Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərindən sonra Cənubi Qafqazın bu ölkəsi bütün dünyanın diqqət mərkəzinə düşüb. Avropalılar da, opponentləri də, Gürcüstanın hakim partiyası ilə bərabər müxalifəti də, region ölkələri də seçkilərin nəticələrindən danışır, mülahizələr irəli sürür, razılıq və narazılıqlarını bildirirlər. Sanki dünyanın bütün problem bu ölkəninin parlamentində həll olunacaqmış. Avropa heç vaxt olmadığı kimi narahatdır, gürcü müxalifətinin qələbəsində maraqlı olduğunu gizlətmir. Belə görünür ki, Gürcüstanın Mərkəzi Seçki Komissiyasının yekun qərarı qüvvədə qalsa Avropa bu kiçik ölkəni 3 milyonluq əhalisi ilə birlikdə siləcək.
Macarıstanın baş naziri Viktor Orban Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərindən sonra dünya liderləri arasında birinci olub. Onun səfəri təkcə son səsvermənin nəticələrinin tanınmasının deyil, həm də Tbilisinin Avropaya inteqrasiya kursunun toxunulmazlığının simvolu oldu. Gürcüstan hökuməti qeyd edir ki, son vaxtlar Qərblə münasibətlər nəzərəçarpacaq dərəcədə pisləşib. Bununla belə, ekspertlər hesab edirlər ki, bu əlaqə yenidən bərpa oluna bilər. Parlament seçkilərindən dərhal sonra Gürcüstanın baş naziri İrakli Kobaxidze müsahibə verib və o, əmin edib ki, Tbilisi Abxaziya və Cənubi Osetiyanı “işğal etdiyi” müddətdə Rusiya ilə diplomatik münasibətləri bərpa etmək fikrində deyil.
Eyni zamanda o, Cənubi Qafqazda təkcə onun ölkəsinin Moskva ilə siyasi müstəvidə əməkdaşlıq etmədiyini vurğulayıb. Əsasən respublika ticarət-iqtisadi əlaqələrlə məhdudlaşır. Bundan əlavə, seçkilərdən sonra hökumətin ilk iclasında Kobaxidze qeyd edib: “Bizim çox mühüm xarici siyasət prioritetlərimiz var və əsas prioritet təbii ki, Avropaya inteqrasiyadır. Gələn ilin əvvəlindən intensiv rejimdə olacağını düşündüyümüz münasibətlərin bərpasını gözləyirik”.
Baş nazir 2028-ci ilə qədər Brüsselin Aİ-yə daxil olmaq üçün tələblərinin 90%-ni yerinə yetirməyə, 2030-cu ildə isə bu təşkilata qoşulmağa ümid edir. Siyasi rejimə qarşı iddialara gəlincə, Gürcüstan hakimiyyəti onları əhəmiyyətsiz hesab edir. Xüsusilə, son səsvermədə ciddi qüsur tapa bilməyən ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosunun (ATƏT/DTİHB) müşahidəçilərinin hesabatı “Gürcü arzusu”nun etimadını təsdiqləyir. Bunu rəsmi Tbilisinin ən ardıcıl tənqidçilərindən biri, Avropa diplomatiyasının rəhbəri Cozef Borrell etiraf edib. “ATƏT/DTİHB-nin rəhbərlik etdiyi beynəlxalq seçki müşahidə missiyasının ilkin müşahidələrinə və gəldiyi nəticəyə əsasən, seçki günü ümumilikdə yaxşı təşkil olunmuş və prosedura uyğun qaydada keçirilmişdir. Lakin gərgin ab-hava, səsvermənin məxfiliyinin tez-tez pozulması və bəzi prosedur uyğunsuzluqları, habelə seçicilərə qarşı hədə-qorxu və təzyiqlər barədə məlumatların yayılması ilə yadda qalıb ki, bu da əhalinin prosesə etimadına mənfi təsir edib. Seçki kampaniyası zamanı seçicilərə, xüsusən də dövlət sektoru işçilərinə təzyiq halları geniş yayılıb”, - Borrell və Avropa Komissiyasının birgə bəyanatında qeyd olunub. Təbii ki, həmin sənəddə deyilir ki, Gürcüstan vətəndaşlarının əsas hüquq və azadlıqlarına xələl gətirən, Avropa İttifaqının əsasını qoyduğu dəyər və prinsiplərə zidd olan istənilən qanunvericilik ləğv edilməlidir. Amma ən azı Aİ “Gürcü arzusu” hökumətini qeyri-legitim kimi tanımaq niyyətində deyil.
