İnsan bədəni minlərlə illik təkamülün və mükəmməl mexanizmlərin nəticəsidir.
Azerforum.com bildirir ki, hər gün bədənimiz müxtəlif funksiyaları avtomatik olaraq yerinə yetirir və bunun sayəsində həyatda qalırıq. Bədənimizin hər bir hüceyrəsi, toxuması və orqanı möcüzəvi şəkildə fəaliyyət göstərir və bəzi proseslər o qədər kompleksdir ki, elmi tədqiqatlar belə hələ də onların tam mahiyyətini izah edə bilmir. Bu yazıda insan bədəninin ən maraqlı və heyranedici 10 möcüzəsi haqqında danışacağıq.
1. Beynin sonsuz sürətli emal gücü
İnsan beyni saniyədə milyardlarla sinir siqnalı ötürən və emal edən unikal bir orqandır. Beyin düşüncə, yaddaş, hisslər və hərəkət kimi funksiyaların idarə olunmasında əsas rol oynayır. Bu orqan 86 milyarddan çox neyronu ilə bədənimizdəki ən mürəkkəb sistemlərdən biridir. Beynin sinir hüceyrələri arasında baş verən rabitə bizim düşüncələrimizi, davranışlarımızı və hətta şəxsiyyətimizi müəyyənləşdirir. Beyin yalnız emosional vəziyyətlərimizi idarə etmir, eyni zamanda bədənimizdəki hər bir hərəkəti və funksiyanı tənzimləyir. O oyanıq olduğumuz müddətdə minlərlə informasiyanı emal edərək reaksiyalarımızı formalaşdırır. Beyin öyrənmə prosesində də misilsiz qabiliyyətə malikdir. Yeni məlumatları qəbul edir və yaddaşda saxlayır. Beynin əsas möcüzələrindən biri də onun plastiklik qabiliyyətidir. Yəni, beyinin strukturu dəyişə bilir və zədələrdən sonra belə yeni əlaqələr yaradaraq fəaliyyətini bərpa edir. Bu səbəbdən beyin bədənimizin ən böyük möcüzələrindən biridir.
2. Dərinin özünü bərpa etmə qabiliyyəti
Dəri insan bədənini xarici təzyiqlərdən qoruyan bir qalxandır. Gün ərzində dəri müxtəlif zərbələr, zədələr və kimyəvi təsirlərə məruz qaldığı halda regenerasiya prosesini aktivləşdirir. Yaralanan sahədəki hüceyrələr dərhal yenilənməyə başlayır və zədələnmiş toxuma təmir edilir. Bu prosesin əsas iştirakçısı dəri hüceyrələri və onların bölünərək yenidən meydana gəlməsidir. Dərinin bu bərpa qabiliyyəti immun sistemin dəstəyi ilə daha güclü fəaliyyət göstərir. Dəri, həmçinin mikroblardan və infeksiyalardan qorunmaq üçün kimyəvi baryerlər yaradır. Dərinin bu özünü bərpa etmək qabiliyyəti orqanizmin zədələrdən qorunması üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Dəri yenilənməsi, həmçinin yaşlanma prosesinin qarşısını almağa və dərinin təravətini qorumağa kömək edir. Bu səbəbdən dəri bədənimizin həm güclü, həm də elastik orqanlarından biri kimi bərpa prosesində böyük rol oynayır.
3. Sümüklərin gücü və elastikliyi
Sümüklər insan skeletini təşkil edən, bədənə dəstək verən və daxili orqanları qoruyan əsas strukturlardır. Sümük toxuması o qədər möhkəmdir ki, bəzi hallarda betondan belə daha dayanıqlı olur. Eyni zamanda, sümüklər elastikdir və bu elastiklik sayəsində ani zərbələrə qarşı dayanıqlı olurlar. Bu dayanıqlıq sümüklərin daxili strukturlarında olan kollagen liflərdən qaynaqlanır. Skelet sistemi yalnız dəstək funksiyasını yerinə yetirmir, eyni zamanda bədəndə mineral anbarı kimi xidmət göstərir. Sümüklər kalsium və fosfor kimi mineralları saxlayaraq bədənin ehtiyacı olan anda bu maddələri təmin edir. Sümüklərin bir başqa maraqlı xüsusiyyəti onların regenerasiya qabiliyyətidir. Sınıq və ya zədə zamanı sümük toxuması yenilənir və zədələnmiş sahə tamamilə bərpa olunur. Bu proses sümüyün yenidən inkişaf etməsi ilə baş verir və bərpa olunan sümük əvvəlkindən daha möhkəm olur. Sümüklərin elastikliyi və gücü insan bədəninin uzunömürlü olmasında və zədələrə qarşı qorunmasında əvəzsiz rol oynayır.
