Çin və Azərbaycan səmimi, mehriban, dost və qarşılıqlı fayda əldə etməyə çalışan bərabərhüquqlu, etibarlı tərəfdaşlardır. 1992-ci ilin aprelində diplomatik münasibətlərin qurulduğu andan indiyədək ikitərəfli əlaqələr sağlam və sabit şəkildə inkişaf edir, səmərəli əməkdaşlıqla səciyyələnir və strateji məzmun daşıyır.
"Unikal" xəbər verir ki, bu barədə Çinin Azərbaycandakı müvəqqəti işlər vəkili Din Tao Azərbaycan ilə Çin arasında 2024-cü ildə əməkdaşlığın yekunlarına həsr olunmuş mətbuat konfransında deyib.
“Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, bu il iyulun 3-də Sədr Si Cinpin və Prezident İlham Əliyev Astanada Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının Zirvə toplantısı çərçivəsində görüşüb və ikitərəfli münasibətlərin səviyyəsinin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldildiyini birgə bəyan ediblər. Bu, ikitərəfli münasibətlərin keyfiyyətcə yaxşılaşmasına töhfə verdi və iki ölkə arasında uzun illər ənənəvi dostluğun yeni səhifəsini açdı. Prezidentlərin rəhbərliyi ilə bu il Çin və Azərbaycan arasında münasibətlər həqiqətən də məhsuldar olub.
Yüksəksəviyyəli səfərlərə gəldikdə, onların intensivliyi tarixi səviyyəyə çatıb. Nümayəndə heyətlərinin qarşılıqlı səfərlərinin sayı iki dəfə artıb. Bu il Prezident İlham Əliyev Çin nümayəndə heyətləri ilə dörd dəfə görüşüb. Çin Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosunun Daimi Komitəsinin üzvü, Çin Xalq Respublikası Dövlət Şurasının Baş nazirinin müavini Din Süesyan, Çin Xalq Siyasi Məşvərət Şurasının Ümumçin Komitəsi sədrinin müavini Şen Yueyue kimi rəhbərlərin Azərbaycana səfərləri uğurlu olub. Prezident İlham Əliyev, Azərbaycan hökumətinin və parlamentinin rəhbərləri ilə ikitərəfli münasibətlərin inkişafı ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb, bu da müxtəlif sahələrdə iki ölkə arasında əməkdaşlığa yeni təkan verib.
Siyasi sahədə biz əsas maraqlarımıza toxunan məsələlərdə bir-birimizi dəstəkləyirik. Azərbaycan “Vahid Çin” prinsipinə qətiyyətlə riayət edir və “Tayvanın müstəqilliyini” müdafiə edən separatçı qüvvələri açıq şəkildə pisləyir. Astanada keçirilən görüşdə Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Azərbaycan Çinin ölkənin birləşdirilməsi istiqamətində böyük işini qətiyyətlə dəstəkləyir. Bu, tarixi tendensiyadır və heç bir qüvvə onu dayandıra bilməz. Çin Azərbaycanın suverenliyini, müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü, öz milli şəraitinə uyğun inkişaf yolunu qətiyyətlə dəstəkləyir. Pekin xarici qüvvələrin insan haqları problemlərini bəhanə edərək Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə etməsinə qarşı çıxış edır. Çin, həmçinin Azərbaycan tərəfinin təklif etdiyi sülh gündəliyini qətiyyətlə dəstəkləyir və qarşıdurmanın saxlanmasına yönəlmiş geosiyasi intriqaları pisləyir”, - deyə Din Tao bildirib.
Ticarət-iqtisadi sahədə qlobal iqtisadiyyatda davam edən tənəzzül fonunda Çin və Azərbaycan arasında ikitərəfli ticarətin həcmi tendensiyanın əksinə olaraq artıb. Azərbaycanın statistik məlumatlarına görə, 2023-cü ildə ikitərəfli ticarətin həcmi 3,1 milyard dollara çatıb. Bu ilin təkcə 10 ayında bu rəqəm il ərzində 17,1 faiz artaraq 3,02 milyard ABŞ dollarına çatıb, illik ticarət həcmi isə rekord həddə çatacaq. “Ölkələrimiz arasında ikitərəfli ticarətin strukturu daim optimallaşdırılır. Yaşıl enerji, rəqəmsal iqtisadiyyat və sənaye istehsalı sahələrində əməkdaşlıq sürətlə inkişaf edir, elektromexaniki məhsulların payı ildən-ilə artır, 2024-cü ildə Azərbaycanda Çin elektromobillərinin satışı ötən illə müqayisədə 4,2 dəfə artıb, Çində şərab və nar şirəsi kimi yüksəkkeyfiyyətli Azərbaycan mallarının populyarlığı da artmaqda davam edir”, - deyə o əlavə edib.