Maraqlıdır ki, Vaşinqton da respublikada keçirilən parlament seçkilərini avropalı həmkarlarından daha tənqidi dəyərləndirsə də, tanıyıb. “2004-cü ildən Gürcüstanda ölkənin gücünün mənbəyi olan güclü demokratiya var və dünənki fəaliyyət gürcü xalqının demokratiyaya sadiqliyini bir daha təsdiqlədi. Beynəlxalq və yerli müşahidəçilər seçki gününün ümumən yaxşı idarə olunması ilə razılaşsalar da, biz pozuntular və tək-tək zorakılıq hadisələri ilə bağlı hesabatları qeyd etdik. Beynəlxalq müşahidəçilər nəticələrin azad və ədalətli olduğunu deməyiblər”, - ABŞ Dövlət Departamentinin katibi Entoni Blinken bildirib.
Lakin Gürcüstan müxalifəti hələ də səsvermənin nəticələrini tanımaqdan imtina edir. “Bu dövlətin yeganə müstəqil qurumu kimi demək istəyirəm ki, mən bu seçkiləri tanımıram, onları tanıya da bilmənəm, çünki bu, Rusiyanın buraya daxil olmasını, Gürcüstanın Rusiyaya tabe olmasını tanımaqla eynidir. Mən bu ölkəyə bunun üçün gəlməmişəm”, - deyə Gürcüstan prezidenti Salome Zurabişvili bildirib. O, həmfikirlərini oktyabrın 28-i axşam mitinqə çıxmağa çağırıb. Parlamentin rəhbəri Şalva Papuaşvilinin sözlərinə görə, prezident bununla onun Gürcüstanın dağılması ssenarisində iştirakını təsdiqləyib.
Bu arada parlamentə daxil olan bütün müxalifət partiyaları qanunvericilik məclisinin yeni çağırışını boykot etdiklərini bəyan ediblər. “Gürcü Arzusu”nun işləməsi üçün deputatların üçdə ikisi olmayacaq. Beləliklə, hakimiyyətin qanunvericilik qolunun iflic vəziyyətindən danışmaq olar. Gürcü politoloq Petre Mamradze hesab edir ki, Qərb keçmiş seçkilərin legitimliyini tanımağa məcbur olub, çünki onun nümayəndələri saxtakarlığa dair heç bir inandırıcı dəlil tapa bilməyiblər. Eyni zamanda, onun fikrincə, mövcud tənqid səsverməni müşayiət edən obyektiv problemlərə deyil, Amerika və Avropa siyasətçilərinin qərəzli mövqeyinə əsaslanır. “2008-ci il seçkilərində daha çox pozuntular oldu, lakin Vaşinqton və Brüssel onlar üçün faydalı olduğuna görə belə bir şey görməməyi seçdilər. İndi bütün istəkləri ilə “Gürcü arzusu”nda ciddi nöqsan tapa bilməyəndə Qərb siyasətçiləri qütbləşmənin mənfi təsirindən danışırlar”, ekspert bildirib.
Eyni zamanda, Mamradze əmindir ki, Qərb liderlərinin bəyanatları gürcü gənclərini etiraz aksiyalarına səfərbər edəcək, lakin bu, çevriliş üçün kifayət etməyəcək. Əvvəla, onun fikrincə, müxalifət partiyaları həddən artıq parçalanıb və hətta adi məsələlərdə belə tez razılaşa bilmirlər. “Məsələn, oktyabrın 27-nə keçən gecə müxalifətçilər öz hərəkətlərini koordinasiya etmək üçün çox vaxt apardıqları üçün heç bir etiraz aksiyası olmadı. Əslində, yalnız bir gün sonra razılaşdılar, amma fürsət artıq qaçırılmışdı. Üstəlik, səs-küylü bəyanatlara baxmayaraq, onların hakimiyyətdə olan partiyanın xeyrinə saxtakarlığa dair heç bir sübutu yoxdur”, - politoloq hesab edir.