4. Qəlbin dayanmadan çalışması
Qəlb insan bədəninin ən vacib və kritik orqanlarından biridir, çünki o bədənin bütün hüceyrələrinə qan və oksigen çatdırır. Qəlb fasiləsiz olaraq işləyir və hər gün təxminən 100000 dəfə çırpınır. Bu fasiləsiz fəaliyyət bədənin həyat funksiyalarının davamlılığı üçün çox vacibdir. Qəlb öz işini avtomatik şəkildə sinir sistemi tərəfindən idarə olunan impulslar vasitəsilə həyata keçirir. Bu impulslar qəlbin ritmini və gücünü tənzimləyərək onun bədəni qanla təmin etməsini təmin edir. Qəlbin damar sisteminə qan vurma qabiliyyəti və bu prosesin davamlılığı bədən üçün həyati əhəmiyyət daşıyan bir funksiyadır. Maraqlıdır ki, qəlb bir neçə saniyə fəaliyyətini dayandıqda bədən ciddi nəticələrə məruz qalır. Qəlbin avtomatik fəaliyyət mexanizmi o qədər möcüzəvidir ki, insanların gündəlik fəaliyyətlərini davam etdirə bilməsini təmin edir. Hətta qəlbin tıxanmış damarlardan belə qanı itələyib dövr etdirə bilmək qabiliyyəti onun gücünü və əhəmiyyətini daha da vurğulayır.
5. Mədə və həzm sisteminin kimyəvi gücü
İnsan mədəsi və həzm sistemi bədən üçün enerji qaynağı olan qidanı işləmək üçün unikal gücə malikdir. Mədə güclü turşu və fermentlər ifraz edərək qidaları parçalayıb həzm edir. Bu turşu o qədər güclüdür ki, bəzi hallarda metalları belə həzm edə bilərdi. Lakin mədə özünə zərər vermədən bu kimyəvi prosesləri həyata keçirir. Həzm sistemi qidanı kiçik molekullara ayıraraq orqanizmin enerji və qida maddələrini qəbul etməsini təmin edir. Qida mədədən bağırsaqlara keçdikdən sonra qida maddələri sovrulur və qan vasitəsilə bədənə yayılır. Həzm sisteminin kompleksliyi onun hər bir mərhələdə tam dəqiq işləməsini tələb edir. Maraqlıdır ki, mədə turşusunun çox yüksək asidliyi hətta bakteriyaların da qarşısını ala bilir. Bu bədəni infeksiyalardan qorumağa və eyni zamanda qidanın düzgün emalına kömək edir. Mədə və həzm sisteminin bu möcüzəvi fəaliyyəti insan bədəninin qida maddələrini optimal şəkildə istifadə etməsini təmin edir.
6. İmmunitet sisteminin müdafiə qabiliyyəti
İmmunitet sistemi bədəni mikroblar və patogenlərdən qorumaq üçün inkişaf etmiş bir müdafiə sistemidir. Bu sistem mikroorqanizmləri tanıyır və onlara qarşı aktiv mübarizə aparır. İmmunitet sistemi bədənin hər bir hüceyrəsində olan "yaddaş" vasitəsilə yeni infeksiyalara qarşı güclü müdafiə mexanizmi yaradır. Patogenlərə qarşı yaranan bu "yaddaş" bədəni gələcəkdə eyni patogenlərlə qarşılaşdıqda daha sürətli reaksiya göstərməyə imkan verir. İmmunitet sistemi yalnız bakteriya və viruslara qarşı deyil, həm də bədən daxili zərərli hüceyrələrə qarşı da fəaliyyət göstərir. Bu hüceyrələrə qarşı müdafiə aktivləşdirildikdə bədən özünü ciddi xəstəliklərdən qorumağa başlayır. İmmunitet sisteminin fəaliyyətində zədələnmiş toxumaların bərpa edilməsi də mühüm rol oynayır. Zədələnən toxumalar immun hüceyrələrin fəaliyyəti nəticəsində sağalır və bərpa olunur. Bu möcüzəvi sistem bədənimizi daim qorumaqda və onun sağlam fəaliyyətini təmin etməkdə əvəzsizdir.
7. Gözün gözlənilməz geniş görmə qabiliyyəti
İnsan gözü işıq, rəng və hərəkəti qəbul edən mürəkkəb bir orqandır. Gözlərimiz eyni anda həm yaxın, həm də uzaq obyektləri fokuslayaraq dəqiq görüntü təmin edir. Gözlərin qəbul etdiyi işıq siqnalları beynə ötürülür və orada görüntü kimi formalaşır. Gözlər saniyədə 10 milyon bit informasiyanı emal edə bilir ki, bu da beynin çox sürətli işləmə qabiliyyətini göstərir. Gözlərin gördüyü hər detal bədənimizdəki müxtəlif proseslərə birbaşa təsir edir. Gözlərin möcüzəvi xüsusiyyəti, həm də onun avtomatik işıq tənzimləməsi ilə bağlıdır. İşığın intensivliyinə uyğun olaraq göz bəbəyi böyüyüb kiçilir və bu proses saniyələr içində baş verir. Gözlər həm də dərinliyi və məsafəni yüksək dəqiqliklə qiymətləndirir, bu da hərəkətlərin koordinasiyasını asanlaşdırır. Maraqlıdır ki, gözlərimiz gecə görmə qabiliyyətinə də malikdir, yəni az işıqlı şəraitdə belə obyektləri görə bilirik. Gözün retina adlanan hissəsi işıq dalğalarını elektrik siqnallarına çevirir və onları beyinə ötürür. Bu kompleks proseslər gözlərin nə qədər mürəkkəb və mükəmməl işlədiyini göstərir. İnsan gözünün belə geniş və mürəkkəb görmə qabiliyyəti bədənimizin ən böyük möcüzələrindən biridir.
