ABŞ-da qızğın prezident seçkiləri başa çatıb. Respublikaçılar Partiyasının namizədi Donald Tramp qələbə qazandığını elan edib.
Turkustan.az xəbər verir ki, Floridada Demokratların namizədi Kamala Harrisi məğlub edərək qələbəsini elan edən Tramp seçkidən əvvəl verdiyi “müharibələrə son” sözünü təkrarlayıb.
Trampın hansı siyasət yürüdəcəyini proqnozlaşdırmaq üçün onun əvvəlki prezidentliyini araşdırmaq lazımdır. 2017-ci il yanvarın 20-də vəzifəyə başlayan Tramp ABŞ-ın ticarət kəsirlərini azaldacağını vurğuladı; O, hərbi ittifaqlar daxilində yük bölgüsünü yenidən balanslaşdırmaq üçün "Birinci Amerika" yanaşmasını elan edib.
Uğurlu iş adamı olan Tramp ardıcıl olaraq vurğulayır ki, bütün xalqlar öz maraqlarını üstün tutmaq hüququna malikdirlər. Vəzifəyə gəldikdən üç gün sonra o, on iki ölkəni birləşdirən Trans-Sakit Okean Tərəfdaşlığından çıxmaq qərarına gəlib.
Prezidentliyi dövründə ABŞ-Meksika sərhədində divarın tikintisinə təşəbbüs göstərib. O, İslam dünyasını terrora qarşı birləşməyə çağırıb. Körfəz ölkələrini İsraillə barışıq siyasətinə yönləndirdi və Qüdsü İsrailin paytaxtı kimi tanıdı.
Tramp NATO dövlət və hökumət başçılarından daha çox xərc tələb edib. Paris razılaşmasından mübahisəli şəkildə çıxıb.
Trampın prezident kimi ilk müddəti onun növbəti müddətidir. Bu məqamda Avropa ölkələrini çətin günlərin gözlədiyini söyləmək olar.
Yeri gəlmişkən, Fransada fəaliyyət göstərən “Le Monde” Trampın qələbəsinin Vaşinqtonun müttəfiqləri üçün narahatlıq doğurduğunu şərh edib. Politico Tramp administrasiyasının ikinci prezidentliyinin enerjidən ticarətə, maliyyədən müdafiəyə qədər Aİ siyasətinə təsirlərini araşdırıb. O, Trampın ABŞ-a daxil olan hər bir Avropa malına rüsum tətbiq edəcəyinə dair vədini vurğulayıb.
Analitiklər artıq mümkün zərər xərclərini hesablamağa başlayıblar. Almaniyanın Vaşinqtondakı administrasiya dəyişikliyindən ən çox təsirlənəcək ölkələrdən biri olacağı gözlənilir. İFO İqtisadi Tədqiqatlar İnstitutunun məlumatına görə, təxmin edilən zərər 33 milyard avrodan çoxdur.
Avropa ölkələrinin Trampın planlaşdırdığı gömrük rüsumlarına cavab verməsi gözlənilir; Bu vəziyyət yüksək inflyasiyaya səbəb ola bilər.
Digər məsələ, şübhəsiz ki, Ukrayna məsələsidir. Tramp müharibə istəmir və ABŞ-ın Avropanın təhlükəsizliyini təmin etməsini istəmir. Ona görə də Kiyevə yardımı məhdudlaşdırmaq ehtimalı var. Eyni zamanda, NATO ölkələrinə verilən dəstəyin tamamilə ABŞ tərəfindən verilməsi də Trampı narahat edən digər amildir.
Avropa ölkələri həm müdafiə xərclərini, həm də gömrük rüsumlarını artırmalı ola bilər.
ABŞ-la yarana biləcək problemlər hazırda enerji sahəsində problemləri olan Avropanı yeni alternativlərə sövq edə bilər. Əslində Çinin daxili siyasətində həyata keçirdiyi siyasətlər Avropa ölkələrini “etik mənada” narahat etsə də; İqtisadi amillərin ön plana çıxa biləcəyini düşünmək səhv olmaz.
ABŞ və Körfəz ölkələrində bunun çoxlu nümunələrini görmüşük. Avtoritar şəkildə idarə olunan Səudiyyə Ərəbistanı və bir çox başqa ölkələr ABŞ-a nefti ucuz qiymətə satdıqları üçün insan haqları ilə bağlı ciddi tənqidlərə məruz qalmadılar; Amma İraq, Liviya və Suriya kimi enerji ehtiyatlarını milliləşdirən ölkələr ABŞ-ın “qəzəbinə” tuş gəlib.
Ona görə də Avropanın iqtisadi kontekstdə belə bir addım atmayacağını söyləmək düzgün olmazdı. Avropa liderləri dəfələrlə Trampın prezidentliyini təbrik etsələr də, bu, gələn fırtına öncəsi sakitlikdir.
Çin mümkün gərginlikdən istifadə edərək Avropa ilə iqtisadi əlaqələrini gücləndirə bilər. “Pekinin xarici ticarətə verdiyi əhəmiyyəti anlamaq üçün onun tarixi düşmənləri olan Səudiyyə Ərəbistanı və İranla barışmasına baxmaq kifayətdir”.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
