ABŞ və Böyük Britaniya husilərin Yəməndəki hərbi mövqelərinə zərbələr endirib
ABŞ və Böyük Britaniyanın təyyarələri və hərbi gəmiləri Yəməndə husilərin hərbi obyektlərinə zərbələr endirib. ABŞ prezidenti Cozef Bayden xüsusi bəyanatında bu əməliyyatı Qırmızı dənizdə ticarət gəmilərinə edilən hücumlara birbaşa cavab adlandırıb. Husilər Qəzzada müharibə bitənə qədər hücumları davam etdirəcəklərini vəd ediblər.
Pentaqon bildirib ki, ABŞ və müttəfiqlərinin Yəməndəki zərbələri husilərin pilotsuz təyyarələrini, ballistik və qanadlı raketləri, sahil radarlarını və havadan müşahidə vasitələrini hədəf alıb. “Reuters”in mənbələrə istinadən verdiyi məlumata görə, zərbələr qırıcı təyyarələr, gəmilər və sualtı qayıqlardan endirilib. CNN-in məlumatına görə, ABŞ zərbələri həyata keçirmək üçün “Tomahawk” bombardmançılarından və qanadlı raketlərdən istifadə edib.
Yenilənmiş məlumatlara görə, Səada əyalətindəki Kəhlan hərbi bazası, Yəmənin paytaxtı Sənanın şimalındakı Əl-Deyləmi aviabazası, Qırmızı dənizdəki Hudeyda şəhərinin hava limanı ərazisi və Taiz və Abbs hava limanları da daxil olmaqla 60 hədəfə hücum edilib. Böyük Britaniya Müdafiə Nazirliyinin məlumatına görə, bütün bu obyektlər husilər tərəfindən Qırmızı dəniz üzərində qanadlı raketlər və pilotsuz təyyarələr atmaq üçün istifadə edilib.
Zərbələrdən dərhal sonra ABŞ və Böyük Britaniya liderləri eyni vaxtda bəyanatlar veriblər. Bayden bildirib ki, zərbələr regionda ticarət və naviqasiya azadlığını təhdid edən Husilərin Qırmızı dənizdə gəmiçiliyə misli görünməmiş hücumlarına birbaşa cavabdır. Müdafiə xarakterli zərbələr Avstraliya, Bəhreyn, Kanada və Hollandiyanın dəstəyi ilə həyata keçirilib.
Bayden Ağ Evin yaydığı bəyanatda Husilərin ticarət gəmiçiliyinə 27 hücumundan 50-dən çox ölkənin təsirləndiyini bildirib. 20-dən çox ölkədən olan ekipajlar təhdid edilib və ya girov götürülüb. 2000-dən çox gəmi minlərlə mil məsafəni dəyişdirmək məcburiyyətində qalıb ki, bu da malların çatdırılmasında həftələrlə gecikmələrə səbəb ola bilər. Və yanvarın 9-da husilər birbaşa Amerika gəmilərinə yönəlmiş ən böyük hücumunu həyata keçiriblər. ABŞ prezidenti amerikalıları və beynəlxalq ticarəti qorumaq üçün lazım gələrsə, əlavə tədbirlər görməkdən çəkinməyəcəyinə söz verib.
