Tarxinin qədimliyi və zənginliyi ilə öyünə bilən ölkələr içərisində Türkiyə birincidir. Hər şəhəri, hər kəndi bir tarix olan Türkiyənin bu dəfə Manisa şəhəri haqqında sizə məlumat verəcəyik.
Manisada zarafatla deyirlər ki, yer üzünə il adəm övladının var olduğu yer buradır. Məhz buna görədir ki, tarixçilər bu qədim şəhər haqqında tarixi araşdırmalardan yorulmurlar. Bu şəhərin hər daşı, hər tikilisi bir tarixdir. Manısa Türkiyənin əhali sayına görə böyük bölgələrindən biridir. Rəsmi statistikaya görə bu şəhərdə 1 milyon 478 min əhali yaşayır. Başqa bir maraqlı məqam isə bu şəhərin şahzadələr şəhəri adlanmasıdır. Bunun da tarixi bir açması var. Belə ki, Osmanlı dövründə bütün şahzadələr demək olar ki, bu şəhərdə böyüyüb.Manisa şəhəri ilk yarandığı gündən bu günə qədər daimi yaşayış məntəqəsi oub. Türk tarixçiləri bu şəhəri əsl türk şəhəri adlandırırlar. Marqlıdır ki, tarixçilər bu şəhərin eradan əvvəl salındığını iddia edirlər. Elə tarixi faktlar və ərazidə olan abidələr bu şəhərin tarixinin olduqca qədim olduğunu sübut edir. Tarixdə adı keçən “Maqnesiya” (Manisa) şəhəri Lidiya hökmranlığı dövründə sürətlə inkişaf edib. Lidiya kralı Krezin e.ə. 546-cı ildə Fars
Kral II Kirin məğlubiyyətindən sonra I Pers Maqnesiya, satraplığa daxil olub.
Daha bir maraqlı məqam isə bu şəhərdə uzun illər hökmranlıq etmiş Lidiyalılara aid heç bir tarixi nişanə yoxdur.
Qədim şəhərlə indiki müasir Manisa arasındakı məsafə 7-8 kmdir.
Tarixçilər iddia edir ki, Makedoniyaklı İsgəndər bir neçə dəfə bu şəhərdə olub.
Türkləri bu şəhərə gəlişi XII əsrə təsadüf edir.Marqlıdırki,türklər bu şəhərdə çoxsaylı tarixi abidələr inşa ediblər.
Bu şəhərdə türklərin axını 1305-ci ildə Manisa bölgəsinə yayılan və fəthlər edən Saruhan oğulları ilə başlayır. Saruhan bəy, türklərin Ləşkəri vilayəti adlandırdıqları vilayətin mərkəzi olan (Laşka vilayəti) 1313-cü ildə Manisanı alaraq sərhədlərini dənizə doğru genişləndirdi və beləliklə az qala Qədim Lidiyanı ələ keçirdi.
Ziyarət edilən şəhər sonralar “Manisa” adlandırıldı. Saruhan bəyin dövründə Manisa demək olar ki, tamamilə türkləşmiş, şəhərin siması dəyişməyə və yeni sahiblərinin geniş sivilizasiyası hakim olmağa başlamışdır. Surdan kənarda ilk məskunlaşmalar bu dövrdə İlyas bəy məscidinin inşası ilə başlamış, İshak Çələbi dövründə daha da intensivləşmişdir. Bu dövrdə Məscid-i Haram və İctimai Komplek bu nüvənin üzərində tikilmişdir.
Çələbiyə görə Manisa və ətrafı 1412-ci ildə Osmanlı hakimiyyətinə keçdi.
Bu şəhərin şahzadələr şəhəri adlanmasının əsl səbəbi Fatih Sultan Mehmet, Qanuni Süleyman, II. Səlim, Murat III, III. Mahmut və Mustafa Manisada doğulmasıdır. Bu baxımdan Manisa sözügedən dövrdə ikinci siyasi mərkəzə çevrildi. Manisa buna görə böyük bir mədəniyyət mərkəzinə çevrilmişdir.
Manisa Spil dağının ətəyində qurulmuş bir şəhərdir.Egey bölgəsinin ortasında yerləşən şəhərin tarixi dəyərləri və təbii əraziləri mütləq görülməyə dəyər. Bir çoxumuz bu şəhəri daha çox Manisa Tarzanı, Mesir pastası və Sultaniyyə üzümləri ilə tanıyırıq. Ancaq Manisanın bundan daha çoxu var.
