Trampın ikinci müddəti Avropa üçün sınaq olacaq - NYT

Respublikaçı Donald Trampın ABŞ prezident seçkilərində qələbəsi Avropanın həmrəyliyi qorumaq, öz silahlı qüvvələrini qurmaq və iqtisadi maraqlarını qorumaq üçün daha çox səy göstərmək qabiliyyətini sınayacaq.   

News365.az xəbər verir ki, bu barədə "The New York Times" yazıb. 

"Trampın ikinci prezidentliyi Avropanın daha etibarsız Amerika qarşısında öz mövqelərini gücləndirməsi üçün katalizator ola bilər. Lakin qitənin bu məqamdan istifadə etməyə hazır olması faktdan çox uzaqdır", deyə nəşr qeyd edib. 

Fransa və Almaniya hökumətləri hazırda daxili siyasi problemlərdən zəifləyiblər, ona görə də Avropanın güclü reaksiyasını formalaşdırmaq çətin ola bilər. 

"Trampın qələbəsi avropalılar üçün çox ağrılıdır, çünki bu, onların gizlətməyə çalışdıqları bir sual doğurur: "Bizi işləmək üçün dostdan daha çox rəqib və narahat görünən ABŞ-la necə davranırıq?" O, Avropanı birləşdirməlidir, lakin bu o demək deyil ki, Avropa mütləq birləşəcək", deyə Parisdəki Montayqne İnstitutunun beynəlxalq araşdırmalar üzrə direktor müavini Corcina Rayt vurğulayıb.  İqtisadiyyata gəlincə, Avropa İttifaqı prezident Trampla necə davranacağını aylardır planlaşdırır. Onlar yeni tariflərin qarşısını almağa çalışmaq üçün daha çox Amerika malları almaq məqsədilə ilkin təklif hazırlayıb və Trampın daha çox proteksionist addım atacağı təqdirdə cavab vermək üçün Amerika mallarına müvafiq tariflər müəyyənləşdiriblər. 

Təhlükəsizlik cəbhəsində Trampın prezidentliyinin Ukrayna üçün nə demək olacağı, Trampın çox tez bitirə biləcəyini söylədiyi müharibə və Trampın vaxtaşırı ABŞ-ı NATO-dan çıxarmaq təhdidləri ilə bağlı narahatlıqlar var, çünki bu dəfə respublikaçı olacaq əvvəlki dövrlə müqayisədə daha çox gücə sahibdir.  Tramp dəfələrlə NATO-nu bəzi ölkələrin müdafiəyə çox az pul xərclədiyinə görə qınayıb və həmçinin bildirib ki, Avropa Ukraynaya dəstəkdə daha fəal iştirak etməlidir. Bir müddət əvvəl NATO Ukrayna üzrə təmas qrupunun (Ramşteyn) funksiyalarını ABŞ-dan almağa başlayıb. NATO ölkələri gələn il Ukraynaya ən azı 40 milyard avro və ya təxminən 43 milyard dollar yardım edəcəyinə söz verib.  Almaniya hökumətinin transatlantik koordinatoru Maykl Link bildirib ki, Trampın yenidən seçilməsi həm Avropa İttifaqı, həm də NATO-nun Avropa komponentini gücləndirilməli və parçalanmalardan qaçmalı olduğu deməkdir:

"Biz passiv şəkildə Trampın nə edəcəyini və ya Putinin hansı addımları atacağını görmək üçün gözləyə bilmərik".  Onun sözlərinə görə, avropalılar ABŞ-dan nə gözlədiyini, onun NATO-dakı öhdəliklərini yerinə yetirməli olduğunu, Ukraynadan çəkilsə, sonda bunun yalnız Çinə kömək edəcəyini açıq şəkildə bildirməlidirlər: "Rusiya Ukraynada qalib gəlsə, o zaman Çin də qazanacaq". 

Demokratik dəyərlər və qanunun aliliyi, həmçinin Trampın güclü liderlər hesab etdiyi şəxslərə açıq-aşkar simpatiya bəsləməsi ilə bağlı narahatlıqlar var. Bunlar Rusiya lideri Vladimir Putin, Macarıstanın baş naziri Viktor Orban, İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu və Çin lideri Si Szinpindir.  "Tramp "qeyri-liberal demokratiya" adlandırdığı qurumu quran Orban kimi populist sağ mərkəzçi və avropalı sağçı liderləri, həmçinin Slovakiyanın baş naziri Robert Fiko və İtaliyanın baş naziri Corcia Meloni üçün bayraqdar kimi qiymətləndirilir. Onun qələbəsi istər-istəməz onları ruhlandıracaq və başqalarını arzuolunmaz miqrasiya və proteksionizmin dayandırılması üzərində qurulmuş daha millətçi və daha az liberal siyasətləri təkrarlamağa təşviq edəcək", deyə yazıda qeyd edilir.  Avropada artıq demokratik, liberal, mütərəqqi dəyərlərə dəstəyin azalması və sağçı ekstremist partiyaların artması müşahidə olunur. Nəşr yazır ki, Trampın qələbəsi Avropanın birliyini və onun səsini zəiflədə bilər.