Öz növbəsində Britaniyanın baş naziri Rişi Sunak qeyd edib ki, Londonun nöqteyi-nəzərindən husilərə qarşı zərbə özünümüdafiə xarakteri daşıyır. O, Britaniya gəmilərinin ticarət gəmilərini qoruyan Rifah Mühafizəsi missiyasının bir hissəsi olaraq Qırmızı dənizdə patrul fəaliyyətini davam etdirəcəyinə əmin edib və Husiləri gərginliyi azaltmaq üçün addımlar atmağa çağırıb. Qırmızı dənizdə gəmiçiliyi qorumaq üçün yaradılan koalisiya ölkələri (ABŞ və Böyük Britaniyadan başqa bunlar Avstraliya, Bəhreyn, Almaniya, Danimarka, Kanada, Hollandiya, Yeni Zelandiya və Cənubi Koreya və s.) birgə bəyanat imzalayıblar. Husilərin cavabı özünü çox gözlətməyib. “Amerikanın istənilən hücumu cavabsız qalmayacaq. Bu, 20 pilotsuz təyyarə və bir neçə raketdən istifadə etməklə həyata keçirilən hücumdan daha böyük olacaq”, - Yəmənin şimal və qərbinə nəzarət edən və İranın dəstəklədiyi qrupun lideri Əbdül-Malik əl-Husi deyib.
Yəmənin xarici işlər nazirinin müavini Hüseyn əl-Əzi xəbərdarlıq edib ki, London və Vaşinqton Yəmənə qarşı kütləvi hücumların “ağır bədəlini ödəməyə” hazır olmalıdırlar. “Siz regionu tərk edənə qədər hücumumuzu dayandırmayacağıq və sizi alçaldılmış görməyincə sizi tapdalamayacağıq. Yəmən indi İngiltərə və Amerikaya dənizdə dərs verir”, - Husilərin hərbi rəhbərliyinin üzvü general-mayor Jahaf Abdulsalam sosial mediada yazıb. Daha sonra husilər Qırmızı dənizdə ABŞ və Britaniya gəmilərinə cavab zərbələri endiriblər. Bununla belə, cümə günü səhərə qədər bunu təsdiq və ya təkzib edən olmayıb.
İsrailin HƏMAS-a qarşı hərbi əməliyyatına başlamasından sonra husilər İsraillə müharibəyə qoşulduqlarını açıqlayıblar. Onlar yəhudi dövlətinin “Qəzza zolağındakı qardaşlarına” qarşı təcavüzü dayandırılana qədər İsrailə və ya İsrailə gedən istənilən gəmini atəşə tutacaqlarına söz veriblər. Rusiya husilərə qarşı zərbələrlə bağlı BMT Təhlükəsizlik Şurasının təcili iclasının keçirilməsini təklif edib. İki gün əvvəl BMT Təhlükəsizlik Şurası husilərin hücumlarını dayandırmasını tələb edən qətnamə qəbul edib. Rusiya, Çin, Əlcəzair və Mozambik bitərəf qalıb, əleyhinə səs verən olmayıb. “Reuters”in məlumatına görə, Yəməndəki eskalasiyadan sonra “Brent” markalı neftin qiyməti 2% artaraq 78,94 dollar/barelə çatıb.
Husilərə zərbələr bölgəyə necə təsir edə bilər?
İsrail və Qəzza arasındakı münaqişə yeni cəbhəyə keçib. Birləşmiş Ştatlar Yəmənin “Ənsar Allah” hərəkatının (husilər) mövqelərinə zərbələr endirib. Hərəkat Qırmızı dənizdə naviqasiya azadlığını təhdid edərək, İsraillə əlaqəli gəmiləri hədəf alır. Bu arada ABŞ və müttəfiqlərinin hava hücumları bölgədə gərginliyi daha da artırıb. Amerika koalisiyasının hücumlarını təkcə husiləri dəstəkləyən İran deyil, Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər, Rusiya və hətta ABŞ Konqresinin bəzi üzvləri pisləyib. Eyni zamanda, Vaşinqton heç vaxt qarşıya qoyduğu məqsədə - Qırmızı dənizdə naviqasiyanı təmin etməyə nail olmayıb. Bunun əvəzinə husilər indi hücumlarının intensivliyini artıracaqlarına söz verirlər.