Onun həmkarı Nika Çitadze isə əksinə, müxalifətin bir deyil, bir neçə irimiqyaslı etiraz aksiyası keçirə biləcəyinə inanır. Düzdür, onların məqsədi parlamenti və ya hökuməti ələ keçirmək deyil, respublikanın hakim elitasına təzyiqləri artırmaq üçün Qərb tərəfdaşlarına müraciət etmək olacaq. “Etirazlar hər gün deyil, stolüstü işlərlə qarışdırılacaq. Siyasətçilər Aİ və ABŞ ilə danışıqlar aparacaq və etirazçılar cəmiyyətin dəyişiklik tələbinin bariz nümunəsi kimi çıxış edəcəklər. Belə bir mübarizənin nailiyyətlərindən biri “Gürcü Arzusu”nun yaradıcısı Bidzina İvanişviliyə qarşı davranışını dəyişməsə, ona qarşı sanksiyalar ola bilər. Həmçinin, Qərb tərəfdaşları respublikanın hakim elitasını növbədənkənar parlament seçkiləri keçirməyə inandıra bilərlər”, - Çitadze mümkünlüyünü istisna etməyib.
Avropalıların səsi…
Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen deyib ki, Gürcüstan xalqı uzun illərdir demokratiya uğrunda mübarizə aparır, onların pozuntuların tez, şəffaf və müstəqil şəkildə araşdırıldığını görmək hüququ var: “Çünki azad və ədalətli seçkilər Avropanın əsas dəyəridir". Bundan əlavə, Bruges Universitetində tələbələr qarşısında çıxışı zamanı Ursula fon der Leyen qeyd edib ki, avropalılar kimi gürcülər də öz talelərinin yaradıcısı olmalıdırlar.
“Gürcüstan mühafizəkar, xristian və avropapərəst dövlətdir”, bu barədə Gürcüstana gələn Macarıstanın baş naziri Viktor Orban sosial şəbəkələrdə yazıb. Onun sözlərinə görə, Gürcüstana “faydasız mühazirələr” oxumaq əvəzinə ona dəstək vermək lazımdır.
“Gürcüstan Onlayn” yazır ki, parlament seçkilərindəki qələbə “Gürcü arzusu” partiyasının xalqın etimadını qoruyub saxladığını göstərdi. Liberallar məğlub olduqdan sonra seçkilərin ədalətsiz keçirildiyi iddiası ilə hücumlar başladı. Bəzi insanlar məğlubiyyəti qəbul etməyi və əsl demokratiya qaydaları ilə yaşamağı bilmirlər. Macarıstanın xarici işlər naziri Péter Szijjarto Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərini yenidən şərh edərək vurğulayıb ki, oktyabrın 26-da Brüsselin təklif etdiyi qüvvə və liberal “əsas axını” qalib gələn tərəf deyil, “suverenliyi, sülhü dəstəkləyən və hakimiyyətdə olan partiyadır. “Hər şey gün kimi aydındır. Gürcüstanda keçirilən seçkiləri Brüssel və liberalların təyin etdiyi seçkilər deyil, suverenlik, sülh və açıq şəkildə milli maraqları birinci yerə qoyan hakim partiya qalib gəldi. Liberallar məğlub olanda isə hücum başladı: seçkilər ədalətsiz keçdi, Gürcüstanda demokratiya yoxdur və s. və s... Biz “Gürcü Arzusu” Partiyasını gürcü xalqının etimadını qazandığına və qoruduğuna görə təbrik edirik və qarşılıqlı hörmətə əsaslanan əməkdaşlığı inkişaf etdirməyə və Avropaya inteqrasiya prosesini dəstəkləməyə hazırıq”, - deyə Sijarto yazır.
Macarıstanın xarici işlər naziri istehza ilə qeyd edib ki, Gürcüstandakı seçkilərin əsas tənqidçilərindən biri Litvanın xarici işlər naziri Qabrielius Landsbergisdir ki, onun partiyası 2020-ci ildə seçkilərdə qalib gəlib, oktyabrın 27-də keçirilən seçkilərdə məğlub olub: "Ən acınacaqlısı odur ki, əsas tənqidçilərdən biri dünənki seçkilərdə Litva elektoratı partiyasından yan keçən Litvanın Xarici İşlər Naziridir".
