AP: ULAN BATOR, Monqolustan (AP) - Rusiya prezidenti Vladimir Putin Çərşənbə axşamı Monqolustanda qırmızı xalıda qarşılanıb, çünki ölkə Moskvanın Ukraynaya müdaxiləsi ilə bağlı iddia edilən hərbi cinayətlərə görə beynəlxalq order əsasında həbs edilməsi çağırışlarına məhəl qoymayıb.
Çərşənbə axşamı günü axşam başa çatan səfər Putinin 2023-cü ilin martında həbs qərarı verdikdən sonra Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi üzvünə etdiyi ilk səfər idi. Səfərdən əvvəl Ukrayna Monqolustanı Putini Haaqa məhkəməsinə təhvil verməyə çağırıb və Avropa İttifaqı Monqolustanın sərəncama əməl etməyəcəyindən narahatlığını bildirib.
Sərəncam hökuməti çətin vəziyyətdə qoyub. Onilliklər boyu kommunist idarəçiliyindən və Sovet İttifaqı ilə sıx əlaqələrdən sonra ölkə 1990-cı illərdə demokratiyaya keçib və ABŞ, Yaponiya və digər yeni tərəfdaşlarla əlaqələr qurub. Lakin dənizə çıxışı olmayan ölkə iqtisadi cəhətdən daha böyük və güclü iki qonşusu Rusiya və Çindən asılı olaraq qalır.
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi Putini Ukraynadan uşaqların oğurlanmasında əli olmaqda ittiham edib. Üzv ölkələrdən şübhəli şəxsləri orderlə həbs etmək tələb olunur, lakin Monqolustan Rusiya ilə əlaqələrini saxlamalıdır və məhkəmənin orderləri icra etmək üçün heç bir mexanizmi yoxdur.
ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller deyib ki, Birləşmiş Ştatlar heç bir ölkənin “Putinin Ukraynaya qarşı təcavüzkar müharibəsini irəli sürməsi üçün platforma təmin etməli olduğuna” inanmır.
O, Vaşinqtonda jurnalistlərə deyib: "Biz Monqolustanın iki daha böyük qonşu arasında sıxışdırılmış vəziyyətdə olduğunu başa düşürük, lakin onların bütün dünyada qanunun aliliyini qorumağa davam etməsinin vacib olduğunu düşünürük".
Rusiya liderini paytaxt Ulan-Batorun baş meydanında 13-cü əsrin hökmdarı, Monqol İmperiyasının qurucusu Çingiz xanın şəxsi mühafizəsi kimi stilizə olunmuş parlaq qırmızı və mavi rəngli geyimli fəxri qarovul qarşılayıb.
Putin və Monqolustan prezidenti Uxnaaqiyn Xurelsuxun hökumət sarayının qırmızı xalçalı pilləkənləri ilə qalxaraq Çingiz xanın heykəli qarşısında baş əyməsini maneələr arxasından izdihamlı insan izləyib.
Ukrayna bayrağını açmağa cəhd edən bir neçə etirazçı polis tərəfindən saxlanılıb. Meydandan bir neçə məhəllə qərbində toplaşan digər beş etirazçı əllərində Putin əleyhinə pankart və Ukrayna bayrağı tutsalar da, həbsləri eşidəndən sonra dağılıblar.
Putin Monqolustanda qarşılanarkən onun qoşunları Ukraynanın Poltava şəhərində hərbi təlim mərkəzinə və yaxınlıqdakı xəstəxanaya zərbə endirib, azı 50 nəfər həlak olub. Zərbə 2022-ci il fevralın 24-də müharibə başlayandan bəri Rusiya qüvvələrinin ən ölümcül zərbələrindən biridir.
İki ölkə hökumətləri arasında Ulan-Batorda elektrik stansiyasının modernləşdirilməsi və Monqolustana Rusiya aviasiya yanacağının tədarükü haqqında sazişlər imzalanıb. Onlar həmçinin Monqolustanın üzərində hidroelektrik bənd tikmək istədiyi çayın ekoloji tədqiqatını aparmağa razılaşıblar. Putin ölkələr arasında dəmiryol əlaqələrini inkişaf etdirmək planlarını da açıqlayıb.
O, Monqolustan prezidentini oktyabrın sonunda Rusiyanın Kazan şəhərində Rusiya və Çinin daxil olduğu BRİKS ölkələrinin sammitinə dəvət edib. Rusiya dövlət mediasının məlumatına görə, Xurelsux bununla razılaşıb.
Ulan-Batoru tərk etdikdən sonra Putin çərşənbə günü səhər tezdən Rusiyanın ən böyük Sakit okean limanı Vladivostoka gəlib və burada iqtisadi forumda iştirak edəcək.