"Yaxşı nəticə”
Birləşmiş Ştatlar Yəmənin şimalında və mərkəzi hissəsində hakim olan “Ənsar Allah” şiə hərəkatının hədəflərini vurmaqla “yaxşı nəticə” əldə edib. Bu barədə cümə günü Pentaqonun mətbuat katibi Patrik Rayder yanvarın 12-nə keçən gecə keçirilən əməliyyatın nəticələrini şərh edərkən bildirib. Bundan əlavə, o, CNN-ə danışarkən bildirib ki, lazım gələrsə, Birləşmiş Ştatlar oxşar xarakterli "sonrakı tədbirlər görməyə hazır olacaq. Zərbələr ABŞ prezidenti Co Baydenin göstərişi ilə həyata keçirilib. “Mənim göstərişimlə ABŞ qüvvələri Böyük Britaniya ilə birlikdə və Avstraliya, Bəhreyn, Kanada və Hollandiyanın dəstəyi ilə Yəməndə üsyançılar tərəfindən dünyanın ən mühüm su yollarından birində naviqasiya azadlığını təhdid etmək üçün istifadə edilən bir sıra hədəflərə zərbələr endiriblər”, deyə Ağ Evin rəhbəri Qırmızı dəniz və Bab əl-Məndeb boğazı bölgəsini nəzərdə tutur.
Prezident Bayden əlavə edib ki, müzakirə "Qırmızı dənizdə husilərin gəmiçiliyə misli görünməmiş hücumlarına" cavab verməkdən gedir. Öz növbəsində “Ənsar Allah”ın sözçüsü Yəhya Səriya bildirib ki, Amerika koalisiyasının hücumu nəticəsində 5 nəfər ölüb, daha 6 nəfər yaralanıb. Amerikalılarla husilər arasında ilk həqiqi hərbi toqquşma 2023-cü il dekabrın 31-də ABŞ helikopterlərinin Qırmızı dənizdə Maersk gəmisindən gələn yardım siqnalına cavab verməsi və “Ənsar Allah”-ın gəmilərinə hücum etməsi ilə baş verib. Nəticədə hərəkatın on üzvü həlak olub.
Husilər son günlər Qırmızı dənizdə hücumlarının sayını artırıb. Yanvarın 9-da üsyançılar ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinə hücum ediblər. Pentaqonun məlumatına görə, koalisiya qüvvələri Yəməndən atılan 21 raket və pilotsuz təyyarəni vurub. 9 yanvar hücumu, görünür, Vaşinqton üçün son damla olub. Bundan əlavə, Ağ Ev Süveyş kanalı vasitəsilə yük daşımalarında fasilələrdən əziyyət çəkən müttəfiqlərin və kommersiya şirkətlərinin təzyiqi altında idi. Husilərin hücumları qlobal ticarətə böyük təsir göstərib, bütün qlobal daşımaların təxminən 15%-i Bab əl-Məndeb boğazından keçir. Misirin Süveyş kanalı vasitəsilə gəmi tranzitindən əldə etdiyi gəlir noyabrdan 2023-cü ilin yanvarına qədər 40% azalıb. Dünyanın beş ən böyük logistika şirkəti, o cümlədən sənaye nəhəngi Maersk gəmilərinin marşrutlarını dəyişmək məcburiyyətində qalıblar – yüklər indi Afrikadan yan keçir və bu, Asiyadan Avropaya malların çatdırılma müddətini on gün artırır.
Xəbərdarlıq vuruşu
ABŞ-ın husilərin mövqelərinə zərbəsi hərəkatın bütün hərbi infrastrukturunu məhv etmək üçün real cəhddən daha çox xəbərdarlıq atəşinə bənzəyir. CNN adı açıqlanmayan yüksək rütbəli ABŞ hərbi rəsmisinə istinadən xəbər verir ki, “girov zərərini minimuma endirmək üçün” amerikalılar hədəfləri məhv etmək üçün dəqiqliklə idarə olunan sursatdan istifadə ediblər. ABŞ-ın fikrincə, husilərə bu cür “cərrahi” cavab daha da gərginləşmə riskini azaldacaq.
