Uşaqların boy inkişafı, onların sağlamlığı və düzgün böyüməsi haqqında vacib məlumatlar verir.
Qlobal.net bildirir ki, hər yaşa görə müəyyən boy normativləri var və uşağın bu normativlərə uyğun olması valideynlərə uşağın inkişafını izləməyə kömək edir. Bu məqalədə uşaqların yaşı ilə əlaqədar boy normaları və böyüməni təsir edən amillərdən bəhs edəcəyik.
Yaşa Görə Boy Normaları
Uşaqların boy normativləri, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) tərəfindən müəyyən edilmiş ortalama göstəricilərə əsaslanır. Bu göstəricilər təxminən hər yaş üçün nə qədər böyüməyin normal olduğunu göstərir və ümumi məlumat xarakteri daşıyır. Lakin, fərdi genetik, ətraf mühit və qidalanma faktorlarına görə uşaqların boy göstəriciləri dəyişə bilər.
Körpəlik Dövrü (0-2 Yaş)
- Doğuş: Körpələrin doğuşda orta boyu 48-52 sm arasındadır.
- 3 ay: 55-65 sm
- 6 ay: 63-70 sm
- 1 yaş: 70-80 sm
- 2 yaş: 80-92 sm
İlk iki il ərzində uşaqların böyüməsi sürətli olur və boyları təxminən hər ayda 1-2 sm artır.
Erkən Uşaqlıq Dövrü (2-5 Yaş)
- 3 yaş: 92-98 sm
- 4 yaş: 98-105 sm
- 5 yaş: 105-112 sm
Bu dövrdə uşaqlar hər il təxminən 6-8 sm böyüyür. Əsasən qidalanma və sağlam həyat tərzi bu yaş qrupunda böyüməyə əhəmiyyətli təsir edir.
Məktəb Dövrü (6-12 Yaş)
- 6 yaş: 112-118 sm
- 7 yaş: 118-125 sm
- 8 yaş: 125-132 sm
- 9 yaş: 132-140 sm
- 10 yaş: 140-147 sm
- 11 yaş: 147-154 sm
- 12 yaş: 154-162 sm
Bu dövrdə uşaqlar ildə təxminən 5-6 sm böyüyürlər. Məktəb dövründə fiziki fəaliyyət və balanslı qidalanma boy inkişafını gücləndirən əsas amillərdəndir.
Ergenlik Dövrü (13-18 Yaş)
Bu dövrdə uşaqların boy artımı fərqli ola bilər, çünki ergenlikdə hər bir fərdin bədən inkişafı fərdi xüsusiyyətlər daşıyır.
- 13 yaş: 162-170 sm (qızlar), 155-163 sm (oğlanlar)
- 14 yaş: 165-173 sm (qızlar), 162-170 sm (oğlanlar)
- 15 yaş: 165-175 sm (qızlar), 168-176 sm (oğlanlar)
- 16 yaş: 165-176 sm (qızlar), 170-180 sm (oğlanlar)
- 17 yaş: 165-176 sm (qızlar), 172-182 sm (oğlanlar)
- 18 yaş: 165-176 sm (qızlar), 173-183 sm (oğlanlar)
Ergenlik dövründə böyümə sürəti fərqlidir. Qızlar ümumiyyətlə oğlanlardan daha erkən boy artımı yaşayır və bu dövrün sonunda artıq boy artımı zəifləyir. Oğlanlar isə bir qədər gec böyüyür və boy artımı daha uzun müddət davam edə bilər.
Boy İnkişafını Təsir Edən Amillər
Boy inkişafı həm daxili, həm də xarici amillərlə əlaqədardır. Bunlar genetik faktorlar, qidalanma, həyat tərzi və ətraf mühit amillərini əhatə edir.
Genetik Faktorlar: Uşağın boyu əksər hallarda valideynlərinin boyuna uyğun olur. Lakin genetik faktorlar hər şey demək deyil, digər amillər də təsirli ola bilər.
Qidalanma: Sağlam və balanslı qidalanma, boy inkişafında mühüm rol oynayır. Protein, kalsium, D vitamini, sink və maqneziumla zəngin qidalar uşağın boy artımını dəstəkləyir.
Fiziki Aktivlik: Uşaqların fəal olması və hərəkətli oyunlar oynaması boy artımını dəstəkləyir. Əzələləri və sümükləri gücləndirən məşqlər, xüsusilə çöl oyunları, üzgüçülük və basketbol kimi idman növləri böyüməyə müsbət təsir edir.
Yuxu: Böyümə hormonu əsasən yuxuda ifraz olunur. Uşaqların yaşına uyğun olaraq kifayət qədər yuxu alması boy artımı üçün vacibdir.
Sağlamlıq Vəziyyəti: Xroniki xəstəliklər, hormon çatışmazlığı və ya metabolik problemlər uşağın boy inkişafına mənfi təsir göstərə bilər. Bu kimi hallar erkən müalicə olunduqda boy inkişafı normaya qayıda bilər.
Boy artıran qidalar
Uşaqların sağlam boy inkişafını təmin etmək üçün bəzi xüsusi qidalar faydalıdır:
- Süd və Süd Məhsulları: Kalsium mənbəyi olan süd, sümük inkişafını dəstəkləyir.
- Yaşıl Yarpaqlı Tərəvəzlər: Dəmir, kalsium və digər minerallarla zəngin olan tərəvəzlər sümük sağlamlığı üçün faydalıdır.
- Yumurta: Yüksək protein və D vitamini mənbəyi olan yumurta, böyümə prosesini dəstəkləyir.
- Balıq: Omeqa-3, protein və D vitamini ilə zəngindir və sümük inkişafına kömək edir.
- Qoz-fındıq: Vitamin E və proteinlə zəngin olan qoz və fındıq boy inkişafını dəstəkləyən qidalar sırasındadır.
Yaşa görə boy normativləri uşağın böyümə sürətini izləməyə imkan verir. Hər uşağın fərqli inkişaf xüsusiyyətləri olduğunu unutmamaq vacibdir. Əgər uşaq müəyyən yaş boy normativlərindən geri qalırsa, mütəxəssisə müraciət edərək lazımi məsləhətlər almaq faydalı ola bilər. Sağlam qidalanma, düzgün həyat tərzi və mütəmadi həkim nəzarəti uşağın sağlam və düzgün boy inkişafını təmin etməyə kömək edəcəkdir.