Bazar ertəsi Aİ narahatlığını Monqolustan səlahiyyətliləri ilə bölüşdüyünü bildirib.
Avropa Komissiyasının sözçüsü Nabila Massrali deyib: “Bütün digər ölkələr kimi, Monqolustan da beynəlxalq münasibətlərini öz maraqlarına uyğun inkişaf etdirmək hüququna malikdir”. Lakin o, əlavə edib ki, Monqolustan 2002-ci ildən “bütün hüquqi öhdəlikləri ilə” Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin üzvüdür.
Monqolustanın ticarət, enerji və təhlükəsizlik baxımından Rusiya və Çindən asılılığını nəzərə alsaq, hökumətin Putini həbs etməsi ehtimalı az idi, Avropa Siyasətinin Təhlili Mərkəzinin demokratik davamlılıq üzrə direktoru Sem Qrin bildirib.
"Bu səfərin əsas səbəbi Putinin hazırda səyahət edə biləcəyini göstərmək idi" deyə o bildirib.
Lakin Qrin əlavə edib ki, order Putinin seçimlərini daraldır və “onu qəbul etməyi düşünən hər hansı hökuməti əvvəllər buna məcbur olmadıqları şəkildə bunun həm daxili, həm də beynəlxalq siyasi nəticələrini nəzərdən keçirməyə” məcbur edir.
“Human Rights Watch” təşkilatının keçmiş direktoru Kennet Rot Putinin Monqolustana səfərini “zəiflik əlaməti” adlandıraraq, “X” saytında Rusiya liderinin “yalnız 3,4 milyon əhalisi olan kiçik bir ölkəyə səyahət edə bildiyini yazıb”.
Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov bildirib ki, səfərin məqsədi “Qərb ölkələrinə nə isə göstərmək” deyil, iki ölkə arasında tarixi və “gözəl, şanlı ənənələri” olan ikitərəfli münasibətləri inkişaf etdirməkdir. Onun bu sözləri dövlət televiziyasının müxbiri Pavel Zarubinə ünvanlanıb.
Rusiya Təhlükəsizlik Şurası katibinin müavini Dmitri Medvedev çərşənbə axşamı onlayn açıqlamasında bu orderi “qanunsuz” adlandırıb.
Son 5 ildə Monqolustana ilk səfərini edən Putin o vaxt Yaponiyanın nəzarətində olan Mançuriya və Monqolustan sərhədində qanlı döyüşlərdə yapon ordusu üzərində sovet-monqolustanların birgə qələbəsinin 85-ci ildönümü münasibətilə keçirilən mərasimdə iştirak edib.
“Mən Putinin Monqolustana səfərindən çox şadam” deyən təqaüdçü iqtisadçı Yansanjav Demdendorj Rusiyanın Yaponiyaya qarşı mübarizədəki roluna toxunaraq deyib: “Əgər döyüşü xatırlasaq, Monqolustanın azad edilməsinə ruslar kömək edib”.
Etirazları dəstəkləyən Uyanqa Soqqerel ölkəsinin diktaturaya dözməyən bir demokratik ölkə olduğunu deyib və Putini “bütün dünya qarşısında Monqolustanı ehtiyatsızcasına alçaltmaqda” ittiham edib.
Putin Ukraynaya müdaxilə ilə bağlı üzləşdiyi beynəlxalq təcridlə mübarizə aparmaq üçün bir sıra xarici səfərlər edib. O, may ayında Çinə, iyunda Şimali Koreya və Vyetnama, iyulda isə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının iclasında iştirak etmək üçün Qazaxıstana səfər edib.
Lakin keçən il Cənubi Afrika hökuməti Putinin BRİKS sammiti üçün Yohannesburqa səfərinə qarşı çıxıb və o, videobağlantı vasitəsilə bu sammitə qatılıb. Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin üzvü olan Cənubi Afrika 2015-ci ildə Afrika İttifaqının sammitinə səfəri zamanı o vaxtkı Sudanın prezidenti Ömər əl-Bəşiri həbs edə bilməyəndə tənqidlərlə üzləşmişdi.
Moskva Universitetində təhsil alan Enxqerel Seded bildirib ki, tarixən dostluq münasibətləri olan ölkələr rəsmi səfərlər zamanı dövlət başçılarını həbs etməyiblər.
"Ölkəmizin beynəlxalq birlik qarşısında öhdəlikləri var" deyə o bildiirib, "amma... hesab edirəm ki, bu halda həbs etmək yersiz olardı".
