Rəqəmsal istifadənin artması ilə bu gün uşaqlarda rəqəmsal asılılıq riski də artır. Uşaqlar rəqəmsal texnologiya ilə daha erkən yaşda tanış olurlar və bu texnologiyaların istifadəsi də durmadan artır.
Mövzu ilə bağlı AzEdu.az- psixolq Ləman Telman qızı açıqlama verib:
Bildirib ki, uşaqda məsuliyyəti inkişaf etdirmək çox vacibdir ki, bu da gələcəkdə qacetə (uşaq və yeni yetmələrdə rəqamsal asılılıq) sərf etdiyi vaxta nəzarət etməyə kömək edəcək.
“Bu gün uşaqlar və məktəbəqədər uşaqlar üçün çoxlu maarifləndirici cizgi filmləri var. Yəni konkret olaraq inkişafdan danışırıqsa, o zaman gündə 1-1,5 saat kifayətdir. Ancaq bu, valideynlərin iki və ya üç yaşlı uşağa yemək yeməsi və ya ağlamaması üçün planşetdə cizgi filmi açması ilə qarışdırılmamalıdır. Bu tamam başqadır.
Əgər valideynlər övladına onu sakitləşdirmək üçün daim planşet verirlərsə, 3-4 yaşına kimi belə uşaqlarda rəqəmsal asılılıq yaranır. İstənilən psixoloji asılılıq bir yaşdan dörd yaşa qədər formalaşır. Qacet asılılığı adətən iki ilə üç yaş arasında baş verir. Əslində valideynlərin çoxu uşaqlarında rəqəmsal asılılığa səbəb ola bilir. Uşaqlar valideynlərini müşahidə edəndə görür ki, məşğuliyyətlərinin çoxu telefonladır.
Əlbəttə, indi müxtəlif yaşlarda olan uşaqlar üçün smartfon və planşetlər var ki, bu onların inkişafına dəstək göstərə bilər. Zəkanı inkişaf etdirmək üçün müxtəlif oyunlar mövcuddur. Hazırda demək olar ki, istənilən smartfonda Valideyn Nəzarəti funksiyası var. Onun sayəsində valideynlər övladının bir sıra saytlara daxil olmaqla yanaşı, internetdə keçirdiyi vaxtı da məhdudlaşdıra bilər. Bu, uşaqlar üçün fırıldaqçılardan və yaşlarına uyğun olmayan ortamdan uzaq tutmaq üçün yaxşı müdafiədir”.
Psixoloq qeyd edib ki, rəqəmsal asılılığın ilkin mərhələsini müəyyən etmək çox asandır.
"Məsələn, bir uşaq hər gün kompüter oyunlarının təsirinə düşürsə, həmin oyunlar onu əsəbləşdirib, aqressivləşdirirsə bütün bunlar rəqəmsal asılılığın ilkin mərhələsini göstərir. İlkin mərhələdə bir mütəxəssisin köməyinə müraciət etmədən də asılılığın öhdəsindən gəlmək mümkündür. bilərsiniz. Ancaq valideynlər başa düşməlidirlər ki, bu, onlardan çox vaxt tələb edəcək”.
Həmsöhbətimiz uşaqlarda adıçəkilən asılılığın aradan qaldırılması yollarından danışıb:
“Buna övladınızın hobbiləri ilə maraqlanmaqla başlaya bilərsiniz. Onun hazırda hansı oyunu oynadığını, sosial şəbəkələrdə kiminlə “dost” olduğunu soruşun. Birlikdə mümkün qədər çox vaxt keçirin. Ondan evi təmizləməyə və ya yemək bişirməyə kömək etməsini xahiş edin. Əgər uşağın hələ də evdə öhdəlikləri yoxdursa, onları təqdim etməyin vaxtıdır ki, o, məsuliyyətini başa düşsün və öhdəliklərini yerinə yetirməyi öyrənsin. Həmçinin birlikdə film izləyə, parkda gəzə və ya velosiped sürə bilərsiniz. Bu zaman övladınız rəqəmsal mühitdən uzaqlaşacaq”.
Bəs rəqəmsal oyun asılılığı olan uşaqlarda hansı fəsadlar özünü bürizə verir? Psixoloq qeyd edib ki, onlar sinif yoldaşları və dostları ilə ünsiyyəti dayandırır, hobbilərini nəzərə almayaraq ancaq kompüter oyunlarıyla maraqlanır:
"Həmin uşaqlarda sağlamlıq problemləri də ortaya çıxır. Görmə pisləşir, skolioz inkişaf edir. Bundan əlavə, uşaqlar az hərəkət etdikləri üçün çox çəki almağa başlayırlar. Təbii ki, uşaq az hərəkət etdikdə inkişaf və böyümə ləngiyir. Müşahidəyə görə, telefona aslı olan uşaqlar ünsiyyətsiz, hirsli, əsəbi olurlar, bu isə özgüvənlərinin aşağı düşməsinə səbəb olur”.