Texniki cəhətdən, təsirə məruz qalan bütün obyektlər, xüsusən də hava hücumundan müdafiə qurğuları və pilotsuz təyyarələrin buraxılış məntəqələri qanuni hərbi hədəflər hesab edilə bilər. ABŞ-ın ehtiyatlı olmasını regiondakı çətin vəziyyət diktə edir. Bir tərəfdən, Vaşinqton husilərin arxasında duran İranı birbaşa qarşıdurmaya çəkməkdən qorxur. Digər tərəfdən, Bayden administrasiyası Yəməndə öz maraqları olan Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ ilə yaxşı münasibətlər saxlamağa çalışır.
Bu və ya digər şəkildə husilərin mövqelərinə zərbələr çoxları arasında mənfi reaksiyaya səbəb olub. Rusiya zərbələri müzakirə etmək üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasının fövqəladə iclasını tələb edib. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarova ABŞ-ın hücumunu qlobal sülh və təhlükəsizliyə təhdid, həmçinin “regionda vəziyyətin daha da gərginləşməsi üçün bəhanə” adlandırıb.
Hətta ABŞ Demokrat Partiyasının bəzi nümayəndələri Amerika koalisiyasının hücumlarını pisləyiblər. Onlar qeyd ediblər ki, prezident Bayden Konqreslə məsləhətləşməyib və tətilləri qanunvericilik təsdiqi olmadan həyata keçirib. İran Xarici İşlər Nazirliyi də Vaşinqtonu tənqid edib. Departament gecə hava hücumlarını “Yəmənin suverenliyi və ərazi bütövlüyünün pozulması” adlandırıb və həmçinin vurğulayıb: “Hücumlar regionda qeyri-sabitliyin davam etməsinə töhfə verəcək”. Xatırladaq ki, İran yanvarın 1-də özünün “Əlborz” təyyarədaşıyan gəmisini Bab əl-Məndəb boğazına gətirib. Və yanvarın 10-da İslam Respublikası Oman dənizinin sularında Amerika neft tankerini ələ keçirdi. HƏMAS, eləcə də Livanın “Hizbullah” hərəkatı da Yəməndəki zərbələri kəskin şəkildə pisləyib və əlavə ediblər ki, ABŞ və Böyük Britaniya etdiklərinə görə “hesab verəcək”.
Səudiyyə Ərəbistanı Xarici İşlər Nazirliyi ABŞ-ın Yəmənə hücumlarının vəziyyəti sabitliyi pozacağından narahatlığını bildirib. Ər-Riyad “bütün tərəfləri eskalasiyadan qaçmağa” çağırıb. Xatırladaq ki, krallıq 2015-ci ildən husilərə qarşı müharibə aparır. 2022-ci ilin aprelində Səudiyyə Ərəbistanı hakimiyyəti və “Ənsar Allah” atəşkəs razılaşması əldə ediblər və həmin ilin sentyabrında Yəmən hərəkatının nümayəndə heyəti münaqişə zamanı ilk dəfə danışıqlar aparmaq üçün Ər-Riyada səfər edib. Son aylarda tərəflər bu istiqamətdə irəliləyiş əldə edib və müharibəni dayandırmaq üçün sülh sazişi imzalamağa hazırlaşırdılar.
Qeyd edək ki, Co Bayden 2021-ci ilin fevralında “Yəməndəki müharibəni bitirmək üçün Amerika diplomatiyasını gücləndirəcəyinə” söz vermişdi. Onun rəhbərliyi altında ABŞ aviasiyası faktiki olaraq ərəb ölkəsinin ərazisinə hava zərbələri endirməyi dayandırdı. Bununla belə, indi cənab Bayden, deyəsən, verdiyi vədlərdən dönərək, sələflərinin yolu ilə gedir və bununla da Yəməndəki müharibənin sonunu gecikdirir.
V.SALAH