Humanitar mübadilə sahəsinə gəlincə, hazırda Bakı, Pekin və Urumçi arasında uçuşlar həftədə 5 dəfə həyata keçirilir. Bu ilin iyul ayında Azərbaycan birtərəfli qaydada Çin vətəndaşları üçün bir il müddətinə vizasız rejim tətbiq edib ki, bu da Çinli turistlərin sayını 2 dəfədən çox artırıb. Çin, həmçinin azərbaycanlı turistlərin Çinə səfərini asanlaşdırmaq üçün müvafiq tədbirlər işləyib hazırlayır. Azərbaycanda Çin dilini öyrənənlərin sayı 8 min nəfərə yaxınlaşır. Pekin Universiteti, Tsinxua Universiteti və Pekin Xarici Dillər Universiteti kimi nüfuzlu ali təhsil müəssisələri Azərbaycan və Azərbaycan dili ilə bağlı fəal şəkildə tədqiqat və tədris aparırlar.
“Beynəlxalq əməkdaşlıq sahəsində hər iki tərəf BMT, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı, BRICS və Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirə kimi çoxtərəfli platformalar çərçivəsində sıx və səmərəli qarşılıqlı fəaliyyəti davam etdirir. Tərəflər il ərzində müxtəlif beynəlxalq seçkilərdə bir-birini dəstəkləyiblər. Biz beynəlxalq ədalətin müdafiə edilməsi üçün birgə çalışırıq, hegemonluğa, güc siyasətinə və neokolonializmə qarşı birgə çıxış edirik, eləcə də bəşəriyyətin ortaq gələcəyi olan icma konsepsiyasını əməli fəaliyyətlə həyata keçiririk», - deyə müvəqqəti işlər vəkili bildirib.
Çin Xalq Respublikasının Sədri Si Cinpin qeyd edib ki, strateji tərəfdaşlıq Çin-Azərbaycan münasibətləri üçün yeni mövqe və yeni başlanğıc nöqtəsidir. Hazırkı vəziyyətdə iki ölkə arasında münasibətlərin daha da inkişafı üçün yaxşı imkanlar və əməkdaşlıq üçün böyük potensial var. “Biz həmkarlarımızla hiss edirik ki, üzərimizdə böyük məsuliyyət və mühüm missiya var. Biz Azərbaycan tərəfi ilə əlaqələri və əməkdaşlığı davamlı və fəal şəkildə gücləndirəcək, iki ölkənin dövlət başçılarının əldə etdiyi konsensusun həyata keçirilməsi və Çin-Azərbaycan münasibətlərinin yeni başlanğıc nöqtəsində və yüksək səviyyədə inkişafı üçün əlimizdən gələni edəcəyik ”, - deyə Din Tao qeyd edib.
2024-2025-ci illərdə bu təşkilata sədrliyi dövründə ŞƏT-in inkişaf perspektivləri və bu təşkilat çərçivəsində Azərbaycanla əməkdaşlıq barədə AZƏRTAC -ın müxbirinin sualını cavablandıran çinli diplomat deyib:
“ŞƏT Çinin iştirakı ilə yaradılmış və Çin şəhərinin adını daşıyan ilk beynəlxalq təşkilatdır. 2001-ci ildə yarandığı andan ŞƏT həmişə qarşılıqlı etimad, qarşılıqlı fayda, bərabərlik, qarşılıqlı məsləhətləşmə, mədəni müxtəlifliyə hörmət və ümumi inkişaf istəyi ilə xarakterizə olunan “Şanxay ruhuna” sadiq qalıb. O, siyasi qarşılıqlı etimadı, mehriban qonşuluğu və dostluğu möhkəmləndirib, regional təhlükəsizliyi dəstəkləyib və regional əməkdaşlığı inkişaf etdirdi. Bu gün o, coğrafi əhatə dairəsi və əhalinin sayına görə dünyada ən böyük regional beynəlxalq təşkilata çevrilib. “Şanxay ruhuna” əsaslanan əməkdaşlıq ideyası dərin populyarlıq qazanıb, ŞƏT-in birliyi, cəlbediciliyi və təsiri durmadan artır. Çin ŞƏT-in yaradıcılarından biridir və ŞƏT-i həmişə diplomatik prioritetlərindən biri hesab edib. Bu ilin iyulunda ŞƏT-in Astanada keçirilən sammitində Çin Sədri Si Cinpin həmrəylik və qarşılıqlı etimad, sülh və əmin-amanlıq, firavanlıq və inkişaf, mehriban qonşuluq və dostluq, dürüstlük və ədalətin hökm sürdüyü “ümumi ŞƏT evi”nin yaradılmasına çağırıb, təşkilatın inkişafı üçün plan hazırlayıb. Çin rəsmi olaraq 2025-ci ili “ŞƏT-in Dayanıqlı İnkişaf İli” elan edib və Qlobal İnkişaf Təşəbbüsü çərçivəsində yoxsulluğun azaldılması, ərzaq təhlükəsizliyi, ictimai səhiyyə, inkişafın maliyyələşdirilməsi, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə və yaşıl inkişaf, sənayeləşmə, rəqəmsal iqtisadiyyat, infrastruktur qarşılıqlı əlaqəsi və s. daxil olmaqla səkkiz əsas sahədə bir sıra tədbirlər həyata keçirəcək.