Qeyd edək ki, Litva Xarici İşlər Nazirliyi Gürcüstanda keçirilən parlament seçkiləri ilə bağlı bəyanat yayıb və həmin seçkilərin “həm seçki kampaniyası zamanı, həm də səsvermə günü görünməmiş insidentlər və sistem pozuntuları” ilə yadda qaldığını qeyd edib. “Gürcüstan prezidenti nəticəni tanımaqdan imtina edib, bu kontekstdə Litvanın bu seçkiləri azad və ədalətli kimi tanıması çətindir”, - bəyanatda deyilir.
Müxalifət təkrar seçkilər tələb edir
“Bizim çox konkret tələbimiz var – seçkiləri yenidən keçirmək, lakin onları beynəlxalq seçki administrasiyası vasitəsilə keçirmək”, – “Birlik – Milli Hərəkat”ın liderlərindən biri Giorgi Vaşadze mitinqdə bildirib. O, komandası adından planları ictimaiyyətə təqdim edərək, yenidən seçkilərin təyin edilməsi məsələsindən başqa heç kimlə danışıqlara getmədiklərini qeyd edib.
“İnsanlar yalan içində yaşamaq istəmirlər - xalqın legitimliyi və beynəlxalq legitimliyi olmadan necə yaşamalıdırlar?! Təhlükəsizlik olmadan çölə çıxa bilmirdilər. Sabah və o biri gün xalqın legitimliyi və beynəlxalq legitimliyi olmayanda onlar necə yaşayacaqlar?”, - bunu “Gürcüstan Naminə Qaxariya” partiyasının lideri Giorgi Qaxariya qanunverici orqanın yanında keçirilən mitinqdə deyib.
Rəsmi mövqe
Mərkəzi Seçki Komissiyasının məlumatına görə, seçkiyə gələn seçicilərin sayı ilə bağlı yanlış məlumatlar təbliğat xarakteri alıb. MSK-nın sözçüsü Natia İoselianinin dediyi kimi, informasiya manipulyasiya edilir və vəziyyət elə təqdim olunur ki, sanki seçkilərdə siyahıda olanlardan çox adam iştirak edib. İoselianinin sözlərinə görə, yayılan məlumat həqiqətə uyğun deyil. “Bu gün səhər saatlarından etibarən maraqlı tərəflər seçkiyə gələn seçicilərin sayı ilə bağlı yalan məlumatlar yaymağa başlayıblar ki, bu da artıq təşviqat xarakteri alıb. Milli Statistika Xidmətinin məlumatları və səsverməyə gələn seçicilərin sayı müqayisə edilərək, məlumatlar manipulyasiya edilir və sanki siyahılardakılardan daha çox adam seçkilərdə iştirak etmiş kimi təqdim olunur. Biz qəti şəkildə bildiririk ki, yayılan məlumat yalandır. Maraqlı tərəflərin açıqladığı rəqəmlər Vahid Seçici Siyahısının faktiki məlumatları ilə üst-üstə düşmür. Aydındır ki, bütün bunlar məqsədli şəkildə baş verir. Əslində, seçki prosesi o qədər şəffaf keçdi ki, maraqlı tərəflər onu reallığa uyğun olmayan faktlarla gözdən salmağa çalışırlar. Dairələr də daxil olmaqla vahid seçici siyahısı artıq ictimaiyyət üçün açıqdır və seçkilərdən əvvəl bütün iştirakçı partiyalar üçün açıq idi. Seçki ili ərzində müxtəlif vaxtlarda siyasi partiyalar və qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən seçki administrasiyasından vahid seçici siyahısı tələb edilib ki, bu da seçici siyahısının mövcudluğunun qanunvericiliyə və beynəlxalq standartlara uyğun olduğunu təsdiqləyir. Seçki subyektləri və monitorinq təşkilatları seçkilərin keçirildiyi vahid seçici siyahısındakı məlumatları rəhbər tutmuşlar. Biz ictimaiyyəti düzgün məlumatla təmin etməyə davam edəcəyik və maraqlı tərəflərin seçiciləri çaşdırmasına imkan verməyəcəyik”, - deyə Natia İoseliani bildirib.
Beləliklə, Gürcüstanda seçkilərin nəticələrini şübhə altına almaq istəyən kəsim informasiya qıtlığında çapalayır, etiraz edənlər saxtakarlıqdan danışır, amma fakt ortaya qoyan yoxdur. Seçkilərin ideal keçmədiyini qalib tərəf də etiraf edir, amma nəticələrə ciddi təsir edən qanun pozuntusunun olmadığı da ortadadır.
V.VƏLİYEV