Qədim dövrlərdən bəri mövcud olan və tarixin izlərini bu günə qədər daşıyan xarabalıqlar, qalalar, tarixi mehmanxanalar, abidələr, məscidlər və təbiət quruluşları Manisanın ziyarət edilməli yerləri arasında mühüm yer tutur. 
Manisa qalası Manisa şəhər mərkəzinin Turqut Alp mahalı sərhədləri daxilindədir. Spil dağına yaxın olan Manisa qalasının nə vaxt və kim tərəfindən tikildiyi bəlli deyil. Lakin bölgədə aparılan arxeoloji araşdırmalara görə, qala İznik imperatoru III tərəfindən tikilmişdir. John tərəfindən tikildiyi güman edilir. Daxili və xarici olmaqla iki ayrı hissədən ibarət olan qala beşbucaqlı planla inşa edilmişdir.
Manisanın təbii gözəlliklərindən biri olan Adala Kanyonu şəhər mərkəzindən 100 km məsafədədir. Salihli rayonu Adala qesebesinde yerlesir. Manisanın dinc atmosferi və təbii gözəllikləri ilə əhatə olunmuş bölgəsi olan Adala Kanyonu həm də istirahət zonası kimi istifadə olunur. Təbiət gəzintiləri, təbiət idmanları, balıq ovu və təbiət fotoşəkilləri kimi fəaliyyətlər həyata keçirə biləcəyiniz Adala Kanyonu, xüsusilə həftə sonları yerli əhalinin böyük marağına səbəb olur.
Sidaş Antik Şəhəri Manisa şəhərinin Dəmirçi rayonundadır. Rayonun İçiklər kəndi sərhədləri daxilində yerləşən Sidaş Antik Şəhəri şəhər mərkəzindən 165 km aralıdadır. Saittai kimi tanınan Sidas Qədim Şəhəri Lidiya dövründə inşa edilib. Yarandığı dövrdə kommersiya və iqtisadi baxımdan bölgənin əhəmiyyətli şəhərləri arasında idi. İllər keçdikcə və təbii fəlakətlərin təsirindən qədim Sidas şəhərinin böyük bir hissəsi yerin altında qalıb..
Manisa Ulu Məscid və Mədrəsə şəhərin mərkəzində yerləşir. Şəhər mərkəzinin İshakçelebi rayonunda. Manisada görülə bilən Osmanlı quruluşları arasında önə çıxır. Onun günbəzi kifayət qədər böyük tikilmişdir. Məscid divarı ilə birləşən memarlığı ilə diqqət çəkən binanın tikintisində kərpic və daşdan istifadə olunub. Böyük həyəti olan binanın mədrəsəsi də məscidin hüdudlarında görünür. Osmanlı memarlığının ilk dövr əsərlərindən biri olan Manisa Ulu Məscidi və Mədrəsə bu gün də ibadət üçün açıqdır.
İncildə adı keçən 7 kilsədən 3-ü Manisada idi. Salihli Artemida məbədi Alaşehir rayonunda yerləşir və Perqamon kralı II tərəfindən tikilib. Eumenesin (e.ə. 197-159) kiçik qardaşı Attalosa sevgisini ifadə edən Filadelfiya Kilsəsi və Akhisar rayonundakı Thyateira kilsəsi buradadır.
Rəvayətlərə görə Qanuni Süleymanın anası Hafiza Sultan Manisada xəstələnəndə saray həkimləri onu sağalda bilmədilər və nəhayət Loğman Əfəndinin 41 ədviyyat qarışığından hazırladığı məsir pastası ilə sağaldı. Sultan hadisəni qeyd etmək üçün qalan pastanı camaata paylayır. Bu adət həm də ənənəvi hal alır və el arasında Sultan məscidi kimi tanınan Hafiza Sultanın adını daşıyan məscid və kompleksin damından məsir pastası səpilərək “Məsir bayramı” kimi qeyd olunur. Məsir festivalı 477 ildir ki, davam edir.
Bir sözlə yolunuz bu qədim şəhərə düşsə, mütləq bu qədim şəhərin zənginlikləri ilə tanış olun.
Qoşqar Salmanlı