Çin hazırda sədr qismində tam şəkildə fəaliyyətə başlayıb və müxtəlif sahələrdə praktiki əməkdaşlığın daha da dərinləşdirilməsi və ŞƏT-in ortaq gələcəyi olan daha sıx icmanın formalaşmasına kömək etmək məqsədilə konkret addımlar atmaq üçün ŞƏT çərçivəsində 100-dən çox iclas və tədbir keçirməyi planlaşdırır.Azərbaycan 2016-cı ildə ŞƏT-in dialoq üzrə tərəfdaşı statusunu alıb və ŞƏT ailəsinin mühüm üzvüdür. Çin Azərbaycanın ŞƏT-in müxtəlif sahələrində əməkdaşlıq və təşəbbüslərdə iştirakını alqışlayır və Azərbaycanın bu təşkilatda hüquqi statusunun yüksəldilməsini dəstəkləyir. Çin Azərbaycanla sıx əməkdaşlıq etməyə, ticarət və investisiya, enerji, rəqəmsal iqtisadiyyat, müasir kənd təsərrüfatı, yaşıl inkişaf sahələrində ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlığın səviyyəsini yüksəltmək üçün ŞƏT platformalarından daha səmərəli istifadə etməyə, həmçinin Azərbaycanın modernləşdirilməsinə kömək etməyə hazırdır”, - deyə diplomat bildirib.
Din Tao “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsünün birgə həyata keçirilməsində Azərbaycan və Çin arasında əldə olunan irəliləyişləri qeyd edib:
“Biz unikal coğrafi üstünlüklərə, böyük tranzit potensialına və yaxşı infrastruktura əsaslanaraq Azərbaycanın Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu vasitəsilə regional qarşılıqlı əlaqələrin dərinləşməsində getdikcə daha mühüm rol oynadığını, onun Avrasiyada mühüm nəqliyyat qovşağı kimi mövqeyinin daha da güclənməsini görməkdən şadıq. Marşrut boyu yerləşən ölkələrin statistikasına əsasən, bu ilin 10 ayında yuxarıda qeyd olunan marşrut üzrə yükdaşımaların həcmi 68 faiz artaraq illik 3,8 milyon ton təşkil edib. İllik rəqəmin rekord həddə çatacağı gözlənilir.
Çin Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun regional qarşılıqlı əlaqələrin gücləndirilməsində, regional iqtisadi inkişafın təşviqində və qlobal istehsal və təchizat zəncirinin sabitliyinin təmin edilməsində mühüm roluna böyük əhəmiyyət verir. Keçən ilin oktyabrında Çin Xalq Respublikasının Sədri Si Cinpin “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsü çərçivəsində beynəlxalq əməkdaşlıq üzrə 3-cü Yüksək Səviyyəli Forumun açılış mərasimində 8 addım elan edib ki, bunlardan birincisi “Çin-Avropa” marşrutu üzrə konteyner qatarlarının yüksəkkeyfiyyətli inkişafının intensivləşdirilməsi və Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun tikintisinə qoşulmaqdır”. Azərbaycan bu təşəbbüsün inkişafına dəstək verməyə hazır olduğunu bildirən ilk ölkələrdən biridir və hazırda bu təşəbbüsdə fəal iştirak edir. Çin tərəfinin irəli sürdüyü həmin təşəbbüslər Azərbaycanın Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu əsasında öz nəqliyyat potensialının inkişafına yönəlmiş inkişaf strategiyasına əhəmiyyətli dərəcədə uyğundur və Bakı tərəfindən müsbət cavab alıb.