8. Qan damarlarının ucsuz-bucaqsız şəbəkəsi
İnsan bədənindəki qan damarları qanın qəlbdən bütün orqanlara və toxumalara çatdırılmasını təmin edən geniş bir şəbəkə təşkil edir. Əgər bütün qan damarları düz bir xətt boyunca birləşdirilsəydi, onlar Yerin ətrafını bir neçə dəfə dolana bilərdi. Bu damar şəbəkəsi, qanın oksigen və qida maddələri ilə dolu olduğu hər an işləyən bir nəqliyyat sistemi kimi fəaliyyət göstərir. Qan damarlarının üç əsas növü var: arteriyalar, venalar və kapillyarlar. Arteriyalar oksigenlə zəngin qanı qəlbdən bədənə aparır, venalar isə oksigeni az olan qanı qəlbə geri qaytarır. Kapillyarlar isə bu iki sistem arasında qida və oksigen mübadiləsini təmin edir. Qan damarlarının diametri çox kiçik ola bilər, lakin onların sıx şəbəkəsi sayəsində hər bir hüceyrə lazımi maddələrlə təmin olunur. Bu şəbəkə, bədənin hər bir nöqtəsinə oksigen və qida çatdıraraq həyat fəaliyyətlərini davam etdirir. Qan damarlarının elastikliyi və çevikliyi də onların funksiyasını asanlaşdırır. Bu sistem, insan bədənində hər hansı bir çatışmazlıq olduqda sürətlə uyğunlaşaraq bərpa prosesini təmin edir. Qan damarlarının bu ucsuz-bucaqsız şəbəkəsi bədənimizin həyat qaynağı kimi fəaliyyət göstərir.
9. Bədən Temperaturunun Dəqiq Tənzimlənməsi
İnsan bədəninin optimal temperaturda qalması həyati əhəmiyyət daşıyır və bu tənzimləmə prosesi olduqca mürəkkəbdir. Normalda bədən temperaturu təxminən 36.5–37.5 dərəcə Selsi arasında saxlanılır və bu səviyyədən hər hansı sapma ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Beynin hipotalamus adlı hissəsi bədən temperaturunu idarə edir və temperaturun artması və ya azalması zamanı uyğun cavab mexanizmləri işə salır. Temperatur artdıqda bədən tər ifraz edərək soyuyur və bu, bədənin temperaturunun normallaşmasına kömək edir. Soyuq şəraitdə isə bədən damarları daralır və istilik itkisini minimuma endirir. Maraqlıdır ki, bu proseslər avtomatik şəkildə baş verir və bədənin xarici mühitə uyğunlaşmasını təmin edir. Məsələn, isti hava şəraitində dərimiz tər vasitəsilə sərinlədiyi halda, soyuq şəraitdə damarlar daralaraq istiliyi bədəndə saxlayır. Temperaturun dəqiq tənzimlənməsi bədənin optimal şəraitdə işləməsi və həyati funksiyaların davamlılığı üçün vacibdir. Bu proses həm də immun sisteminin düzgün fəaliyyətinə və infeksiyalara qarşı müqavimətə kömək edir. Bədən temperaturunun bu qədər dəqiq tənzimlənməsi insan bədəninin ən möcüzəvi xüsusiyyətlərindən biridir.
10. Saç və Dırnaqların Daimi Böyüməsi
İnsan bədənində saç və dırnaqlar daim böyüyərək yenilənir və bu proses, hüceyrə səviyyəsində baş verən regenerasiya nəticəsində meydana gəlir. Saç və dırnaq hüceyrələri bədənin digər hüceyrələri kimi daim yenilənir və zədələnmiş toxumaların yerinə yeni hüceyrələr yaranır. Saçların gündəlik böyüməsi təxminən 0.3 mm-dir, bu isə bir ildə təxminən 15 sm deməkdir. Dırnaqlar isə ayda təxminən 3 mm böyüyür. Saç və dırnaqların böyüməsi bədənin qidalanma vəziyyətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Bədənimizdəki bu regenerasiya prosesi bərpa qabiliyyətinin bir nümunəsidir və həyat boyu davam edir. Maraqlıdır ki, dırnaqların və saçın böyüməsi yaşlanma prosesindən təsirlənir və yaşlandıqca bu proses yavaşlaya bilər. Saçların böyüməsi həm də insanın genetik və hormonal vəziyyətinə bağlıdır. Bu proseslərin tənzimlənməsi isə baş dərisinin altındakı hüceyrələrin bölünməsi və inkişafı ilə əlaqədardır. Saç və dırnaqların bu davamlı yenilənmə və böyümə prosesi insan bədəninin daim özünü təmir etmə qabiliyyətinin bir göstəricisidir.
