edən Çinin köməyi ilə diplomatik əlaqələri bərpa edərək, 2016-cı ildə başlayan və Fars körfəzindəki bir neçə ərəb dövləti ilə əlaqələrin səviyyəsinin aşağı düşməsinə səbəb olan böyük mübahisəyə son qoydular. O vaxtdan bəri İsrail İran, Bəhreyn istisna olmaqla, bütün Körfəz Əməkdaşlıq Şurası ölkələri ilə əlaqələri bərpa etdi.
Avqustun 4-də İordaniyanın xarici işlər naziri Ayman Safadinin Tehrana səfəri zamanı açıq-aydın şəkildə mesaj verdi ki, bu səfər son iyirmi ilin ən yüksək səviyyəli səfəridir: "Biz regionumuzun təhlükəsizlik, sülh və sabitlik içində yaşamasını və gərginliyin sona çatmasını istəyirik", - Safadi dedi.
Avqustun 13-də o, dövlət katibi Antoni Blinkenlə danışıb və “eskalasiyanın qarşısının alınmasının vacibliyini” bildirib. Hətta İranın ən möhkəm ərəb müttəfiqi olan Suriya da Ərəb Liqası və BƏƏ ilə əlaqələrini genişləndirməyi düşünür - bu səbəbdən Dəməşq Husiləri tanımağı dayandırdı və keçən il onların diplomatik nümayəndələrini ölkədən qovdu. Husi üsyançıları İranın ən mühüm müttəfiqlərindəndir və Qırmızı dənizdə ticarəti pozaraq və səudiyyəlilərə hücumları bərpa etməklə öz strateji mövqelərindən istifadə edə bilərlər. Lakin onlar Ər-Riyadla müntəzəm olaraq dialoqu da davam etdirirlər və 2022-ci ildən bəri əsasən hərəkətsiz olan Yəmən-Səudiyyə müharibəsini bərpa etməkdə maraqlı görünmürlər.
Elbəyi Həsənli,
Sürix
MİA.AZ