Bu il “Bir kəmər, bir yol” və Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun birgə tikintisinin inteqrasiyası sürətlənir və Çin-Azərbaycan nəqliyyat və logistika sahəsində əməkdaşlığı böyük nəticələr əldə edib. Bu il iyulun 3-də dövlət başçılarının Astanada keçirilən görüşü çərçivəsində “Çin-Avropa” yük qatarları üçün Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin inkişafına dair Hökumətlərarası Memorandum imzalanıb ki, bu da Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi ətrafında nəqliyyat və logistika sahəsində əməkdaşlığın gücləndirilməsi üçün mühüm istiqamətləri müəyyən edir. Bu ilin əvvəlindən Sian, Nankin, Çuncin, Urumçi, Lyanyunqan, İu və digər şəhərlər “Çin-Avropa” Trans-Xəzər yük qatarlarını işə salıb, orta hesabla hər gün azı bir qatar belə hərəkət edir. İl ərzində belə qatarların ümumi sayının 300-ü ötəcəyi gözlənilir ki, bu da ötən illə müqayisədə təxminən 31 dəfə çoxdur. Sakit okean sahilləri boyunca yerləşən Yaponiya və Cənubi Koreya kimi ölkələr də yüklərin daşınması üçün Azərbaycandan tranzit keçən Trans-Xəzər “Çin-Avropa” qatarlarını seçiblər. İyul ayında Çin nəqliyyat vasitələri Bakı limanına ilk dəfə birbaşa avtomobil nəqliyyatı ilə gəlib. Noyabrın 24-də Bakıdan Çinə 62 konteynerdən ibarət yük qatarı yola salınıb. Beləliklə, Azərbaycan ilk dəfə olaraq Çinə dəmir yolu ilə mal ixrac edib ki, bu da Çin-Azərbaycan Trans-Xəzər nəqliyyat əməkdaşlığı çərçivəsində iki istiqamətdə yükdaşımaların həyata keçirilməsini qeyd edib. Sian şəhərində Azərbaycanın ən böyük logistika şirkəti olan “Abşeron” logistika mərkəzinin ilk filialı açılıb. Çin şirkətləri Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu çərçivəsində multimodal daşımaların tikintisində fəal iştirak edir və Bakı limanının modernləşdirilməsi və transformasiyası, Xəzər dənizində gəmilərin istehsalı kimi məsələlərdə Azərbaycanla sıx əlaqə saxlayırlar. 2025-ci ildə Çin tranzit daşımaları üçün Azərbaycana əlverişli şərait yaradacaq ki, bu da yaxınlıqdakı regionlardan Azərbaycan vasitəsilə Çinə daha böyük miqdarda materialın çatdırılmasını stimullaşdıracaq”, – deyə Çin Xalq Respublikasının Azərbaycandakı müvəqqəti işlər vəkili əlavə edib.
BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasının (COP29) keçirilməsini yüksək qiymətləndirən Din Tao deyib: “Azərbaycanın və digər tərəflərin birgə səyləri sayəsində COP29-da mühüm nəticələr əldə edilib. COP29-un uğurla keçirilməsi Azərbaycanın gücünü və beynəlxalq təsirə malik olduğunu dünyaya göstərdi, onun neft-qaz ölkəsi kimi yaşıl enerji transformasiyasını təşviq etməyə inam və qətiyyətini nümayiş etdirdi. ÇKP MK Siyasi Bürosunun Daimi Komitəsinin üzvü, Çin Xalq Respublikası Dövlət Şurasının Baş nazirinin müavini Din Süesyan Çin Xalq Respublikasının Sədri Si Cinpinin xüsusi nümayəndəsi kimi COP29-da iştirak edib. Bu, BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü və qlobal yaşıl inkişaf sahəsində dünya lideri kimi Çinin bu konfransın keçirilməsində Azərbaycana güclü dəstək verdiyini tam şəkildə əks etdirir”.
Son illərdə Çin ilə Azərbaycan arasında ekoloji təmiz enerji sahəsində mübadilə və əməkdaşlıq bir sıra ilkin nailiyyətlər əldə etməklə sürətlənib. Ötən ilin oktyabrında Çin şirkəti tərəfindən tikilmiş 230 MVt gücündə Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyası uğurla şəbəkəyə qoşularaq ildə 500 milyon kilovat-saat gücündə elektrik enerjisi istehsal edib ki, bu da 110 min ailənin ehtiyacını ödəyəcək və ildə 200 min tondan çox karbon qazı emissiyasını azaldacaq. Bu, Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqazda ən böyük günəş elektrik stansiyasıdır. Bu, yaşıl enerji sahəsində Çin-Azərbaycan əməkdaşlığı çərçivəsində nümunəvi layihəyə çevrilib. 240 MVt gücündə külək stansiyası layihəsi həyata keçirilir. COP29 çərçivəsində Çinin yeni enerji mənbələri sahəsində “Power Construction Corporation” və “China Energy Engineering Group Co., Ltd (Energy China)” kimi böyük şirkətləri Azərbaycanla bir sıra mühüm əməkdaşlıq sənədləri imzalayıb, gələcəkdə ölkədə bir sıra yeni irimiqyaslı enerji layihələrini həyata keçirməyi planlaşdırıblar. Çin şirkəti Azərbaycanda bərpaolunan enerji mənbələri sahəsində layihələr üzrə ilk açıq beynəlxalq tenderin - 100 MVt gücündə Qobustan günəş elektrik stansiyası layihəsinin qalibi olub. “China Southern Power Grid International Limited (Honq-Konq)” və “Powerchina Huadong Engineerıng Corporation Limited” şirkətləri Azərbaycan Energetika Nazirliyi ilə enerjinin saxlanması sahəsində anlaşma memorandumu imzalayıblar. Bakıda 160 BYD elektrik avtobus istifadəyə verilib və gələcəkdə şirkət Azərbaycanda elektriklə işləyən avtobuslar istehsal etməyi planlaşdırır. Son vaxtlar getdikcə daha çox Çin şirkətləri və yeni enerji mənbələrinin tədqiqi institutlarının nümayəndələri günəş enerjisi, külək enerjisi, enerjinin saxlanması və yaşıl hidrogen layihələri sahələrində əməkdaşlıq perspektivlərini müzakirə etmək, hökumət idarələri, yerli biznes və qurumlarla dərin mübadilələr aparmaq üçün Azərbaycana səfər edirlər.
“Çin Azərbaycanla yaşıl enerji sahəsində əməkdaşlığı daha da dərinləşdirməyə, təmiz enerji sahəsində qlobal tərəfdaşlığının yaradılmasına birgə köməyə, Azərbaycana strateji yaşıl inkişaf məqsədlərinə nail olmağa kömək etməyə və yerli məşğulluğu və əlaqəli sənayelərin inkişafına daha səmərəli kömək göstərməyə ümid edir”, - deyə Din Tao vurğulayıb.
“Çin Prezident İlham Əliyevin təklif etdiyi inkişaf və bərpa strategiyasını dəstəkləyir və Azərbaycan cəmiyyətinin inkişafına və insanların həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasına daha böyük töhfələr verməyə hazırdır. “Çin ölkədə sənayenin inkişafına və məşğulluğun artmasına kömək etmək məqsədilə Azərbaycanla ticari-iqtisadi və investisiya əməkdaşlığını fəal şəkildə davam etdirməklə yanaşı, Çin Azərbaycan xalqının güzəranının təmin edilməsinə böyük önəm verir. Uzun illərdir ki, Çin Heydər Əliyev Fondu ilə birlikdə şəhid övladlarına və imkansız ailələrə yardım üçün dolanışığın təmin edilməsinə dair layihələri həyata keçirir. ölkədə şəhid övladlarına və imkansız ailələrə yardım məqsədilə layihələr həyata keçirir. Çin həm də Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinin bərpasını dəstəkləyir. Çin müəssisələri Azərbaycan ərazi bütövlüyünü və suverenliyini bərpa edən kimi müvafiq ərazilərdə kommunikasiya şəbəkələrinin çəkilişində iştirak edib. COP29 çərçivəsində “Energy China” və Azərbaycan tərəfi Füzulidə 160 MVt gücündə günəş elektrik stansiyasının tikintisi layihəsinin həyata keçirilməsinə dair saziş imzalayıblar ki, bu da Çinin azad edilmiş ərazilərdə “Yaşıl Enerji Zonası”na töhfəsidir. Bu yaxınlarda səfirliyimiz Azərbaycan Respublikasının Minatəmizləmə Agentliyi ilə rəsmi əməkdaşlığa başlayıb. Çin bu əməkdaşlığa əsasən məsul dövlət kimi Azərbaycanda minalardan zərər çəkmiş insanlara hər cür humanitar yardımı göstərməyə davam etməyə, o cümlədən Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinin bərpasına və məcburi köçkünlərin Vətənə qayıtmasına layiqli töhfələr verməyə hazırdır”, - deyə diplomat bildirib.
